انتشار اوراق بدهی یکی از راه‌های جبران کسری بودجه
گروه بورس|
بازار سرمایه همچنان در مرکز توجه است و آنچه سبب این جذابیت شده به‌طور قطع چیزی جز بازده خارق‌العاده کسب شده در دو ماه ابتدایی سال جاری نیست. با این حال، طی مدت یادشده زیر پوست این رونق اتفاقات متعددی افتاده که سبب شده تا از دیدگاه کارشناسان بورس نه فقط به عنوان یک بازار بلکه به عنوان مسیری برای حمایت از روند کج‌دار و مریز بازار سرمایه نگریسته شود.
این دیدگاه در حالی شکل گرفته که چند ماه پیش از پایان سال 98، بسیاری از کارشناسان به نقد لایحه بودجه 99 پرداختند و آن را در هر دو بخش درآمد و هزینه دارای اشکالات فراوان دانستند. همین امر سبب شد تا کسری بودجه دولت به عاملی بدل شود که جز اقتصاددانان، کارشناسان بازار سرمایه را نیز نسبت به آینده بازار سهام و تدابیر موثر بر این بازار که به دلیل جبران کسری بودجه در نظر گرفته می‌شد حساس کند.
حساسیت یاد شده اگرچه در ابتدا بیشتر جنبه تحلیلی داشت و از سوی کارشناسان اقتصادی دنبال می‌شد اما با مشخص شدن تاثیرات آن بر ماهیت تورمی رشد بازار سهام در میان فعالان این بازار، رنگ و بوی عملی به خود گرفت و سیل خروشانی از نقدینگی را به سمت نمادهای مختلف سرازیر کرد؛ نقدینگی که تنها به نگاه اشخاص با تجربه محدود نماند و فعالان تازه وارد بازار را هم درگیر خود کرد. از آن زمان تا کنون عرضه‌های زیادی در بازار انجام شده و جز عرضه‌های اولیه‌ای نظیر «شستا» شاهد فروش سهام مربوط به دولت نیز در معاملات عادی بازار بوده‌ایم. اما آنچه سبب شد تا بار دیگر خصوصی‌سازی و انتقادات پیرامون آن بر سر زبان‌ها بیفتند، نه فقط فروش سهام بلکه عرضه دارایی‌های تحت تملک دولت در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری بود که به دلیل حفظ حاکمیت دولت بر اداره موسسات، محل بحث قرار گرفت. در همین خصوص دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران انتقاداتی را پیرامون نحوه تصمیم‌گیری و نوع خصوصی‌سازی متوجه دولت کرده و به تحلیل خصوصی‌سازی و شیوه تامین مالی دولت در اقتصاد پرداخته است.
دولت با واگذاری بخشی از سهام شرکت‌های خود هم نقدینگی را جذب و هم مشکل کسری بودجه خود را حل کرده است. به گزارش مهر، سعید اسلامی بیدگلی گفت: اقتصاد ایران با رشد نقدینگی بالای ۲۵ درصد روبه‌رو است؛ اگر در بلندمدت فکری به حال نرخ رشد نقدینگی نشود، این نقدینگی گریبان یکی از بازارهای ایران را خواهد گرفت. دولت با واگذاری بخشی از سهام شرکت‌های خود هم نقدینگی را جذب و هم مشکل کسری بودجه خود را حل کرده است.
وی افزود: امروز نمی‌توانیم تنها از بحران ناشی از کرونا حرف بزنیم، به دلیل اینکه بحران در اقتصاد ایران سال‌هاست که ریشه دوانیده است. از ابتدا سیاست‌های نادرست اقتصادی سبب شده که اقتصاد ایران با مشکلات متعددی روبرو شود. همچنین اقتصاد ایران به دلیل تحریم‌ها از بازارهای نفت به‌نوعی خارج‌شده و بعد از شیوع کرونا قیمت نفت هم به‌قدری کاهش‌یافته که اقتصاد نفتی ایران با مشکلات زیادی روبرو شده است.
اسلامی بیدگلی ادامه داد: دولت با کسری جدی بودجه مواجه است؛ این اتفاق هم پارسال افتاد و هم امسال تکرار خواهد شد. از طرفی درآمدهای مالیاتی پیش‌بینی‌شده محقق نشده و درآمدهای نفتی دولت به‌شدت کاهش‌یافته است. البته خیلی از کسب‌وکارها هم به حمایت دولت نیازمند شده‌اند.
وی یادآور شد: در چنین شرایطی یکی از راهکارهایی که دولت می‌تواند کسری بودجه خود را جبران کند انتشار اوراق بدهی است؛ این روش در سال‌های گذشته از سوی خیلی از دولت‌ها به کار گرفته‌شده و آنها به منابع بانک مرکزی دست‌اندازی کرده‌اند که تبعات این روش به‌صورت تورم مزمن در چهار دهه خود را نشان داده است.
عضو شورای عالی بورس تصریح کرد: انتشار اوراق بدهی مشخصات خاص خود را دارد؛ دولت‌ها باید به تعهدات خود عمل کنند. البته رونق بازار سرمایه بر فروش اوراق مشارکت که برای جبران کسری بودجه به آن تأکید می‌شد، اثر گذاشته است. در این بازار انتظار سرمایه‌گذاران برآورده نمی‌شود و فروش اوراق هم دشوار شده است. وی با اشاره به واگذاری سهام دولتی بیان کرد: در این شرایط فروش سهام دولتی در بازار سرمایه راهکاری است که دولت در پیش‌گرفته است. دولت تصمیم گرفته سهام برخی از شرکت‌های دولتی را واگذار کند، بخشی از دلیل اصلی یا محرک اصلی این واگذاری مساله کسری بودجه و عدم دسترسی به منابع کافی برای هزینه‌های جاری است.
اسلامی بیدگلی تأکید کرد: این تصمیم دولت ممکن است زمینه‌ساز عملیاتی شدن شعار چندین ساله دولت‌ها مبنی بر کوچک‌سازی و چابک‌سازی هم بشود. از طرفی حجم نقدینگی در کشور با نرخ ۲۵ درصد رشد می‌کرد و این نرخ در سال گذشته به ۳۰ درصد رسیده بود. ورود این نقدینگی به هر بازاری می‌توانست تورم بالایی به همراه داشته باشد.
به گفته عضو شورای عالی بورس، درنهایت دولت تشخیص داد که بازار سرمایه می‌تواند ضربه‌گیر اصلی اقتصاد ایران باشد. البته اگر در بلندمدت فکری به حال نرخ رشد نقدینگی نشود، این نقدینگی بالاخره گریبان یکی از بازارهای ایران را خواهد گرفت. دولت با واگذاری بخشی از سهام شرکت‌های خود هم نقدینگی را جذب و هم مشکل کسری بودجه خود را حل کرده است.
آیا همه اقتصاد ایران
آمادگی واگذاری‌های جدید را دارد؟
اسلامی بیدگلی اظهار داشت: اقتصاد ایران در بسیاری از بخش‌ها، آمادگی واگذاری را ندارد؛ خود دولت هم آمادگی واگذاری بنگاهداری را ندارد. تجربه خصوصی‌سازی هم در ایران تجربه موفقی نبوده است؛ تجربه ناموفق خصوصی‌سازی کشور را با چالش اجتماعی مواجه کرده است. وی خاطرنشان کرد: دولت به دنبال راهکاری است که مدیریت اقتصاد را از دست ندهد؛ اما این در درازمدت به‌ناچار اتفاق خواهد افتاد؛ واگذاری سهام بدون واگذاری مدیریت منجر به افزایش بهره‌وری نمی‌شود.
دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری افزود: درمان اقتصاد ایران بدون تحمل درد امکان‌ناپذیر است. ما نباید از درد اقتصادی فرار کنیم؛ دولت ضمن واگذاری مستقیم سهام با راهکاری مثل ETF باید سعی کند خود را برای خروج کامل از بنگاهداری آماده کند.
تبعات فروش سهام دولتی چقدر جدی است؟
اسلامی بیدگلی گفت: ما مسائل را تا زمانی که به بحران تبدیل نشود، حل نمی‌کنیم. در زمان بحران ممکن است راهکارهایی در نظر گرفته شود که به درد زمان آرامش نخورد. دولت نمی‌تواند صبر کند تا دستورالعمل دقیقی را منتشر کند که مسائل زیرساختی و قانونی اقتصاد را حل کند؛ نظام تصمیم‌گیری با چالش جدی مواجه است. تصمیم‌گیری در شرایط فوریت کیفیت تصمیم‌گیری در زمان فراغت را ندارد. به‌گفته عضو شورای عالی بورس، سازوکارهای ما برای اقتصاد ابداعی است و ما فرصت مطالعه کافی روی راهکارها را نداریم و حتی نمی‌توانیم از تجارب قبلی خود استفاده کنیم. ساختار اقتصادی، سیاستگذاری و تصمیم‌گیری هم تغییر نکرده است مثلاً از عدم دخالت در بورس می‌گوییم ولی از طرفی با دخالت در قیمت‌گذاری مواجه هستیم. ما همه قطعات پازل را باهم در نظر نمی‌گیریم و فکر می‌کنیم اصلاحات اقتصادی تکه‌تکه و جدا از هم است.
وی تأکید کرد: مشکل دیگر این است که نهاد دولت و قوه مجریه کوچک می‌شود و دولت ابزار تصمیم‌گیری خود را از دست می‌دهد ولی نهادهای دیگر دخیل در اقتصاد روزبه‌روز بزرگ‌تر می‌شوند؛ این برای دولت‌های آینده چالش جدی خواهد بود. دولت در مقابل بقیه نهادها کوچک‌شده، درحالی‌که باید کوچک‌سازی برای همه نهادها اتفاق بیفتد؛ راهکار امروز کوچک‌سازی دولت، چالش جدی آینده دولت‌هاست.
