تشکیل دادگاه لاهه با موضوع نفت ایران
نوزدهم خرداد 1331 دادگاه لاهه با حضور محمد مصدق برای بررسی شکایت ایران از انگلیس تشکیل شد. در بخشی از سخنان مصدق در این دادگاه آمده است: «نزد ما ایرانیان تشویش جلوگیری از هر گونه عملی که در حکم مداخله در صلاحیت ملی باشد، شدیدتر از سایر ملل است... کشور ما میدان رقابت سیاست‌های استعماری بوده ضمنا پی برده‌ایم که متاسفانه با وجود آن همه امید و آرزو، جامعه ملل و سازمان ملل متحد نتوانسته‌اند به این وضع اسفناک که شرکت سابق نفت ایران و انگلیس در 50 سال اخیر مظهر برجسته آن بود، خاتمه دهد. ملت ایران که از این وضع به ستوه آمده بود در یک جنبش مردانه با ملی کردن صنایع نفت و قبول اصل پرداخت غرامات یکباره به سلطه بیگانگان خاتمه داد.» در میان همراهان مصدق علاوه بر چند روزنامه‌نگار و عکاس، عده‌ای از مشاوران او هم همراهش بودند؛ مهندس کاظم حسیبی، اللهیار صالح، کریم سنجابی، مظفر بقایی، محمدحسین علی‌آبادی، حسن صدر، عبدالحسین دانشور و دکتر عیسی سپهبدی. پیش از جلسات رسیدگی دیوان، مصدق و همراهانش به شور می‌نشستند؛ پیشنهادها و اظهارنظرهای مختلف جهت ترسیم خطوط دفاعی ایران مطرح می‌شد. مصدق سپس شرحی از مظالم شرکت را برشمرده و بر تحسین ملت ایران تاکید کرد: «ملت ایران به علت‌العلل بدبختی‌های خود پی برده و مصمم است فساد را برای همیشه ریشه‌کن کند و اجازه نمی‌دهد خارجی بر سرنوشتش تسلط یابد… تصمیم ملی شدن صنعت نفت نتیجه اراده سیاسی یک ملت مستقل و آزاد است. با کمال اعتمادی که به حقانیت خود داریم و مخصوصا برای اینکه اعتماد ما خلل‌ناپذیر است، نمی‌توانیم قضیه‌ای که برای ملت ما حیاتی است را در معرض خطر رأی نامساعدی ولو اینکه آن غیرمحتمل هم باشد، قرار دهیم. با توجه به آنچه گفته شد از آقایان تمنا دارم که بر این طرز فکر ما خرده نگیرند و اگر ممکن باشد آن را تصدیق کنند و در هر حال لااقل طرز فکر ما را درک کنند. به همین منظور بود که با وجود نقاهت و ضعف مزاج که نتیجه کبر سن و مصائبی است که در راه مبارزه برای آزادی متحمل شده‌ام و با وجود اینکه بار سنگین مسوولیت مرا ناتوان کرده است از راه دور به این دیار آمدم تا از طرفی با حضور خود حس احترام کامل ملت و دولت ایران را به دستگاه‌های بین‌المللی ثابت کنم و از طرف دیگر به آقایان مدلل سازم که گذشته از ایرادات حقوقی که نسبت به صلاحیت دیوان داریم، اخلاقا و سیاستا در وضعی واقع شده‌ایم که دیگر نمی‌توانیم موضوع ملی شدن نفت را مورد بحث قرار دهیم». سرانجام دادگاه لاهه در جریان اختلاف میان ایران با انگلستان درباره پرونده ملی شدن صنعت نفت به حقانیت ایران و عدم صلاحیت دادگاه بین‌المللی برای بررسی شکایت لندن از تهران رای داد.
