دانش کم مدیران و لو رفتن اطلاعات کاربران
پروژه شبکه ملی اطلاعات در سال‌های اخیر در دستور کار دولت‌های مختلف قرار گرفته و حواشی بسیار زیادی داشته است. به دلیل عدم اطلاع‌رسانی دقیق و درست درباره این شبکه، به محض اینکه کاربران ایرانی این نام را می‌شنوند، افکاری مانند اینترنت محدود و بسته و به دور از ارتباطات بین‌المللی به ذهنشان خطور می‌کند. بنابراین، نیاز است در این زمینه اطلاعات دقیقی به مردم داده شود تا نگرانی‌های احتمالی رفع شود. شبکه ملی متشکل از زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده توسعه‌یافته داخلی دولتی و غیردولتی و همچنین زیرساخت‌های نرم‌افزاری است که در سراسر کشور گسترده شده است. این شبکه ظرفیت لازم برای نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به‌منظور توسعه خدمات الکترونیکی و دسترسی به اینترنت را از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری برای کاربران خانگی، کسب‌وکارها و دستگاه‌های اجرایی فراهم می‌کند. ازطرفی به گفته امیر ناظمی، رییس سازمان فناوری اطلاعات، لو رفتن اطلاعات کاربران و مشکلاتی که به دنبال آن ایجاد می‌شود، دلایل مختلفی را در بر می‌گیرد که یکی از موارد قابل توجه آن، دانش پایین مدیران است، زیرا فقط مساله زیرساخت نیست که مهم بوده و اهمیت دارد بلکه دانش هم اهمیت دارد اما متأسفانه بسیاری از نهادها و افراد از ابزارهای فناوری استفاده نمی‌کنند.
ایده اولیه شبکه ملی اطلاعات در سال ۱۳۸۴ در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تحت عنوان «اینترنت ملی» و «شبکه ملی اینترنت» طرح و مراحل مطالعاتی آن در دولت نهم انجام شد. سپس در سال ۱۳۸۹ با عنوان «شبکه ملی اطلاعات» در قانون برنامه پنجم توسعه گنجانده شد و طبق قانون برنامه بنا بر آن بود که این شبکه تا پایان این برنامه، سال ۱۳۹۵، کامل شود. تا پایان دولت دهم، ضمن اصلاحاتی در طراحی، مرحله آزمایشی و پایلوت آن انجام شد. در دولت یازدهم، پس از تعیین الزامات این شبکه توسط شورای عالی فضای مجازی، نسخه اولیه آن افتتاح شد که شامل مرکز تبادل ترافیک داده، زیرساخت و کارساز نام دامنه ملی می‌شود و امکان تفکیک ترافیک داخلی و خارجی شبکه را فراهم می‌کند، تا رشد تولید محتوای داخلی و استفاده بیشتر از ترافیک داخلی صورت پذیرد و هزینه‌های ترافیک کاهش و سرعت افزایش پیدا کند. امیر ناظمی، معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با فارس، درباره تعریف شبکه ملی اطلاعات اظهار کرد: «این شبکه یعنی شبکه‌ای که مکمل اینترنت جهانی نیست و خیلی جاها با همان پروتکل کار می‌کند. شبکه ملی اطلاعات امکان حکمرانی را افزایش می‌دهد یعنی اگر بخواهیم فیلمی را از تلویزیون‌های اینترنتی مشاهده کنیم، خواهیم دید که کیفیت آن با عرضه‌کننده خارجی متفاوت است. این تفاوت به‌خاطر همان شبکه ملی اطلاعات است در واقع این شبکه عملا در حال حاضر هم وجود دارد و کیفیت در دسترس را برای مردم بالاتر می‌برد و قیمت را کاهش می‌دهد. اگر ترافیک درون‌شبکه داخلی باشد، می‌توانیم تا ۵۰ درصد کاهش هزینه داشته باشیم، این در حالی است که وقتی شبکه ملی اطلاعات را تبدیل به یک واژه سیاسی می‌کنیم، مردم نسبت به آن موضع‌گیری اساسی پیدا می‌کنند، به‌طوری که مدام فرض می‌کنند شبکه ملی اطلاعات در تقابل با اینترنت تعریف شده است.»
چه نیازی به شبکه ملی اطلاعات داریم
وی در پاسخ به اینکه در شرایط برخورداری از اینترنت، چه نیازی به شبکه ملی اطلاعات است، گفت: «با شبکه ملی اطلاعات، مردم کیفیت بهتری از سرویس دریافت می‌کنند، برای مثال زمانی که در تلویزیون‌های اینترنتی به مشاهده فیلم می‌پردازیم، کیفیتی که دریافت می‌شود به مراتب بهتر است، حتی خیلی از مردم که پس از دانلود به مشاهده فیلم می‌پرداختند، اکنون به‌صورت آنلاین فیلم‌ها را نگاه می‌کنند. از طرفی اینکه ما می‌توانیم قیمت داخلی را برای سایت‌های داخلی کاهش دهیم، به خاطر این است که ظرفیت ترافیکی شبکه داخلی‌مان حدوداً چهار برابر ظرفیت ترافیکی شبکه اینترنت است و همه هزینه‌های آن برای ما پایین‌تر است. چون وقتی با یک اینترنت خارجی در حال استفاده از دیتاسنتر خارجی هستیم به ازای تبادل داده به دلار هزینه می‌کنیم اما در استفاده داخلی هزینه آن به صورت ریالی برداشت می‌شود، در واقع برای مردم کاهش هزینه و افزایش کیفیت معنای شبکه ملی اطلاعات است. اما خیلی از مواقع سیاسیون برای منفعت‌های سیاسی خود آنچه برای مردم و ذهن آنها اینطور جا انداختند که در شبکه ملی اطلاعات کنترل و فیلترینگ بیشتر انجام می‌شود که این خطرناک است، اگر در ذهن مردم کلمه فیلترینگ و قطع اینترنت متبادر می‌شود یعنی راه اشتباه بوده است در واقع باید بگویم یک ویژگی مهم را به ویژگی بد تبدیل کردیم.»
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره مفهوم شبکه ملی اطلاعات در کشورهای دیگر توضیح داد: «وجود شبکه ملی اطلاعات به معناهای مختلف در تعداد کشورها تغییر پیدا می‌کند اما اگر سه بخش را در نظر بگیریم اول بخشی است که خارج از اینترنت بین دستگاه‌های دولتی تبادل اطلاعات می‌شود که تقریبا خیلی از کشورها این بخش را دارند. مثل انگلیس و امریکا که شبکه بین نهادهای داخلی خود دارند که هیچ نقطه تماسی با اینترنت ندارند. شبکه ارتباط بین دستگاه‌ها به یک معنا از شبکه ملی اطلاعات است، شبکه‌های اختصاصی هر کشوری هر چقدر توسعه یافته‌تر باشد دارای شبکه قوی‌تر است اما شبکه‌های عمومی، جایی است که در آن خبرگزاری‌ها وجود دارد، به این معنی که هر چقدر از ترافیک کشور ما داخلی باشد کیفیت و هزینه مردم کاهش می‌یابد. به‌طور مثال نمونه قابل توجه کشور کره‌جنوبی است که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد کل ترافیک آن داخلی است اما الزاماً اینگونه نیست که همه فعالیت داخلی باشد یعنی اگر مردم کشور کره جنوبی از اینستاگرام استفاده می‌کنند از آن شرکت تقاضا می‌کنند که یک سرور در داخل کشورشان بگذارد و با پروتکل‌هایی که دارند با شرکت مربوطه کار می‌کنند اما اگر ما بخواهیم چنین کاری را انجام دهیم، چون موضوعات مختلف مورد اقبال گروه‌های سیاسی نیست، نمی‌توانیم.»
مشکلات محفوظ نماندن اطلاعات
رییس سازمان فناوری اطلاعات درباره علل لو رفتن اطلاعات کاربران و مشکلاتی که به دنبال آن ایجاد می‌شود، اظهار کرد: «این موضوع دلایل مختلفی را در بر می‌گیرد که یکی از موارد قابل توجه آن، دانش پایین مدیران است، زیرا فقط مساله زیرساخت نیست که مهم بوده و اهمیت دارد بلکه دانش هم اهمیت دارد اما متأسفانه بسیاری از نهادها و افراد از ابزارهای فناوری استفاده نمی‌کنند. یکی از مشکلات محفوظ نماندن اطلاعات، برداشت غیرقانونی پول از حساب مردم است، یا اگر یک نفر از اکانت تلگرام یا اینستاگرام شما اطلاع داشته باشد، می‌تواند با تغییر کوچکی در نام شما، یک اکانت مشابه بسازد و به‌صورت جعلی با مخاطبان شما صحبت کرده و امکان کلاهبرداری و سوءاستفاده را فراهم کند. نمونه‌های این کلاهبرداری حتی با طراحی صفحات بانکی و فیشینگ با این روش هم رخ داده است. امروز هویت‌فروشی یک تخلف جدی است. برای مثال کل هویت یک فرد را می‌گیرند و به اسم آن شرکت می‌زنند و با آن شرکت تخلف می‌کنند. در واقع هر داده‌ای می‌تواند جذاب باشد و با هر داده می‌توان یک تجارت شکل داد. از آنجایی که در کشور زیرساخت وجود دارد اکنون ما به افراد نوگرا در این زمینه احتیاج داریم، زیرا هر چقدر سن مدیران پایین‌تر باشد، افراد نوگراتر هستند.»
ناظمی با اشاره به موضوع قدرت در فناوری اطلاعات، اظهار کرد: «سازمان‌هایی که پول ندارند با استفاده از داده می‌خواهند این نقص را جبران کنند و به قدرت برسند. در واقع داشتن داده یا همان اطلاعات در ایران قدرت می‌آورد. البته هر نوع اشتراک‌گذاری داده، شفاف‌سازی می‌آورد و فساد را شناسایی می‌کند. چرا بسیاری از سازمان‌ها پافشاری می‌کنند که داده‌های قراردادهای دولتی را محافظت کنند؟ به دو دلیل است یا نمی‌خواهند فسادی آشکار شود یا می‌ترسند که شاید در زیرمجموعه‌ای که دارند فسادی بوده که از آن بی‌اطلاع باشند. البته باید یک‌سری از داده‌ها طبق قوانین محرمانه باشد درواقع هرچه دانش فنی کمتر باشد، افراد را بیشتر می‌ترساند.» وی با تاکید بر لزوم آموزش دانش فناوری به مدیران کلان و مدیران آی‌تی، بیان کرد: «نیاز کشور این است که مدیران کلان و مدیران آی‌تی باید دانش فناوری را ببینند که می‌توان به دانش آی‌تی و دانش ساختار آی‌تی اشاره کرد که این موضوع در تحقق دولت الکترونیک از اهمیت زیادی برخوردار است، البته اگر فردی در حوزه آی‌تی متبحر باشد اما دانش دولت الکترونیکش پایین باشد، فاجعه اتفاق می‌‌افتد.»
