از کابوس ابرتورم تا اوراق بدهی

مهدی نصرتی ٭

اخیرا هشدارهایی درباره ونزوئلایی شدن اقتصاد منتشر شده است. در واکنش، آقای همتی رییس بانک مرکزی عنوان کرده است رشد پایه پولی در نیمه خرداد امسال ۶.۲درصد بوده است.  

البته متن ایشان یک مقدار دوپهلو است و صراحت ندارد که این رشد ۶.۲ درصدی نسبت به پایان سال قبل است یا ماه قبل! ممکن است ایشان به قول علما «توریه» کرده باشد! واقعیت این است که در چندماه اخیر از یک طرف هزینه‌های دولت افزایش پیدا کرده است‌: شامل افزایش حقوق کارکنان دولت و بسته‌های حمایتی برای مقابله با کرونا؛ از طرف دیگر درآمدها هم به‌شدت کاهش پیدا کرده: شامل تشدید تحریم‌ها، کاهش قیمت نفت و کاهش درآمدهای مالیاتی به دلیل کرونا. طبیعی است که با این وضعیت، کسری بودجه دولت افزایش شدیدی پیدا کرده و دم دست‌ترین محل هم استقراض دولت از بانک مرکزی است که معنایش همان چاپ پول می‌شود. با این وضعیت همه باید نگران بروز ابرتورم باشیم. البته راه‌حل‌هایی که به عنوان افزایش فروش اوراق قرضه دولتی ارایه می‌شود هم لزوما راه‌حل خوب و نهایی نیست. چون: اولا افزایش فروش و عرضه اوراق قرضه دولتی به معنی کاهش قیمت این اوراق و نهایتا به معنی افزایش شدید نرخ بهره است که باعث می‌شود دولت در فاصله کوتاهی توان وام‌گیری خود را از دست بدهد. ثانیا این وضعیت خودش می‌تواند منجر به افزایش تورم شود. اتفاقا قبلا با یکی از مدافعین سرسخت انتشار اوراق بدهی دولت که صحبت می‌کردم استدلالش این بود دولت با ایجاد تورم در آینده می‌تواند بدهی‌هایش را بی‌ارزش کند. پس دقت کنید که اوراق بدهی به تنهایی تورم را درمان نمی‌کند و برعکس اتفاقا دولت را تشویق می‌کند که هرسال با ایجاد تورم، ارزش واقعی بدهی‌هایش را کم کند. ثالثا با این شرایط، چه کسی حاضر است اوراق بدهی دولت را بخرد؟ بانک‌ها و مجموعه‌های وابسته به دولت! از چه محلی؟ از محل چاپ پول از سوی بانک مرکزی! یعنی دوباره رسیدیم به همان وضعیت انتشار پول. حالا ممکن است عده‌ای بگویند اگر اوراق بدهی را به «تب» تشبیه کنیم، چاپ پول مثل «مرگ» است! بله این حرف درست است ولی حرف ما اینه که این تب کردن هم راه‌حل نهایی نیست و تب بالا هم می‌تواند به تشنج و مرگ منجر شود! شاید همین راه‌حلی که در خصوص اوراق مصون از تورم در همین کانال مطرح کردیم، راه‌حل بهتری باشد. اوراق خزانه و اوراق مصون از تورم هر دو به معنی استقراض دولت از مردم است ولی در اولی دولت انگیزه دارد که تورم ایجاد کند تا ارزش واقعی بدهی‌هایش کمتر شود ولی در دومی دولت چنین انگیزه‌ای ندارد و اتفاقا انگیزه دارد که تورم را واقعا کاهش دهد. اما راه‌حل نهایی چیست؟ ترکیبی از: انضباط مالی، تدابیراساسی در سیاست خارجی، واگذاری بخشی از دارایی‌های دولت، انتشاراوراق بدهی مصون از تورم، انحصارزدایی در اقتصاد، بهبود فضای اقتصاد برای رشد اقتصادی، اصلاح نظام و ساختار بانک‌هابه‌طور خلاصه، اقتصاد را باید بکوبیم، از نو بسازیم!٭اقتصاددان