پاپیروس تا پیپر

بشر قبل از پیدایش زبان ابتدا با کندن غارها هم گرایش خود به نوشتن و تصویر کردن را نشان داد و هم نیاز به خلق زبان. بعد از دوره غارنشینی و با به وجود آمدن زبان، قالب های خشتی به اصطلاح نخستین کاغذی بودند که بشر اقدام به نوشتن روی آنها کرد و حتی فرامین شاهان عهد کهن روی قالب های خشتی نوشته می شد.

پیش از ساختن کاغذ، مردمان باستان برای ماندگار کردن نظرهای خود از کنده‌کاری روی سنگ و چوب و لوح‌های گلی بهره می‌گرفتند. سومری‌ها از هزاره چهارم پیش از میلاد بر لوح‌های گلی می‌نوشتند. 

دست‌کم از هزاره دوم پیش از میلاد، آدمیان آموختند که می‌توانند از پوست جانوران کاغذ چرمی (پارشمن) بسازند. ایرانیان روی پوست گاو، گاومیش و گوسفند و رومی‌ها بر پوست خر وحشی می‌نوشتند. پوست‌ها پس از دباغی و صیقل‌کاری به اندازه نازک و نرم از کار در‌ می‌آمدند که در زیبایی و نیکویی شاهکار به شمار می‌آمدند.

پارشمن ایرانی ویژگی‌های بهتری داشت. اوستا را نخستین‌بار روی 12 هزار پوست گاو نوشته بودند. عرب‌ها نیز روی پوست می‌نوشتند، اما چون گران بود، تنها برای نوشتن چیزهای بسیار مهم، مانند قرآن و قراردادها و پیمان‌نامه‌ها از آن بهره می‌گرفتند. 

مصریان باستان از نزدیک 2 هزار سال پیش از میلاد، از گیاه پاپیروس، که گونه‌ای از نی است، نوعی کاغذ می‌ساختند که به همان نام پاپیروس شناخته ‌شد و امروزه به صورت واژه Paper در زبان انگلیسی ماندگار شده است. مصری‌ها ساقه‌های پاپیروس را به صورت نوارهای باریکی می‌بریدند و آنها را به گونه‌ای کنار هم می‌گذاشتند که مانند رشته‌های پارچه در هم فرو می‌رفتند. سپس، پاپیروس را در آفتاب خشک می‌کردند. این کاغذ را در بسیاری از مآخذ قدیمی «قرطاس» خوانده‌اند.

اولین ملتی که در جهان موفق به اختراع کاغذ شد چینی‌ها بودند، در سال ۱۰۵ بعد از میلاد شخصی به نام «تاسی لون» موفق به اختراع کاغذ شد و حدود سال ۶۱۰ م به ژاپن و ۷۵۱ م به سمرقند راه یافت. در اواسط قرن دوم هجری کاغذ از سمرقند به بلاد اسلامی رسید.

آنچه از مدارک و مستندات تاریخی برمی‌آید، این است که صنعت کاغذسازی از قرن هفتم هجری به بعد در ایران وجود داشته و گسترش یافته است. در ایران فعالیت کاغذ‌سازی اولین‌بار با تأسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال 1313 شمسی در کرج شروع شد.

در سال ۱۳۲۶ هجری شمسی شرکتی با سرمایه‌گذاری چند تن از جمله «حسن علی حکمت»، «دکتر صلح دست» و «ژرژ عیسانیان» تأسیس شد که خوراک آن کاغذهای باطله ادارات و سازمان‌ها و منطقه آن ورامین بود، اما بعد از ملی شدن صنعت نفت این تلاش ناموفق ماند. در سال ۱۳۴۴ اولین کارخانه کاغذسازی در هفت تپه خوزستان ایجاد شد و در ۱۳۴۶ شرکت کاغذ پارس تأسیس شد.