از حرف تا عمل پلاسکوی دوم

علی بیت‌اللهی

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه و مسکن ساعت 46: 20 دقیقه روز سه‌شنبه ۱۰ تیرماه ۱۳۹۹، اولین پیام دریافتی از سوی شهروندان تهرانی مبنی بر وقوع انفجار و آتش‌سوزی در ساختمان مرکز جراحی محدود سینامهر شمیران (خیابان شریعتی جنب خیابان ماهروزاده) در سامانه ۱۲۵ آتش‌نشانی شهرداری تهران ثبت می‌شود. خبر ناگوار و تلخ است. ۱۹ نفر کشته ناشی از انفجار کپسول‌های اکسیژن و آتش‌سوزی و خفگی! خبرهای مرتبط با این حادثه از ابعاد مختلفی قابل تجزیه و تحلیل است. به نظر می‌رسد خبرهای متواتر در مورد هشدارهای داده شده به مالک یا مالکان ساختمان کلینیک سینا اطهر مبنی بر فقدان سطح کیفی قابل قبول ایمنی ساختمان است. اگر اخبار حادثه را مرور کنید، ملاحظه خواهید کرد که از زبان تعدادی از مسوولان ۳ بار اخطار و از زبان تعداد دیگر از مسوولان ۴ بار اخطار ذکر شده که گویا به مسوولان ساختمان در سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ داده شده است. جمع‌بندی کلی اخبار در خصوص اخطارها و هشدارها، همانند اخطارها و هشدارهای خیلی بیشتر به مالک و مغازه‌داران ساختمان پلاسکو، نشان از آن دارد که این هشدارها کارگر نیفتاده و خطر بالقوه در ساختمان مرکز جراحی محدود سینامهر شمیران وجود داشته است که متاسفانه در شامگاه روز سه‌شنبه، منجر به رقم خوردن حادثه‌ای دردناک جان باختن تعدادی از پزشکان و کادر درمان و نیز تعدادی از بیماران و همراهان بیمار مستقر در طبقات فوقانی ساختمان کلینیک می‌شود.  پرواضح است که هشدارها و اخطارها به شکل کتبی بوده و بدیهی است که شمردن تعداد آنها و معلوم شدن ۳ بار اخطار یا ۴ بار اخطار داده شده، کار چندان مشکلی نیست. بنابراین پیشنهاد می‌شود اولا مشخص شود که اخطار چندباره بوده است، شاید تعداد آنها بیشتر هم بوده باشد، مانند ساختمان پلاسکو. در مرحله دوم، اینکه سه بار یا ۴ بار اخطار داده شده، چه مشکلی را حل می‌کند؟ سوال این است؛ اگر مالک و مسوول ساختمان، به اخطارها توجه نکند چه باید کرد؟ نباید کاری به کارش داشته باشیم؟ وظیفه ما فقط هشدار دادن است؟ مثلا اگر مامور انتظامی، اخطار ایست بدهد و مجرم توقف نکند، باید رهایش کند؟ نباید کاری دیگر انجام دهد؟ اگر همین‌گونه باشد که وضعیت مطلوبی نصیب‌مان نخواهد شد!.  اما چنین نیست که فقط به متخلفان ساختمانی و قصورکنندگان از سطح ایمنی ساختمان صرفا هشدارهای متعدد داده شود و اگر اقدامی انجام ندادند، امر رها شود! نه اینچنین نیست. در تبصره بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها تاکید شده است که شهرداری (یا آتش‌نشانی) راسا با مراقبت ماموران خود اقدام به رفع خطر یا مزاحمت خواهد کرد و هزینه مصروف را به اضافه صدی پانزده خسارت از طرف دریافت خواهد کرد (بند و تبصره در انتهای این نوشتار آمده است).  چرا این بند و تبصره قانونی اجرا نمی‌شود خود جای بحث دارد. متوجه محدودیت، کمبود امکانات، حمایت قضایی هستیم. از طرفی دیگر هم متوجه خدمت‌رسانی‌های شایسته کلینیک‌ها و حسن‌نیت مالکان آنها نیز هستیم، اما اینجانب به عنوان محقق حوزه مخاطرات و مدیریت ریسک و بحران، بر اساس مشاهدات و بررسی‌های خود، اعتقاد دارد، هرجا ما سیاست تساهل و عدول از ضوابط و مقررات را پیشه کرده‌ایم، بیشترین خسارت‌ها و تلفات را تجربه کرده‌ایم و هرجا سختگیری و بر اجرای مقررات پافشاری کرده‌ایم، آثار مثبت آن را به وضوح دیده‌ایم.  «ضرورت دارد، ساختمان‌ها و اماکن مهم مانند بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، مدارس، مراکز تجاری و به ویژه و اختصاصا بازار تهران، ساختمان‌های بلندمرتبه و اماکن با تجمع جمعیتی بالا و ... در یک طرح جدی و معین مورد ارزیابی‌های سریع ایمنی در برابر سوانح و حوادث قرار گیرند.» در بسیاری از موارد با اقدامات ساده می‌توان جلوی خسارت و تلفات جدی را گرفت. امید است که سرنوشت حادثه «مرکز جراحی محدود سینامهر شمیران»، همانند پلاسکو نشود که گزارش‌های کارشناسی و بسیار دقیق آن هم در حد قفسه‌های کتابخانه‌ها ماندند و موجب حرکت چشمگیر در ارتقاء سطح ایمنی اماکن مهم نشدند.