سابقه چند هزار ساله نیروی دریایی در ایران

براساس اسناد موجود، حکومت متمدن ایلام از هزار سال قبل از ورود آریایی‌ها به ایران بر آب‌های خلیج فارس سیادت کامل داشت و به‌ویژه اینکه «اریتره» حاکم پرآوازه و قدرتمند ایلامی نگاه ویژه‌ای به دریانوردی داشته است.  پس از حضور آریایی‌ها در سرزمین بابل و ایران (مرز ایران و عراق کنونی در استان خوزستان) جنگ میان آریایی‌ها و ایلامی‌ها آغاز شد. با شکست باقی ‌مانده حاکمان تمدن ایلام در خوزستان و بوشهر و دسترسی به خلیج فارس در جنوب فلات ایران، آریایی‌ها نخستین‌بار به دریا دست یافتند. اینچنین، سیطره هخامنشیان بر مرزهای آبی ایران شروع شد. پیشرفت هخامنشیان در یادگیری فنون کشتیرانی از اقوام ساحل‌نشین ایرانی بسیار سریع بود و همین عامل باعث ایجاد نیروی‌دریایی منسجم در این سلسله پادشاهی شد. وجود 1200 کشتی و دریانوردان هخامنشی در لشکرکشی خشایارشاه به یونان، حکایت از وجود نیروی‌دریایی قوی در زمان هخامنشیان می‌کند. بعد از حمله اسکندر مقدونی و شکست هخامنشیان و شروع سلطه سلوکیان بر ایران، نیروی‌دریایی ایران تا میزان زیادی قدرت خود را از دست داد. تا جایی‌ که در زمان اشکانیان هم نتوانست خود را احیا کند، اما با قدرت گرفتن سلسله پادشاهی ساسانی، نیروی‌دریایی ایران دوباره انسجام و قدرت بازدارندگی خود را در برابر حملات احتمالی دشمنان به دست آورد. ساسانیان برای حمایت از تجار بومی، صیادان و مهم‌تر از همه مسائل دفاعی، بندرهایی در خلیج فارس ایجاد کردند. از جمله این بنادر می‌توان به بندر «ریو اردشیر» در نزدیکی بندر بوشهر، بندر بصره یا بندر «اُبِله» نزدیک بندرعباس کنونی اشاره کرد. شاید بتوان ادعا کرد که تفاوت و برتری ساسانیان نسبت به هخامنشیان در داشتن نیروی‌دریایی منسجم، ارایه خدمات به عامه ساحل‌نشینان و ماهی‌گیران و کشتی‌های تجاری بوده است. با گسترش فتوحات مسلمانان در سراسر قاره آسیا، آفریقا و حتی اروپا، داشتن نیروی‌دریایی قوی و منسجم یکی از دغدغه‌های حاکمان در سرزمین‌های اسلامی شد. در قرون ابتدایی دوره اسلامی به فرمانده نیروی‌دریایی «امیر‌البحر» گفته می‌شد. امیرالبحر وظیفه داشت از مرزهای آبی جهان اسلام در برابر متجاوزان و کفار دفاع کند. البته علاوه بر مرزداری آبی، از آنجا که کشتی‌های صیادی و تجاری مسلمانان نیاز به حفظ و حراست از شر دزدان دریایی داشتند، نیروی‌دریایی حکام مناطق ساحلی وظیفه داشتند از کشتی‌های صیادی و تجاری مسلمانان حمایت و دفاع کنند.  بنا بر منابع تاریخی از قرن دوم هجری قمری کشتی‌های فراوانی در ایران وجود داشتند که از «سیراف» بندر طاهری در استان بوشهر، به نقاط مختلف سفر می‌کردند. کشتی‌های تجاری یا از سیراف به دریای عمان و از آنجا به سواحل سند، هند و چین می‌رفتند یا به سمت دریای احمر و شرق آفریقا حرکت می‌کردند. البته کشتی‌های مسافرتی از این بندر، حاجیان را به بندر جار و جده در شبه‌جزیره عربستان می‌بردند.