رشد 70 درصدی حساب جاری و نقدینگی و اثر آن بر تورم

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |

وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله کسری بودجه و تامین آن از محل فروش اوراق و اثری که بر عملکرد بانک‌ها و رشد نقدینگی، خلق پول و پایه پولی دارد، افزایش نرخ سود بانکی و هزینه سنگین 300 هزار میلیارد تومانی آن برای بانک‌ها، مالیات معاملات بورس، فروش اموال و سهام دولتی، رشد سپرده دیداری که بالاتر از سپرده‌های بلندمدت بوده و... موضوعاتی است که در ماه‌های آینده روی بازار ارز، مسکن، بورس، قیمت کالاها و خدمات اثرگذار خواهد بود.  براساس وضعیت شاخص‌های پولی و بانکی در آخر خرداد 99 در حالی که نقدینگی در یک‌سال اخیر و منتهی به خرداد 99 رشد بالای 34 درصدی داشته، پایه پولی رشد بالاتری حدود 39 درصد داشته که می‌تواند از طریق ضریب فزاینده خلق پول بیشتر را در ماه‌های آینده موجب شود.  همچنین با وجود آنکه سپرده بلندمدت رشد 30 درصدی و سپرده کوتاه‌مدت رشد نزدیک به 24 درصدی داشته اما رشد آنها از نقدینگی 34 درصدی و پایه پولی 39 درصدی کمتر بوده است. براین اساس رشد بالای 70 درصدی حساب جاری یا چک‌ها، رشد 39 درصدی پایه پولی و 34 درصدی نقدینگی، رشد 24 درصدی حساب کوتاه‌مدت می‌تواند موجبات رشد قیمت‌ها و تورم را فراهم کند و رشد 30 درصدی سپرده‌های بلندمدت کمتر از رشد 34 درصدی نقدینگی بوده است.  براین اساس، روشن است که این فاصله را رشد پول یعنی سپرده دیداری و حساب جاری مربوط به چک پر کرده است که با رشد بالای 70 درصدی همراه بوده است. به عبارت دیگر بخش عمده‌ای از صاحبان پول و سپرده و نقدینگی ترجیح داده‌اند حدود 444 هزار میلیارد تومان از پول خود را در حساب جاری بانک‌ها نگه دارند که هر وقت خواستند دسترسی به آن داشته باشند و برای خرید و فروش سهام و ارز و سکه و مسکن و خودرو و سایر کالاها و یا در تولید و فعالیت‌های اقتصادی دیگر استفاده کنند. 

از سوی دیگر، با وجود ماه شمار شدن سپرده‌های کوتاه‌مدت، سپرده گذاران بخش عمده‌ای از پول خود یعنی حدود 755 هزار میلیارد تومان را در حساب کوتاه‌مدت و کارت‌های بانکی نگه داشته‌اند تا بتوانند به محض نیاز از محدودیت خرید روزانه 6 میلیون تومانی کارت به کارت بهره برده و اقدام به خرید کنند و یا در شعب بانک‌ها از طریق شبا مبلغ بیشتری را جابه‌جا کنند.  براین اساس، سهم سپرده بلندمدت از نقدینگی بزرگ 2657 هزار میلیارد تومانی کشور به رقم 1198 هزار میلیارد تومان یعنی 45 درصد نقدینگی رسیده است.  سهم سپرده کوتاه‌مدت معادل 28 درصد نقدینگی و سهم سپرده دیداری یا جاری و چک‌ها معادل 17 درصد نقدینگی است. همچنین سهم پول داغ یعنی سپرده این نکته نشان می‌دهد که پول داغ سهم بیشتری از نقدینگی جامعه دارد و سپرده دیداری به اضافه اسکناس به اضافه سپرده کوتاه‌مدت که در دسترس سپرده گذاران است و هر لحظه می‌توانند از آن استفاده کنند به 47 درصد کل نقدینگی رسیده و می‌تواند موجبات نوسان والتهاب بازارها و قیمت‌ها را به همراه داشته باشد. 

رشد نقدینگی 34 درصدی به تنهایی می‌تواند نگرانی‌هایی را ایجاد کند به خصوص از آن جهت که رشد پایه پولی 39 درصدی نیز رقم و رشد بالایی داشته است. در یک سال منتهی به خرداد امسال حجم پایه پولی 39.6 درصد و نقدینگی 34.2 درصد بوده که رشد اجزای نقدینگی رشد پول 61.5 درصد و رشد شبه‌پول 29.1 درصد بوده است.

براساس آمار متغیرهای پولی و بانکی در خرداد ماه 99 رشد نقدینگی و پایه پولی در پایان بهار امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش بیشتری داشته است.

رشد نقدینگی در پایان خرداد ماه با 7.5 درصد افزایش نسبت به اسفند ماه 98 و 34.2 درصد رشد نسبت به خرداد ماه 98 به 2 هزار و 657 هزار و 170 میلیارد تومان رسیده است.

از این میزان سهم شبه پول 2 هزار و 155 هزار و 120 میلیارد تومان و سهم شبه‌پول 502 هزار و 50 میلیارد تومان پول بوده است. در یک سال منتهی به خرداد ماه 99، شبه پول 29.1 درصد و پول 61.5 درصد رشد داشته است.اسکناس و مسکوک در دست اشخاص معادل 57 هزار و 800 میلیارد تومان است که در 3 ماهه اول امسال 5.5 درصد کاهش و در یک سال منتهی به خرداد 99 به میزان 15.1 درصد افزایش یافته است. علت رشد شدید و کم‌نظیر حجم پول در یک سال منتهی به خرداد ماه امسال افزایش بی‌سابقه سپرده‌های دیداری است، به‌طوری که رشد سپرده دیداری در 12 ماه منتهی به خرداد ماه سال جاری 70.4 درصد بوده است. سپرده جاری که از اجزای سپرده دیداری محسوب می‌شود، در این دوره 12 ماهه 75.5 درصد و در 3 ماهه اول امسال 24.8 درصد رشد کرده است. همچنین خالص چک‌ها هم 134.9 درصد رشد کرده است. در مجموع حجم سپرده‌های دیداری از رقم 260 هزار و 650 میلیارد تومان به 444 هزار و 250 میلیارد تومان رسیده است که از این میزان 397 هزار و 250 میلیارد تومان سپرده جاری، 9750 میلیارد تومان خالص چک‌ها و 37 هزار و 250 میلیارد تومان را سایر تشکیل می‌دهد.

حجم پایه پولی در پایان خرداد ماه به 383 هزار و 350 میلیارد تومان رسیده که نسبت به اسفند ماه سال گذشته 8.6 درصد و در 12 ماه منتهی به خرداد ماه امسال 39.6 درصد رشد داشته است. در هفته‌های اخیر بسیاری از اقتصاددان‌های کشور با اشاره به رشد شدید و عجیب شاخص‌های بورس، این رشدها را عاملی برای افزایش بیشتر رشد نقدینگی و تبدیل شبه پول به پول عنوان کردند.ارقامی که در گزارش بانک مرکزی برای سپرده‌های دیداری و غیردیداری و حجم پول و شبه‌پول درج شده است، به‌روشنی این گزاره را تایید می‌کند.