افزایش‌اعتبار چک‌های عادی

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری |

در خردادماه ١٣٩٩، چک‌های رمزدار با 9 درصد تعداد چک‌های وصولی سهم 46 درصدی از رقم وصولی چک‌ها داشته و چک‌های عادی نیز با سهم 91 درصدی از تعداد چک‌های وصولی سهم54 درصدی از رقم وصولی چک‌ها داشته است. این درحالی است که یک‌سال قبل در خردادماه ١٣٩٨، چک‌های عادی با سهم 86 درصدی از تعداد سهم 35 درصدی از مبلغ وصولی داشته و چک‌های رمزدار با سهم 13 درصدی از تعداد سهم 65 درصدی از مبلغ وصولی‌ها داشته است. براین اساس می‌توان دریافت که با تغییر ساختار صدور چک‌ها در کشور، امکان استعلام چک‌های عادی و وضعیت برگشتی صاحبان حساب، نه تنها سهم چک‌های عادی از مبلغ و تعداد چک وصولی بیشتر شده بلکه به افزایش سهم سپرده‌های جاری در کشور کمک کرده و در یک‌سال اخیر حساب‌های جاری و دیداری رشد بالای 70 درصدی داشته که از همه سپرده‌ها رشد بیشتری داشته و رشد حساب‌های دیداری دوبرابر رشد نقدینگی 34 درصدی در این مدت بوده است. در خرداد 98 در کل کشور حدود ٢١٢٠ هزار میلیارد ریال چک وصول شد که بالغ بر ٧٤٨ هزار میلیارد ریال چک عادی و بالغ بر ١٣٧١ هزار میلیارد ریال چک رمزدار می‌باشد. اما در خرداد 99، حدود ٢٥٢٧ هزار میلیارد ریال چک وصول شد که حدود ١٣٥٩ هزار میلیاردریال چک عادی و بیش از ١١٦٨هزار میلیاردریال چک رمزدار می‌باشد.براین اساس مبلغ چک عادی تقریبا 82 درصد رشد کرده اما مبلغ چک رمزدار 15 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر، اعتبار چک‌های عادی در بازار مبادلات بانکی افزایش یافته و این موضوع علاوه بر رشد 19 درصدی کل مبلغ وصولی چک، سهم چک‌های عادی را از کل وصولی از 35 درصد در سال قبل به 54 درصد در سال جاری رسانده است و این به معنای افزایش اعتبار چک‌های عادی در مبادلات بانکی است. چک در سال‌های گذشته به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای نظام پرداخت از جایگاه ویژه اعتباری برخوردار بود ولی با روند رو به رشد چک‌های برگشتی طی سال‌های اخیر تا حدی از اعتبارش کاسته شد. اما نسل جدید دسته چک‌های صادره که به دسته چک صیادی معروف هستند باعث شده اطلاعات چک به صورت آنلاین در دسترس متقاضیان قرار گیرد تا امکان شناسایی و اعتبارسنجی فراهم شود.یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سامانه صیاد کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرآیند صدور چک‌ها است. با فعال شدن این سامانه عملا در بخش اعتبار پرداختی، امکان رصد جریان چک‌ها وجود دارد.از ویژگی‌های دیگر دسته چک‌های سامانه صیاد می‌توان به حذف نقش شعب بانکی در صدور دسته چک اشاره کرد. در این سامانه دیگر شعب بانکی مرجع صدور دسته چک نیستند، بلکه فرد درخواست‌کننده دسته‌چک از طریق سامانه بانک مرکزی اعتبارسنجی شده و دسته چک برایش صادر می‌شود. دسته چک صیاد متحدالشکل است و تنها لوگوی بانک‌ها وجه تمایز آنها از یکدیگر است.یکی دیگر از نکات قابل تامل چک‌ صیادی داشتن شماره یکتا است. شماره یکتا یک شماره منحصر به فرد برای هر برگ چک است. این شماره به‌گیرنده چک امکان می‌دهد تا تنها با یک پیامک از میزان اعتبار فرد صادر‌کننده چک مطلع شود. باپیامک شماره یکتا به شماره‌ای که اعلام می‌شود، اطلاعات پایه فرد صادر‌کننده چک برای‌گیرنده چک ارسال می‌شود. هدف از این کار کاهش تنش‌های ناشی از صدور چک‌های بلامحل توسط افراد کم‌اعتبار است. همچنین با این سامانه ابعاد چک‌های مختلف دولتی و خصوصی در یک استاندارد مناسب قرار می‌گیرد و در نتیجه امکان جعل این چک کمتر خواهد شد.

     وضعیت وصولی در سال 99 

در کل کشور حدود 7.7 میلیون فقره چک وصول شد که از این تعداد بیش از 7 میلیون فقره عادی و حدود 700 هزار فقره رمزدار بوده است. بر این اساس درکل کشور ٩١ درصد ازکل تعداد چک‌های وصولی، عادی و ٩ درصد رمزدار بوده است.در خردادماه ١٣٩٩، درکل کشور ٦٨٣ هزار فقره چک رمزدار به ارزشی بالغ بر ١١٦٨هزار میلیارد ریال وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب 3.4 و ٦/٦ درصد کاهش داشته است.در ماه مورد بررسی در استان تهران بالغ بر ٢٠٨ هزار فقره چک رمزدار به ارزشی بیش از٦٢٨ هزار میلیارد ریال وصول شد. در ماه مذکور 48 درصد از تعداد چک‌های رمزدار وصولی در سه استان تهران (30.5درصد)، خراسان رضوی (9.2 درصد) و اصفهان (8.9درصد) وصول شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین ٦٦ درصد از ارزش چک‌های فوق در استان‌های تهران (53.8 درصد)، خراسان رضوی (6.2 درصد) و اصفهان (6 درصد) وصول شده است 

   کاهش ۱۱ درصدی تعداد چک‌های برگشتی

بالغ بر ٨٨١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٨٦ هزار میلیارد ریال در خردادماه ٩٩ در کل کشور برگشت داده شده که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱۱.۷ درصد کاهش نشان می‌دهد.براساس تازه‌ترین آمار بانک مرکزی حدود ٧ میلیون و ۹۰۰ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ١٥٤٤ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور مبادله شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱.۲ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱۳.۷ درصد افزایش نشان می‌دهد. در ماه مورد گزارش در استان تهران بالغ بر ۲.۵ میلیون فقره چک به ارزشی حدود ٧٨٩ هزار میلیارد ریال مبادله شد.

در خردادماه سال جاری ۵۰.۳ درصد از تعداد چک‌های مبادله‌ای کل کشور در سه استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی مبادله شده است که به ترتیب با ۳۲.۲ درصد، ۱۰.۴ درصد و ۷.۷ درصد بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند. همچنین ۶۳.۵ درصد از ارزش چک‌های فوق در سه استان تهران (۵۱.۱ درصد)، اصفهان (۶.۴ درصد) و خراسان رضوی (٦ درصد) مبادله شده است که بیشترین سهم را در مقایسه با سایر استان‌ها دارا بوده‌اند.

     چک‌های وصولی

بیش از ۷ میلیون فقره چک به ارزشی بالغ بر ١٣٥٨ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور وصول شد که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد و مبلغ به ترتیب ۰.۴ درصد و ۱۴.۱ درصد افزایش نشان می‌دهد. از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده در ماه مذکور به ترتیب ۸۸.۸ درصد و ٨٨ درصد وصول شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های وصول شده در اردیبهشت ماه ١٣٩٩ به ترتیب معادل ۸۷.۵ درصد و ۸۷.۷ درصد و در خردادماه ١٣٩٨ به ترتیب برابر ۹۰.۶ درصد و ۸۸.۹ درصد بوده است.حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٧٠٢ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در استان تهران وصول شد که از نظر تعداد و ارزش (هرکدام ٨٩ درصد) از کل چک‌های مبادله‌ای وصول شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های گیلان (۹۲.۳ درصد)، البرز (۹۰.۵ درصد) و مازندران (٩٠ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۸۱.۹ درصد)، چهارمحال و بختیاری (٨٥ درصد) و کردستان (۸۵.۴ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های وصولی به کل چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.در ماه مورد بررسی در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله‌ای در استان به ترتیب به استان‌های گیلان (۹۱.۴ درصد)، البرز (۹۰.۷ درصد) و هرمزگان (۹۰.۴ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های خراسان جنوبی (۷۸.۶ درصد)، سیستان و بلوچستان (۸۰.۲ درصد) و لرستان (۸۰.۸ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های وصولی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.

      چک‌های برگشتی

بالغ بر ٨٨١ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٨٦ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور برگشت داده شده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد ۱۱.۷ درصد کاهش و از نظر مبلغ ۱۱.۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. از کل تعداد و مبلغ چک‌های مبادله شده در ماه مذکور به ترتیب ۱۱.۲ درصد و١٢ درصد برگشت داده شده است. درصد تعداد و مبلغ چک‌های برگشت داده شده در اردیبهشت‌ماه ١٣٩٩ به ترتیب معادل ۱۲.۵ درصد و ۱۲.۳ درصد و در خردادماه سال ١٣٩٨ به ترتیب برابر ۹.۴ درصد و ۱۱.۱ درصد بوده است.در ماه مورد گزارش در استان تهران حدود ٢٦٩ هزار فقره چک به ارزشی حدود ٨٧ هزار میلیارد ریال برگشت داده شد که از نظر تعداد ۱۰.۶ درصد و از نظر ارزش ١١ درصد از کل چک‌های مبادله‌ای برگشت داده شده است. در ماه مذکور در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای در استان، به ترتیب به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۱۸.۱ درصد)، چهارمحال و بختیاری (١٥ درصد) و کردستان (۱۴.۶ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های گیلان (۷.۷ درصد)، البرز (۹.۵ درصد) و مازندران (١٠ درصد) پایین‌ترین نسبت تعداد چک‌های برگشتی به کل تعداد چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.در ماه مورد بررسی در بین سایر استان‌های کشور، بیشترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان به ترتیب به استان‌های خراسان جنوبی (۲۱.۴ درصد)، سیستان و بلوچستان (۱۹.۸ درصد) و لرستان (۱۹.۲ درصد) اختصاص یافته است و استان‌های گیلان (۸.۶ درصد)، البرز (۹.۳ درصد) و هرمزگان (۹.۶ درصد) کمترین نسبت ارزش چک‌های برگشتی به کل ارزش چک‌های مبادله شده در استان را به خود اختصاص داده‌اند.حدود ٨٥٨ هزار فقره چک به ارزشی حدود ١٧٣ هزار میلیارد ریال در خردادماه ١٣٩٩ در کل کشور به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در کل کشور از نظر تعداد ۹۷.۳ درصد و از نظر ارزش ۹۲.۹ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.در ماه مورد بررسی در استان تهران حدود ٢٥٩ هزار فقره چک به ارزشی بالغ بر ٧٦ هزار میلیارد ریال به دلایل کسری یا فقدان موجودی برگشت داده شده است. در واقع در استان تهران از نظر تعداد ۹۶.۴ درصد و از نظر مبلغ ۸۸.۲ درصد از کل چک‌های برگشتی به دلایل کسری یا فقدان موجودی بوده است.