تورم شما چقدر است؟

محمدرضا  منجذب

به‌طور معمول و ماه به ماه (تورم نقطه به نقطه) و فصلی و سالانه عدد نرخ تورم توسط بانک مرکزی و مرکز آمار اعلام می‌شود. معمولا در برابر نرخ تورم اعلام شده مردم و گاه صاحبنظران و اساتید اقتصادی عکس العمل نشان می‌دهند و می‌گویند این مطابق با واقع نیست. برای بررسی بیشتر موضوع با مثالی ساده شروع می‌کنیم. فرض کنید من 10 واحد پول دارم که 2 واحد آن را به کالای الف می‌دهم و 3 واحد به کالای ب و نهایتا 5 واحد صرف کالای ج می‌کنم. حال اگر در سال بعد کالای الف 20 درصد رشد قیمت و کالای ب 40 درصد و کالای ج 50 درصد رشد قیمت داشته باشد، در کل تورمی که من با آن روبه‌رو هستم چهل و یک درصد است و به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:  

(2) *20/+ (3) *40/+ (5) *50/=41/ به‌عبارت دیگر میانگین وزنی رشد قیمت می‌شود تورمی که من با آن مواجه هستم. بانک مرکزی هم همین عملیات را با 314 کالای مصرفی با وزنی که به‌طور متوسط جامعه با توجه به اهمیت مصرفی به آن می‌دهد بصورت نقطه‌ای و سالانه محاسبه می‌کند. ضمنا بعد از طی دوره‌ای چند ساله مجدد وزن و اهمیت کالاها را با توجه به تغییراتی که دارند محاسبه مجدد می‌نماید. بدین تربیت آپدیت شده و سال پایه جدید تعریف می‌شود. در اینصورت طی سال‌های مختلف مسکن بیشترین وزن را دارا بوده است، چون اهمیت و وزن آن در هزینه خانوار ایرانی بیشترین بوده است. حال اگر کسی ادعا کند تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی کمتر از تورمی هست که وی تجربه کرده است، احتمالا وی درست می‌گوید چرا که مثلا به‌جای 314 کالای بانک مرکزی او در سالی که گذشت با 30 کالا مواجه و خرید و مصرف داشته و میانگین رشد قیمتی آنها از تورم بانک مرکزی بیشتر بوده است. ممکن است این فرایند برای نفری دیگر کمتر از تورم بانک مرکزی باشد. گاهی اوقات افراد تورم انتظاری را به‌جای تورم تلقی می‌کنند و می‌گویند تورم اعلامی غلط است. تورم انتظاری عبارتست از تلقی مردم از تورمی که طی یک سال آینده اتفاق خواهد افتاد. اگر از 84 میلیون ایرانی پرسیده شود تورم طی یک‌سال آینده چقدر است و سپس میانگین آن محاسبه شود تورم انتظاری به دست می‌آید که مربوط به آینده است. در صورتی که تورم مربوط به گذشته است. در شرایط کنونی چون تورم انتظاری در ایران بیشتر از تورم است و لذا این موضوع موجب شده که مردم برای جبران تورم، تقاضای خود را در بازارهای مختلف افزایش دهند که این خود تورم‌زا است. یکی از سیاست‌های مناسب ضدتورمی از سوی سیاست‌گذار می‌تواند مدیریت صحیح و علمی انتظارات تورمی جامعه باشد. جمع‌بندی: تورم محاسباتی بانک مرکزی میانگین وزنی رشد قیمت 314 قلم مصرفی جامعه در یک سال است. این مطابق استاندارد آماری و علمی هست. اگر کسانی در محاسبه تورم تشکیک می‌نمایند به‌دلیل تغییر در اقلام مزبور یا تغییر در وزن‌های هر یک یا هر دو است. والا آنها هم میانگین وزنی اقلام مورد نظر خود را در یک سال ملاک محاسبه تورم قرار می‌دهند (همان روش).