ترور حسنعلی منصور

از ترور حسنعلی منصور نخست‌‌وزیر‌ ایران (۱) در اول بهمن ۱۳۴۳، به دست محمد بخارایی، از اعضای شاخه اجرایی هیات موتلفه اسلامی که از تصمیم منصور برای اعطای امتیازات جدید به شرکت‌‌های خارجی خشمگین بودند، کشته شد، هویدا کفیل نخست‌‌وزیر‌ شد و پس از مدت کوتاهی شاه بی‌‌درنگ نخست‌‌وزیر‌ی را به امیرعباس ‌هویدا از بستگان منصور و معاون دبیرکل حزب ایران نوین واگذار کرد. در دور اول انتخاب هویدا، نمایندگان مجلس که ۱۷۷ نفر بودند، ۱۵۶ نفر رای موافق، یک رای مخالف و ۲۰ رای ممتنع به هویدا دادند. پس از مجلس شورا، مجلس سنا نیز به همین ترتیب به دولت وی رای اعتماد داد. هویدا که انتظار نمی‌‌رفت مدت زیادی نخست‌‌وزیر‌ باقی بماند و او را نخست‌‌وزیر‌ محلل می‌‌دانستند در طول چند ماه به ظاهر خوب درخشید و این طور نشان می‌‌داد که قصد دارد وضع اقتصادی کشور را بهبود بخشد. پانزدهم مرداد 1356، امیرعباس هویدا پس از 13 سال نخست‌وزیری برکنار و جمشید آموزگار به این مقام انتخاب شد. در نخستین هفته مرداد ۱۳۵۶ هویدا تعطیلات تابستانی خود را در یکی از جزایر یونان آغاز کرد. در ۱۳ مرداد به تهران بازگشت. روز بعد به دیدن شاه که در نوشهر مشغول استراحت بود، رفت. به محض آنکه شاه آغاز به سخن کرد، هویدا انگار ذهنش را خواند. کار را بر شاه آسان کرد و به شاه گفت اوضاع تازه به گمانش، خون و روحیه تازه‌‌ای می‌‌طلبد و با همین عبارات در واقع از مقام خود استعفا داد. شاه هم البته استعفای هویدا را پذیرفت. در غیبت امیراسدالله علم که برای درمان سرطان به امریکا رفته بود، امیرعباس ‌هویدا از نخست‌‌وزیر‌ی عزل و به وزارت دربار منصوب شد تا هم پیامی به مخالفان جدی حکومت باشد و هم حامیان قدرتمند هویدا راضی بمانند. ساعت ۶ بعد از ظهر ۱۵ مرداد ۱۳۵۶ پس از ۴۵۷۲ روز، هویدا از نخست‌‌وزیر‌ی استعفا داد و صندلی صدارت را به رقیب دیرینه خود جمشید آموزگار که از حمایت جدی‌‌تر امریکاییان برخوردار بود واگذاشت.. استعفای هویدا با ناباوری عمومی روبه‌رو شد. پس از برکناری آموزگار و نخست وزیر شدن ازهاری، فشارها به هویدا بیشتر شد. شاه تلاش کرد با بازداشت هویدا، نشان دهد که با خواسته مردم همراه شده و از این طریق اعتراضات را کنترل کند. 

هویدا مدتی پیش از بازداشتش در تماس با غلامرضا ازهاری نخست‌‌وزیر‌ وقت گفت: «می‌‌بینید که از همه طرف علیه من اعلام جرم می‌شود و خواستار دستگیری و محاکمه من هستند، پس چرا معطلید و اقدام نمی‌کنید» و ازهاری نیز با خنده پاسخ داد: «شما به این حرف‌‌ها توجه نداشته باشید». هویدا تاکید می‌کند: «... من یادداشت و مطالب زیادی نوشته‌‌ام و به یکی از ناشران در فرانسه تحویل داده‌‌ام و سفارش کرده‌‌ام مادام که با من کاری ندارند این یادداشت‌‌ها مکتوم بماند و هر موقع دستگیر شدم بلافاصله تمام یادداشت را بدون کم و کاست منتشر نمایند، حالا خود دانید.»  به هر حال هویدا آبان 1357 بازداشت شد و این بازداشت تا پس از انقلاب اسلامی و اعدام هویدا با حکم دادگاه انقلاب، ادامه یافت.