دولت باید از نقد عالمانه استقبال کند

محمد  خوش‌چهره

هرچند اظهارنارضایتی از سوی دولتی‌ها در خصوص انتقادات از طرح گشایش‌های رییس‌جمهوری، امر قابل قبولی نیست و کارشناسان و تحلیلگران در تحلیل ابعاد و وزوایای گوناگون موضوعات کلان اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... بر اساس قانون آزاد هستند، اما واقعیت آن است که بعد از مطرح شدن طرح گشایش‌های رییس‌جمهوری شاهد این امر هم هستیم که برخی افراد و جریانات، احساسی و غیرعلمی از موضوع انتقاد کردند، بدون اینکه از واقعیت موضوع آگاهی کافی و کامل داشته باشند. از سوی دیگران دسته دیگری از اساتید و کارشناسان هم هستند که معمولا در راستای منافع ملی و مبتنی بر داده‌های مستند اظهارنظر می‌کنند؛ این دسته از تحلیلگران در این فضا ترجیح دادند، صبر کنند تا بعد از فروکش کردن هیجانات اولیه و انتشار داده‌های اطلاعاتی افزونتر در این زمینه اظهارنظر منطقی‌تری ارایه کنند. همان‌طور که اشاره کردم نفس اینکه دولت از انتقادات مطرح شده اعلام نارضایتی کند و بگوید چرا از طرح من انتقاد می‌کنید، منطقی نیست. دولت باید انتقادات مطرح شده را بشنود، سبک، سنگین کند و بعد اعلام کند که کدام بخش این نقدهای مطرح شده درست است؛ کدام بخشش درست نیست. ایراداتش را مشخص کند تا در نهایت اتمسفر تحلیلی معقول‌تری پیرامون بحث شکل بگیرد. اینکه اساس نقد را بخواهند زیر سوال ببرند قابل قبول نیست؛ من خودم زمانی که خبرنگاران برای گفت‌وگو درباره موضوع طرح گشایش‌های اقتصادی وعده داده شده، اصرار می‌کنند، خاطرنشان می‌کنم که من یک چهره آکادمیک هستم و بر اساس اسناد مشخص و داده‌های روشن موضوعات را تحلیل و ارزیابی می‌کنم؛ در مورد این طرح تا زمان روشن شدن ابعاد مختلف موضوع و نقشه راهی که برای آن تدارک دیده‌اند نباید بصورت هیجانی دست به داوری و نقد بزنیم . بنابراین مسوولیت رسانه‌ها هم در شکل دهی مسیر طرح موضوعات، یک نقش کلیدی است. رسانه‌ها باید تلاش کنند از طرح موضوعات حاشیه‌ای و غیر ضروری و هیجانی پرهیز کنند و بستر رسانه‌ای را به گونه‌ای آماده کنند که فرصت طرح برای دیدگاه‌های علمی، آکادمیک و عالمانه فراهم شود. برخی افراد گمانه زنی می‌کنند؛ ممکن است از 10گمانه یکی هم درست باشد اما چون تاییدیه این گمانه‌ها از سوی دولتی‌ها صادر نشده، طرح مباحث هیجانی و نگران کردن افکار عمومی از تصمیماتی که قرار است در آینده اخذ شود به نفع کشور نیست. اما در شرایط فعلی که دیگر مشخص شده که طرح گشایش‌های اقتصادی واجد چه ویژگی‌هایی است؟ بر اساس چه ظرفیت‌هایی قرار است اجرا شود و چه تعهداتی را در چه بازه زمانی برای ساختارهای اجرایی کشور قرار است ایجاد کند؟ اتفاقا الان دولت باید منتظر نقدهای عالمانه و جدی منتقدان و متفکرات وتحلیلگران باشد. این نقدهای عالمانه بدون تردید هم به نفع کشور است و هم به بهتر اجرا شدن این طرح کمک می‌کند. چون آفاتی که ما از دولت‌های بعد از جنگ داریم و 4دولت با 4 تابلوی سیاسی ظاهرا متفاوت داشته‌ایم این است که در بسیاری از این برهه‌ها حتی روسای جمهوری و وزرا و...آرمان‌ها، باورها، سلایق و ایده‌های خودشان را به عنوان راهبرد کلان اقتصادی کشور مطرح می‌کردند. طرح این ایده‌ها برای محیط‌های آکادمیک پذیرفتنی است اما در نظام تصمیم‌گیری و سیاتگذاری بدون اینکه این آرمان و سلیقه و ایده نقد عالمانه وتخصصی شود و کار کارشناسی بر روی آن انجام شود، طرح و اجرای آنها حتی خطرناک است و کشور را دچار گرفتاری‌ها و آسیب‌های فراوانی می‌کند. مثلا طرح ایجاد مناطق آزاد یکی از این طرح‌های بدون کار کارشناسی است، هر دولتی روی کار آمد بر تعداد این مناطق آزاد افزود. ما رکورد‌دار تعداد مناطق آزاد هستیم در حالی که کشور توسعه یافته‌ای مثل آلمان تنها یک منطقه آزاد تجاری دارد.چین سه منطقه تجاری دارد، ولی ما این مناطق را مبادی ورود کالا به جای صدور کالا بدل کرده‌ایم. مورد دیگر طرحی است که به اسم دلسوزی برای محرومان، مسکن مهر را اجرا کردند. که بحثی ناپخته بود و تخم ساختمان را در سراسر کشور ریختند و مشکلات فراوانی را برای کشور ایجاد کرد. در نهایت معلوم شد مکان‌یابی‌ها اشتباه بود و زیرساخت‌ها تدارک دیده نشده است و سایر نقدهایی که به این طرح وارد کرده‌اند. در کل شاید 10 الی 15 درصد طرح مسکن مهر اثرگذاری داشت و بیش از 70 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها به سرانجام   نرسید.

بنابراین طرح‌هایی که بر اساس ایده‌های شخصی و علایق فردی رییس‌جمهوری در مسیر مطرح شدن و اجرا قرار گرفته است، حتما باید روی آن کار کارشناسی صورت بگیرد تا مردم بهای تجربه کردن مسوولان را نپردازند. اما نقدها هم باید شرایط خود را داشته باشد و هر حرف و نقدی را نباید مطرح کرد.در مورد فروش نفت از طریق بازار سرمایه هم بایدها نقدها و بحث‌های عالمانه صورت بگیرد؛ چون بخشی از موضوع بحث گرفتن پول از مردم است و بخش دیگر آن تعهداتی است که برای دولت‌های بعدی ایجاد می‌شود. این موضوع به اندازه‌ای مهم است که باید از منظر تحلیلی و تخصصی بررسی شود تا مشخص شود این طرح چقدر مصالح عمومی کشور را تامین می‌کند. دولت باید آماده انتقادات تحلیلگران باشد، نقد هدیه‌ای است که اگر به درستی ارایه شود راهکارهای تازه‌ای پیش روی کشور قرار می‌دهد. من فکر می‌کنم شکوه و شکایت دولتی‌ها از نقدهای ارئه شده درست نیست و از سوی دیگر هم معتقدم نقدهای ارایه شده در خصوص طرح‌های اقتصادی و اساسا هر نقدی باید عالمانه و مبتنی بر اسناد و مدارک روشن ارایه شود.