چند نکته واقعی درباره انبار نفت شهران
دکتر علی بیت‌الهی، دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی در واکنش به خطرزا بودن مخازن سوخت شهران اظهار کرد: البته اصل صحبت که درباره شهران گفته شده بود که امکان دارد در اثر آتش‌سوزی و موارد دیگر حادثه‌ای چندین برابر بیروت رخ دهد، درباره انبار شهران احتمالا کمی اغراق شده؛ چرا که معمولا انفجار در اینچنین مخازنی صورت نمی‌گیرد؛ بلکه آتش‌سوزی‌های ممتد رخ می‌دهد یا در بدترین سناریو شاهد نشت مواد سوختی خواهیم بود.
دبیرکارگروه ملی مخاطرات طبیعی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در بررسی‌ها و ارزیابی‌هایی که بنده در طول مدت زمان داشتم، زمانی این مرکز جانمایی شده که سکنه شهر به این میزان نبود و وسعت شهر تهران به این حد نبود و در آن زمان وزارت نفت در مکان یابی و همینطور مسیر یابی لوله انتقال سوخت از پالایشگاه به مخزن نفت شهر ری، تمهیدات ایمنی را با شهرداری توافق کرده بودند به‌طوری که برای لوله انتقال، حریم و زمین‌ها در نظر گرفته شده بود که ساخت و ساز هم نباید بشود و منطقه شهران نیز عاری از جمعیت بود.
بیت‌الهی اظهار کرد: نزدیکی یک مخزن سوخت به یک کلان‌شهر ضرورت داشت به دلیل اینکه تردد تانکرهای سوخت در جاده‌ها خودش خطر روزمره جدی به وجود می‌آورد. به هر صورت این مکان در آن زمانی که تهران در این وسعت نبود انتخاب شد، اما در حال حاضر وضعیت موجود درمورد چنین مخازنی به ویژه در ضوابط کشورهایی مانند امریکا و نیوزیلند به این صورت است که چنین مکان‌هایی روی گسل‌ها و حریم گسل‌ها ساخته نشود.
وی افزود: علت این ضابطه‌ها نیز به این خاطر است که هر چقدر هم ساختمان را مقاوم‌سازی کنیم، اما تمهیدات مهندسی در مقابل عظمت جابه‌جایی و شکستگی یک گسل پاسخگو نیست که البته درباره این مخزن سوخت، چندین لایه بتنی به دلیل جلوگیری از نشت و سرازیر شدن سوخت بر اثر حوادث اندیشیده و اجرا نیز شده است که اینها نیز در برابر جابه‌جایی یک گسل ناچیز خواهد بود.
او ادامه داد: معمولا بر این اساس احداث ساختمان‌هایی که در آیین نامه ۲۸۰۰ هم به عنوان ساختمان‌های خطرزا از آنها نام می‌بریم و در رده ساختمان‌های با درجه اهمیت بالا تقسیم‌بندی می‌کنیم در شرایط ذکر شده ممنوع است. آن زمانی که این مرکز احداث شده چنین ضابطه‌ای وجود نداشته. بنابراین این انبار در نقطه‌ای که از دیدگاه لجستیکی مناسب بوده احداث شده؛ اما در حال حاضر این ضرورت وجود دارد که درباره جابه‌جایی این مخزن که هزینه هنگفتی هم به بودجه ملی تحمیل می‌کند تحقیق و تصمیم‌گیری شود.
وی گفت: این مساله در عالی‌ترین سطوح مدیریتی کشور نیز مطرح شده و به این نتیجه رسیده‌اند که جابه‌جایی چنین مرکزی نیازمند یکسری اقدامات بسیار هزینه بر است که ظاهرا فعلا مقدور نیست؛ اما ضرورت ملی دارد که به‌طور جدی درباره جابه‌جایی چنین مراکزی و مکان یابی مجددش با توجه به گسترش شهری تصمیماتی صورت گیرد.
بیت‌الهی ادامه داد: علاوه بر این مرکز سوخت که طی این روز‌ها به آن بسیار پرداخته شد و بازتاب عمده‌ای داشته ضرورت دارد که به‌طور کلی مراکز خطرزا مورد توجه جدی قرار گیرد، شاید هیچگاه فکر نمی‌کردیم که یک کلینیک پزشکی مثل سینا اطهر که به ذات خودش باید خطرها را کم کند و موجب مداوا شود خود به یک مرکز خطرزا تبدیل شود؛ چرا که در آن محل به جهت نیازهای مرکز کپسول‌های گاز انبار شده باشد.
وی ادامه داد: چنین جزیی‌نگری‌هایی ضرورت دارد. در منطقه اطراف بازار در منطقه ۱۲ ساختمان‌های فرسوده‌ای داریم که به دلایل غلط لجستیکی به عنوان انبار مواد شیمیایی، رنگ، چسب و موادی که پتانسیل اشتعال بالایی دارد تبدیل شده است. اینها در اثر حوادث فقط به خودشان آسیب نمی‌زنند؛ بلکه محیط اطراف را درگیر می‌کنند و حوادث مدل‌سازی شده کوچکی همچون آن چیزی که در حادثه پلاسکو، سینا اطهر دیدیم، اتفاق افتاد. نمونه نادر و بسیار شدید آن را هم اخیرا در بیروت شاهد بودیم.
بیت‌الهی گفت: عدم توجه و در واقع سهل انگاری تعجب برانگیز درباره نگهداری مواد با پتانسیل انفجار و اشتعال در مجاورت بندر و شهر می‌تواند بسیار حادثه آفرین باشد.
وی اظهار کرد: علاوه بر تهران درباره بسیاری از شهرها چنین نگرشی باید به صورت ضابطه و آیین‌نامه‌های ضروری و لازم الاجرا در بیاید. این نیاز را پس از این حادثه به‌شدت احساس می‌کنیم و امیدواریم تحت عنوان مصوبات، لوایح و ضوابطی موجب ارتقای ایمنی شهری شود.
او درباره اینکه وقوع زمین لرزه چه اثری بر این دسته از مراکز نگهداری مواد شیمیایی، همچون انبار نفت شهران خواهد گذاشت، گفت: در زلزله به ویژه در مورد آن دسته از مخازنی که روی گسل ساخته شدند خطر عمده این است که در اثر جابه‌جایی، گسیختگی در دیواره‌ها و مخازن صورت گیرد و حجم عظیمی از این مواد سوختی مثل یک سیلاب در مسیر آبراهه‌ها و دره‌ها به سمت جنوبی تهران سرازیر شود. این علاوه بر مساله آتش‌سوزی و خطرات بالقوه‌ای است که می‌تواند آثار زیست محیطی بسیار منفی داشته باشد که تا سال‌ها شاهد پیامدهای آن خواهیم بود.
