دستگاه‌های دولتی عامل ناکارآمدی بانکداری الکترونیک

محسن شمشیری

با وجود این همه پیشرفت فناوری، 15میلیون دستگاه پرداخت شامل کارتخوان، عابر بانک، شعبه بانکی، موبایل و اینترنت، حدود 600 میلیون کارت و حساب بانکی و تاکید مدیران و مسوولان بر استفاده از خدمات دولت الکترونیک و بانکداری الکترونیک، در عصر شیوع کرونا، حفظ فاصله اجتماعی و عدم حضور در شعب بانک‌ها، گاهی اوقات با موضوعاتی مواجه می‌شویم که مایه شگفتی و تعجب و تاسف است و دلیل آن چیزی جز سوء مدیریت و نبود برنامه‌ریزی و عدم هماهنگی دستگاه‌های دولتی و بانک‌ها نیست. در حال حاضر 33 بانک و موسسه اعتباری در کشور فعال است که صدها هزار شعبه دارند و از میلیون‌ها ابزار پرداخت و تراکنش، سیستم‌های نرم افزاری و تجهیزات مختلف برخوردارند. رقم تعداد تراکنش بانکی به 2 میلیارد و 871 میلیون در تیرماه رسیده که ارزش ان معادل 520 هزار میلیارد تومان است و میانگین هر تراکنش 181 هزار تومان است. به ازای هر 10 هزار نفر 1873 دستگاه پرداخت شامل کارتخوان، موبایل، اینترنت وجود دارد و ...

روی هم 15 میلیون دستگاه پرداخت در کشور داریم. 

اما با این وجود، برای پرداخت و انتقال وجه به برخی حساب‌ها از جمله حساب‌های دولتی، خزانه و... باید ساعت‌ها وقت صرف شود و دست آخر مشتری متوجه نمی‌شود که از کدام بانک و با چه روشی باید پول را پرداخت کند.  به عنوان مثال، برای دریافت مدرک تحصیلی یک دکتر دندانپزشک، لازم است که 1000 تومان به حساب خزانه پرداخت شود. این پول باید حتما از طریق شعب بانکی انجام شود. اما با مشاهده حساب مشخص نیست که از چه بانکی باید پرداخت شود تنها یک شماره شبا طولانی است که شمارش صفرهای آن به سختی امکان‌پذیر است اما کارمند مربوطه در اداره فارغ‌التحصیلی می‌گوید که قابل پرداخت در کلیه شعب بانک م است. مشتری با توجه به اینکه کارت بانکی بانک م را دارد به اینترنت بانک مراجعه کرد اما هر چه تلاش کرد امکان‌پذیر نشد و نرم‌افزار این پیغام را داد که این شماره حساب مربوط به این بانک نیست. مشتری نتیجه گرفت که این شماره شبا مربوط به بانک دیگری است و در نتیجه به چند شعبه بانک‌های مختلف مراجعه کرد تا مبلغ 1000 تومان را بپردازد. اما صف طولانی، قطع سیستم در آن روز کاری، موجب شد که از ساعت 8 تا 12 در شعب مختلف معطل شود و دست آخر نتوانست پول را پرداخت کند.  سرانجام به اداره فارغ‌التحصیلی مراجعه و موضوع را مطرح کرد که معلوم نیست که این حساب خزانه متعلق به چه بانکی است و به بانک م هم تعلق ندارد. شما خودتان این 1000 تومان را به گونه‌ای به حساب دولت واریز کنید....  حال تصور کنید که علاوه بر این نوع حساب‌ها، انواع حساب و واریز وجه، انتقال وجه و.. هم به دلایل مشخص نبودن بانک، هم به دلیل درشت بودن وجه بالای 6 میلیون تومان، هم به دلیل محدودیت‌های تراکنش و... عملا تعداد قابل توجهی از مردم را به بانک‌ها و شعب می‌کشاند و با وجود این همه ابزار پرداخت که هر شهروند می‌تواند مانند یک کارمند بانک عمل کند، اما با این حال صدها هزار کارمند بانک هر روز مشغول به کارند و شعب شلوغ و پرتردد است و مردم در صف‌های طولانی و نوبت‌های چند ساعته منتظر انتقال وجه هستند و کرونا نیز در این شلوغی می‌تازد و عده‌ای را به کام مرگ و بیماری می‌کشاند.  براین اساس، جای این پرسش اساسی وجود دارد که چرا حساب‌های خزانه یا حساب‌های دولتی، عوارض و مالیات و.... کوتاه و گویا و قابل پرداخت در کلیه شعب بانک‌ها و اینترنت بانک و موبایل بانک و... نیست؟ اگر فرض کنید که یک شماره ساده مانند 2345 برای خزانه در تمام بانک‌ها و تمام شعب و شبا و.. تعریف شود و ابزار انتقال بین کل سیستم بانکی باشد چه مشکلی ایجاد می‌کند؟ در این موارد لازم نیست که فقط برای یک بانک خاص تعریف شود و می‌توان همه بانک‌ها را با یک سند یا شماره شبا مربوط به هر بانک به حساب دولتی و خزانه و مالیات و عوارض مرتبط ساخت. برای سادگی کار مردم و مشتریان و کارمندان و ادارات، باید حساب‌های ساده تعریف کرد و امکان پرداخت از هر ابزاری مانند گوشی و اینترنت را فراهم کرد و نباید مردم را برای یک فیش ساده با مبلغ کم مجبور به مراجعه به شعب بانک‌های شلوغ کرد.  مردم باید قادر باشند که هر نوع حساب دولتی و خزانه را با نرم افزار بانکی پرداخت کرده و سند الکترونیک و گواهی پرداخت را عکس بگیرند یا پی‌دی‌اف بگیرند و برای اداره دولتی ارسال کنند و حتی کاغذ نیز استفاده نکنند واگر هم استفاده از کاغذ لازم است می‌توان آن را کپی گرفت و به اداره مربوطه ارایه کرد و لازم به مراجعه به شعبه بانک نیست. لذا شماره‌های طولانی شبا که مشخص نیست که مربوط به کدام بانک است و قابل پرداخت در اینترنت بانک و موبایل بانک نیست مشکل را افزایش می‌دهد و به جای آن باید یک حساب ساده و قابل پرداخت در هر نوع ابزار پرداخت و هر بانکی را فراهم کرد.  این که بعد از افزایش تراکنش‌ها به 3 میلیارد در ماه هنوز ارتباط بین بانکی کامل نداریم و برخی حساب‌ها در برخی بانک‌ها قابل پرداخت نیست و برخی حساب‌ها در اینترنت بانک و موبایل بانک قابل پرداخت نیست، مایه تاسف است زیرا به هر میزان که فناوری رشد کرده و دستگاه‌ها بیشتر شده، ترافیک و گرفتاری و اتلاف وقت مردم نیز ادامه یافته است.  تمام این مشکلات با یک طراحی ساده در شماره حساب‌ها و امکان پرداخت در تمام بانک‌ها و شعب و نرم افزارها امکان پذیر می‌شود و از حساب خزانه گرفته تا عوارض و مالیات، جریمه و... را باید از این طریق ساده‌سازی کرد. در مورد انتقال وجه بین بانکی از طریق شبا و... نیز باید به جای یک حساب طولانی و 7 صفراضافه، راه ساده‌تری را انتخاب کنیم و به ازای 33 بانک کشور مثلا از دو رقم برای مشخص کردن بانک به اضافه شماره حساب مشتری در آن بانک استفاده کنیم و لازم به این همه اعداد اضافه نیست.  همچنین برای مبالغ درشت بالای 6 میلیون تومان و قاعده مقابله با پولشویی و محدود کردن تراکنش‌ها با هدف کنترل قیمت‌ها و ارز و طلا و... باید راهکارهای دیگری انتخاب شود که ازخدمات دولت الکترونیک و بانکداری الکترونیک در جهت کاهش مراجعه به شعب بانک‌ها استفاده شود. این موضوع نشان می‌دهد که خود دولت و بانک‌ها عامل مراجعه مردم به بانک‌ها هستند و اگر مردم به خصوص کسبه و کسب وکارهای با گردش بالا متناسب با اعتبارشان در بانک‌ها و بازار، بتوانند گردش مالی با ارقام بالا در اینترنت بانک و موبایل بانک داشته باشند، نیازی به این همه مراجعه به بانک‌ها برای دریافت چک رمزدار و... ندارند. در حال حاضر مبدا و مقصد تمام تراکنش‌های بانکی مشخص است و بلافاصله بعد از هر تراکنش با رقم بالا، می‌توان نظارت کافی را اعمال کرد و نباید مردم را مجبور کنند که برای یک تراکنش ساده و انتقال وجه، به شعب بانک مراجعه کنند تا چک رمزدار بگیرند یا از حساب شبا استفاده کنند.  همان‌طور که از مردم سوال می‌شود که برای چه منظوری از چک یا شبا استفاده می‌کنند و پول را از کجا آورده‌اند و صرف چه کاری می‌کنند، می‌توان در اینترنت بانک نیز همین پرسش را مطرح کرد و لازم نیست که برای هر کاری مردم به شعب بانک‌ها مراجعه کنند.  براین اساس کاهش مراجعه مردم به بانک‌ها و شعب بانکی، نیازمند برنامه‌ریزی، هماهنگی، طراحی جدید و ارتباط بین بانکی مناسب‌تری است و دولت و بانک‌ها که خود عامل این همه مراجعه به شعب بانک‌ها و ادارات و ناکارآمدی‌های بسیار آن هستند باید اقدام ویژه‌ای جهت کاهش مراجعه مردم به بانک‌ها و ادارات داشته باشند. شماره حساب‌ها را باز طراحی کنند و کوتاه و گویا و قابل خواندن کنند و...