تورم به کاهش دست به عصای خود ادامه داد

مرکز آمار ایران به عنوان اصلی‌ترین مرجع بررسی و اعلام نرخ تورم، عدد این شاخص را در پایان مرداد ماه امسال اعلام کرد، عددی که هرچند هنوز نسبت به استانداردهای جهانی فاصله‌ای قابل توجه دارد اما همچنان به حرکت کاهشی خود ادامه داده است.

در شرایطی که در سال‌های پایانی دولت یازدهم، تیم اقتصادی روحانی توانست به یکی از مهم‌ترین وعده‌هایش در تک رقمی کردن تورم عمل کند و به نظر می‌رسید برنامه‌های اجرایی شده در سال‌های بعد نیز موفقیت آمیز خواهند بود اما با بازگشت تحریم‌های امریکا و شوک‌های اقتصادی بعد از آن، بار دیگر نرخ تورم به مدار صعودی بازگشت. افزایش نرخ ارز، کاهش دسترسی به مواد اولیه، تشدید رکود و افزایش نقدینگی عواملی بودند که نرخ تورم تک رقمی شده ایران را بار دیگر صعودی کردند و این نرخ حتی در ماه‌هایی از سال 98 از مرز 40 درصد نیز عبور کرد. افزایش نرخ تورم، ارتباط مستقیمی با افزایش فشار معیشتی بر زندگی مردم دارد و از این رو این نگرانی به وجود آمد که در صورت تداوم روند افزایشی تورم، جامعه کشش شرایطی به وجود آمده را نداشته باشد.

در ماه‌های بعد با اجرایی شدن برخی سیاست‌های انقباضی از سوی بانک مرکزی، نرخ تورم با سرعتی پایین روند کاهشی خود را آغاز کرد و این بانک ماه گذشته اعلام کرد که برنامه دارد در یک چارچوب یک ساله نرخ تورم ایران را به مرز 22 درصد برساند، وعده‌ای که در راه رسیدن به آن چند ابهام مهم وجود داشت. از سویی با توجه به کسری بودجه دولت تحت تاثیر شیوع کرونا، موضوع استقراض از بانک مرکزی یکی از خطرهایی است که کارشناسان نسبت به آن تذکر می‌دهند و معتقدند با حفظ روند افزایشی نقدینگی، پول پرفشار بانک مرکزی، بار دیگر نرخ تورم را بالا خواهد برد. از سوی دیگر اختلاف نظرهایی که میان بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه وجود دارد و در هفته‌های گذشته از سوی این دو سازمان به رسانه‌ها راه یافته نشان می‌دهد که دولت برنامه جامع و همه‌جانبه‌ای برای حل مشکلات اقتصادی ندارد و تداوم این شرایط احتمالا تاثیری منفی بر شاخص‌های مختلف از جمله تورم خواهد گذاشت.  به این تردیدها و نگرانی‌ها، نرخ تورم ماهانه تیر ماه نیز اضافه شد. بر اساس اعلام مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه در تیر ماه از مرز 6 درصد نیز عبور کرد و با توجه به اهمیتی که تجمیع تورم ماهانه بر شاخص نهایی دارد، این رکورد شکنی تورمی، نگرانی جدیدی به وجود آورد که شاید بار دیگر افزایش تورم در راه باشد. با این وجود اما گزارش جدید مرکز آمار نشان می‌دهد که نرخ تورم همچنان روند کاهشی خود را تا پایان مردادماه نیز حفظ کرده است.

   کانال 25 درصدی تورم

بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم نقطه‌ای همچنان روند افزایشی خود را حفظ کرده است. منظور از نرخ تورم نقطه‌ای، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه مشابه سال قبل می‌باشد. نرخ تورم نقطه‌ای در مرداد ماه ١٣٩٩ به عدد ٣٠,٤ درصد رسیده است؛ یعنی خانوارهای کشور به‌طور میانگین ٣٠.٤ درصد بیشتر از مرداد ١٣٩٨ برای خرید یک «مجموعه کالاها و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند. نرخ تورم نقطه‌ای مرداد ماه ١٣٩٩ در مقایسه با ماه قبل ٣,٥ واحد درصد افزایش یافته است. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با افزایش ٥,٠ واحد درصدی به ٢٦.٠ درصد و گروه «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» با افزایش ٢.٨ واحد درصدی به ٣٢.٦ درصد رسیده است.

این در حالی است که نرخ تورم نقطه‌ای برای خانوارهای شهری ٣٠,٦ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل ٣,٦ واحد درصد افزایش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٢٩,٦ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٣,٧ واحد درصد افزایش داشته است.

بررسی نرخ تورم ماهانه نیز دو نتیجه متفاوت دارد. از سویی این نرخ همچنان صعودی است و این نشان می‌دهد که در آینده نزدیک خبری از کاهش جدی نرخ تورم نخواهد بود و از سوی دیگر تورم مرداد نسبت به تیر ماه کاهشی قابل توجه را به ثبت رسانده است. 

منظور از نرخ تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. نرخ تورم ماهانه مرداد ١٣٩٩ به ٣,٥ درصد رسیده که در مقایسه با همین اطلاع در ماه قبل، ٢.٩ واحد درصد کاهش داشته است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» و «کالاهای غیر خوراکی و خدمات» به ترتیب ٣.٦ درصد و ٣.٤ درصد بوده است.

این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای خانوارهای شهری ٣,٥ درصد می‌باشد که نسبت به ماه قبل، سه واحد درصد کاهش داشته است. همچنین این نرخ برای خانوارهای روستایی ٣.٢ درصد بوده که نسبت به ماه قبل ٢.٧ واحد درصد کاهش داشته است.در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بیشترین افزایش قیمت نسبت به ماه قبل مربوط به گروه «چای، قهوه و سایر نوشیدنی‌ها» (انواع نوشابه و دوغ پاستوریزه)، گروه «دخانیات» (انواع سیگار)، و گروه « شیر، پنیر و تخم‌مرغ » (خامه، پنیر پاستوریزه، شیر پاستوریزه و ماست پاستوریزه) است. در گروه عمده «کالاهای غیر خوراکی و خدمات»، گروه «مبلمان و لوازم خانگی» (ماشین لباسشویی، یخچال فریزر و ظروف آشپزخانه)، گروه «حمل و نقل» (قیمت انواع خودرو) و گروه «تفریح و فرهنگ» (دوربین عکاسی، قطعات کامپیوتر، دوچرخه بچه‌گانه، لپ‌تاپ) بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.در حوزه تورم سالانه نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که روند کاهشی ادامه یافته اما سرعت این کاهش بسیار پایین است. منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. نرخ تورم سالانه مرداد ماه ١٣٩٩ برای خانوارهای کشور به ٢٥,٨ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ٠,٦ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. همچنین نرخ تورم سالانه برای خانوارهای شهری و روستایی به ترتیب ٢٥,٩ درصد و ٢٥.٤ درصد می‌باشد که به ترتیب ٠,٥ و یک واحد درصد نسبت به ماه قبل کاهش داشته است. دامنه تغییرات نرخ تورم سالانه در مرداد ماه ١٣٩٩ برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ٢٣,٤ درصد برای دهک اول تا ٢٨.٨ درصد برای دهک دهم است.

   تورم خوراکی‌ها

در میان کالاهایی که بر روی تورم نهایی تاثیر دارند، وضعیت قیمتی محصولات کشاورزی و خوراکی بیشترین سهم را در زندگی مردم دارند و با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از درآمد اقشار کم درآمد جامعه صرف برطرف کردن این نیازها می‌شود، بررسی تورم آنها اهمیت بالایی دارد. مرکز آمار ایران در گزارشی جداگانه به بررسی قیمت این محصولات نیز پرداخته است.در بخش غلات، در سه ماهه اول سال ١٣٩٩، متوسط قیمت گندم ٢٤٩١٢ ریال و متوسط قیمت جو ٢٠١٦٩ ریال بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ٤٤,٨ درصد و ١٣ درصد افزایش داشته‌اند.در بخش حبوبات، در سه ماهه اول سال ١٣٩٩، متوسط قیمت نخود ٧٠٥١٩ ریال و متوسط قیمت عدس ١١٤٨١٦ ریال بوده که نخود نسبت به فصل مشابه سال قبل ١٧,٥ درصد افزایش و عدس نسبت به فصل مشابه سال قبل١٠٦.٧درصد افزایش داشته‌اند.در بخش محصولات جالیزی، در بهار سال ١٣٩٩، متوسط قیمت هندوانه ١٨٠١٨ خربزه ٢٩٥٨٨ و خیار ٢٣٢٤١ ریال بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ١١٢,٧، ١٥.٢ و هشت درصد افزایش داشته‌اند.در بخش سبزیجات، در سه ماهه اول سال ١٣٩٩، متوسط قیمت سیب زمینی ١٨١٥٧، پیاز ٢١٣٣٤ و گوجه فرنگی ١٣٩٨١ ریال بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ٤٩,٧، ٤٢.٥ و٣٧.٢ درصد کاهش داشته‌اند.در بخش دامداری سنتی، در سه ماهه اول سال ١٣٩٩، متوسط قیمت یک کیلوگرم گوسفند و بره زنده ٣٩٥٠٢٦ ریال و یک کیلوگرم گاو پرواری زنده ٢٩٧١١٤ ریال بوده که به ترتیب نسبت به فصل مشابه سال قبل ٨,٣ و ١٨.٥ درصد کاهش داشته‌اند.در بخش فرآورده‌های دامی سنتی، در بهار سال ١٣٩٩، متوسط قیمت یک کیلوگرم شیر گوسفند ٨٧٩٠٨ ریال بوده که نسبت به بهار سال قبل ٦٣,٢ درصد افزایش داشته است و متوسط قیمت یک کیلوگرم شیر گاو ٢٤٩٧٧ ریال بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل ٢٢ درصد افزایش نشان می‌دهد.هرچند برای اقتصاد ایران که در سال‌های گذشته نرخ تورم 40 درصد را نیز تجربه کرده، رسیدن تورم سالانه به مرز 25 درصد می‌تواند خبر امیدوارکننده‌ای باشد اما با توجه به اهمیت سیاست‌های دولت در ماه‌های پیش‌رو و رسیدن به راهکارهای غیرتورمی در جبران کسری بودجه، برای مشخص شدن سرنوشت تورم در سال 99 باید به انتظار عملکرد دولت در شش ماهه دوم سال نشست.