ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری چیست؟

مونا حاجی علی‌اصغر|

صندوق‌های سرمایه‌گذاری ازسال 1386 در کشور اجرایی شده‌اند. خوشبختانه در طول سال‌های اخیر شاهد تنوع و معرفی مناسبی از این صندوق‌ها بوده‌ایم. صندوق‌های سهام، مختلط، بادرآمد ثابت و طلا از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری اجرایی شده در بازار هستند که با قالب‌های قابل معامله در بورس‌ها و صدور و ابطالی فعالیت دارند. در حال حاضر حجم کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری حدود 314 هزار میلیارد تومان می‌باشد. از این رقم حدود 244 هزار میلیارد تومان به صندوق‌های بادرآمد ثابت، حدود 62 هزار میلیارد تومان به صندوق‌های سهام، حدود 4 هزار میلیارد تومان صندوق‌های مختلط و حدود 2 هزار میلیارد تومان به صندوق‌های طلا تعلق دارد. 

درحال حاضر ارزش کل سهام شرکت‌های لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا 7,886 هزار هزار میلیارد تومان است. همان‌طور که ملاحظه می‌فرمایید حجم کل صندوق‌های سهام نسبت به ارزش کل سهام لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس حدودا 0.8 درصد است. این درصد نشان می‌دهد لازم است در بازار ظرفیت بیشتری برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام ایجاد شود. تعداد صندوق‌های سهام در دو سال گذشته تقریبا افزایش نداشته است و فقط شاهد بالارفتن سقف این صندوق‌ها بوده‌ایم، در سال‌های اخیر سعی در فرهنگ‌سازی سرمایه‌گذاری افراد از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده است. برای کارایی بیشتر بازار سرمایه مناسب‌تر است افرادی که فرصت یا تخصص کافی برای خرید و فروش سهام شرکت‌های لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس را ندارند مستقیم در بازار وارد نشوند و از طریق سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها اقدام نمایند. برای این موضوع لازم است همراستا با رشد بازار ظرفیت‌سازی در صندوق‌ها نیز صورت پذیرد و فرآیند کسب مجوز برای نهادهای مالی حائز صلاحیت هموار گردد. 

حجم کل اوراق بهادار بادرآمد ثابت در بازارهای بورس و فرابورس حدودا 225 هزار میلیارد تومان است، مقایسه این رقم با منابع جمع‌آوری شده در صندوق‌های بادرآمد ثابت که حدود 244 هزار میلیارد تومان است و درنظر گرفتن اینکه این صندوق‌ها برای رعایت حدنصاب‌های امیدنامه‌ای خود لازم است حداقل 50 درصد از اوراق بهادار بادرآمد ثابت در بازار را خریداری نمایند نشان می‌دهد لازم است فرآیند کسب مجوز برای انتشار اوراق بهادار بادرآمدثابت تسهیل شود. در حال حاضر بیش از 85 درصد از اوراق بهادار بادرآمد ثابت لیست شده در بازارهای بورس و فرابورس متعلق به اوراق دولتی است، لازم است فرآیند انتشار اوراق شرکتی برای تامین مالی شرکت‌ها تسهیل شود. از طرفی حدود 91 درصد تامین مالی از طریق بازار پول و فقط 9 درصد از طریق بازار سرمایه انجام می‌شود. بازار بدهی کشور لازم است ترکیب متنوع‌تری از اوراق بادرآمد ثابت را داشته باشد تا شاهد بازار کاراتری باشیم. 

در خصوص اوراق لیست شده سکه طلا، درحال حاضر حجم گواهی سپرده سکه طلا درحال معامله در بازار بورس کالای کشور حدود 7 هزار میلیارد تومان است، همانطور که مطرح شد حجم کل چهار صندوق طلای فعال در کشور حدود 2 هزار میلیارد تومان است و سقف این صندوق‌ها تکمیل بوده و در شرایط فعلی برنامه مشخصی برای امکان دریافت مجوز افزایش سقف و نیز تاسیس صندوق جدید وجود ندارد. با توجه به محدودیت خرید گواهی سپرده سکه طلا برای اشخاص حقوقی و در نظر گرفتن مالیات برای معاملات فیزیکی سکه طلا عملا این صندوق‌ها می‌توانند به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری مناسب مطرح باشند. با توجه به اینکه قیمت سکه طلا متاثر از قیمت اونس طلا و قیمت دلار است و شرایط فعلی این گزینه سرمایه‌گذاری را به عنوان یکی از گزینه‌های مطرح معرفی می‌نماید لازم است برنامه‌ریزی برای امکان افزایش سقف و تنوع بخشی پرتفوی این ابزار سرمایه‌گذاری داشته باشیم. در خصوص این صندوق‌ها بسته بودن بازار قرارداد آتی سکه طلا و عدم امکان خرید اوراق اختیار معامله سکه طلا باعث شده در این صندوق‌ها عملا فقط اوراق گواهی سپرده سکه طلا قابل سرمایه‌گذاری باشد. نکته دیگر در مورد این صندوق‌ها مناسب بودن امکان معاملات اوراق بهادار روی شمش طلا می‌باشد، با توجه به اینکه معمولا شاهد حباب کمتری در قیمت شمش طلا نسبت به سکه طلا هستیم این اوراق می‌تواند گزینه مناسبی برای تنوع بخشی به پرتفوی این صندوق‌ها باشد که به نظر مناسب است برنامه‌ریزی جهت فراهم کردن زیر ساخت آن صورت پذیرد. 

موارد مطرح شده فوق نشان می‌دهد در حال حاضر در بازار سرمایه کشور برای سهام، اوراق بهادار بادرآمد ثابت، طلا که از گزینه‌های اصلی سرمایه‌گذاری می‌باشد صندوق سرمایه‌گذاری برای استفاده اشخاص حقیقی و حقوقی طراحی و اجرایی شده است اما جای صندوق املاک و مستغلات به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری اشخاص برای کسب بازدهی املاک خالی است. بررسی‌ در این زمینه مطرح شده و نمونه اساسنامه‌ از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار ارایه شده است، به نظر لازم است اصلاحاتی در این اساسنامه جهت اجرایی شدن در نظر گرفته شود و بتوانیم سریع‌تر شاهد اجرایی شدن آن در بازار سرمایه کشور باشیم.