از بورس ایده‌آل تا دخالت‌های دولت در بورس
بورس را می‌توان یکی از نقدشونده‌ترین بازارهای سرمایه دانست، بازاری که میزان سوددهی عمده‌ای در بلندمدت تجربه می‌کند. یکی از مناسب‌ترین راه‌های جذب بنگاه و شرکت‌ها ورود به بورس و بازار سرمایه است و به همین علت شرکت‌های دانش بنیان در راه ورود به این بازار هستند.
یکی از مهم‌ترین نیاز اقتصادی هر شرکت دانش بنیان، مساله تامین اعتبار و بودجه است و درحال حاضر اغلب شرکت‌های دانش بنیان در تامین اعبتار خود دچار مشکلات فراوان هستند. برخی از این شرکت‌های دانش‌بنیان با سرمایه‌گذاری اعضای خانواده، فامیل و دوست و آشنا امورات حرفه‌ای خود را می‌گذراند اما در اصل این نوع سرمایه‌گذاری به مرور آفتی بزرگ برای آنها شناخته می‌شود. با این تفاسیر شرکت‌ها باید از منابع مالی برای سرمایه‌گذاری استفاده کنند. یکی از مهم‌ترین منابعی که شرکت‌ها می‌توانند تامین مالی عمده داشته باشند ورود به بازار سرمایه و بورس است در این صورت می‌توانند از حمایت سازمان بورس و مردم برخوردار شوند.
سال 91 بود که بورس ایده یا دارایی فکری فرابورس تشکیل شد مهم‌ترین هدف این تاسیس حمایت از فعالیت‌های اقتصادی شرکت‌های دانش بنیان بود. منظور از دارایی فکری آن دسته از تولیدات افراد و سازمان‌ها است که حاصل خلاقیت ذهنی آنها بوده و به شکل محصولی منحصربه‌فرد، با حمایت قانون، برای صاحب خود ارزش ایجاد می‌کند. این دارایی می‌تواند در قالب اختراع، برند تجاری، طرح صنعتی، اسرار تجاری و کپی‌رایت باشد.
قالب‌های دارایی فکری: 1- حق ثبت اختراع 2- علائم تجاری/برند تجاری 3- طرح‌های صنعتی 4- حق انحصاری یا کپی‌رایت 5- سایر موارد بورس ایده
1- حق ثبت اختراع: حق انحصاری است که در قبال اختراع ثبت‌شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود. اختراعی قابل ثبت است که حاوی ابتکار جدید و دارای کاربرد صنعتی باشد. به عبارتی قبلاً در صنعت وجود نداشته باشد.
2- علائم تجاری/برند تجاری: نشانه شاخصی است که معرف کالا یا خدمات معین ایجادشده توسط شخص یا شرکت خاصی است. طبق ماده ۳۱ قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری حق استفاده انحصاری از یک علامت به کسی اختصاص دارد که آن علامت را طبق مقررات، به ثبت رسانده باشد. این علامت باید قابل‌تمایز باشد. همچنین نباید فریبنده و در تعارض با سایر علائم تجاری موجود در بازار باشد. تفاوت اختراع با برند تجاری آن است که اختراع ممکن است پس از مدتی قدیمی شود و از ارزش آن کاسته شود ولی علامت تجاری این خاصیت را دارد که روزبه‌روز ارزشمندتر شود.
3- طرح صنعتی: طرح صنعتی جنبه تزیینی یا زیبایی‌شناسی کالا را نشان می‌دهد. طرح می‌تواند شامل خصوصیات سه‌بعدی مثل شکل کالا یا خصوصیات دوبعدی مثل الگوها، خطوط و رنگ باشد. طرح‌هایی که صنعتی و تزئینی هستند ولی تغییری در ظاهر آنها ایجاد نشده مشمول حمایت قانون نیستند. طرح صنعتی زمانی ثبت می‌شود که اصیل یا جدید باشد.
4- حق انحصاری یا کپی‌رایت: عبارت از حقوق اعطاشده به پدیدآورندگان آثار و کارهای ادبی و هنری باشد. به عبارتی صاحب آثار چاپ‌شده ادبی و هنری، صنایع‌دستی، نمایشنامه و نرم‌افزارهای رایانه‌ای دارایی حقوق منحصربه‌فردی است و کسی حق ندارد آن را بدون ذکر نام اثر جایی کپی و استفاده کند.
5- سایر موارد بورس ایده: ارقام گیاهی، نوآوری، علائم جغرافیایی، مالکیت صنعتی، تحقیق بنیادی و کاربردی، اختراعات و غیره.
حضور 35 شرکت دانش‌بنیان در بازار سرمایه کشور
بنا بر سخنان ستاری معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در تیر ماه امسال، در حال حاضر 33 شرکت دانش‌بنیان به ارزش 180 هزار میلیارد تومان در تابلوی بورس قرار دارند که این تعداد به زودی به 35 شرکت می‌رسد. در همین رابطه، 16 شرکت نیز تاییدیه اولیه ورود به بازار بورس و فرابورس را کسب کرده‌اند. مسائلی که موید افزایش چشمگیر نقش‌آفرینی بازار سرمایه در تامین مالی فعالیت‌های اقتصادی دانش‌بنیان طی سالیان اخیر است.
دولت و بورس
طی ماه‌ها و روزهای گذشته دولت حمایت همه‌جانبه خود را از بورس و سرمایه‌گذاری در این بازار مالی اعلام کرده است اما؛ با دخالت‌های جدید دولت سرمایه‌گذاری در بورس چالش‌های فراوانی را تجربه می‌کند و روزها و هفته‌های گذشته میزان بی‌اعتمادی در بازار سرمایه افزایش یافته و اغلب سهامداران نقدینگی خود را از بازار خارج می‌کنند.
درحال حاضر با این نوع حمایت دولت از بازار نوعی دخالت محسوب می‌شود و گاها دولتی‌ها در سخنان خود به سهامداران سیگنال خرید می‌دهند.
دولت روی برخی از سهم‌های عرضه شده در بورس انرژی قیمت‌گذاری کرد و به نوعی فرمانده عرضه‌کنندگان در قیمت‌گذاری‌ها می‌شود. پس از افزایش این دخالت‌ها شرکت‌ها و سازمان کمی تمایل می‌کنند در بورس سرمایه‌گذاری کنند و بیشتر به دنبال تامین مالی خود از دیگر دستگاه‌ها می‌روند. این رویه دولت اختلال و دستکاری در قیمت‌گذاری و عرضه در بورس محسوب می‌شود و درنهایت با توجه به این عملکرد میزان خرید و فروش سهامداران در بازار کاهش می‌یابد.
برخی از نشانه‌ها و شواهد حاکی از این هستند که این دخالت دولت به مرور از میزان شفافیت در بازار می‌کاهد و شرایط خرید و فروش در بازار کمی مبهم می‌شود. بیشترین دخالت دولت در حوزه انرژی است اما؛ انرژی مهم‌ترین حوزه حال حاضر است و یک حوزه راهبردی محسوب می‌شود. رفتارهای دولت با اهداف بورس و سازمان بورس همخوانی ندارند و دولت به این ناهمخوانی در بازار توجهی ندارد و این شرایط را با شیوع کرونا و تورم موجود در کشور توجیهی برای این ناهمخوانی می‌داند.
لازم به ذکر است که طی روزهای آینده بازار شاهد عرضه اولیه شرکت توسعه و عمران امید ۱۵ درصد از سهام خود را در نماد «ثامید» روز چهارشنبه ۱۹ شهریورماه خواهد بود و در صورت شرکت شش میلیون نفر در خرید سهام اولیه این شرکت سهام این شرکت تعداد ۸۸۰ سهم به هر کد (حدود ۱۵۴ هزار تومان) تعلق خواهد گرفت. همچنین عرضه اولیه کیا در تابلوی SME فرابورس انجام می‌شود و تنها اشخاص حقوقی می‌توانند سهام این شرکت را خریداری کنند.
