کوپن دردی دوا نمی‌کند

مهدی تقوی

ماجرای کوپن در اقتصاد ایران، ماجرایی طولانی و پیچیده است. کوپن در دوره‌هایی اجرایی می‌شد و مزایا و معایب خاص خود را داشت اما اینکه در دوران فعلی چطور بتوان این سیاست را اجرایی کرد، سوال و ابهامات فراوانی دارد. از سویی رعایت شان مردم اهمیت فراوانی دارد. اینکه قرار باشد مردم در صف بایستند و برخی کالاهای اساسی را دریافت کنند، قطعا برازنده نیست. از سوی دیگر اینکه نحوه توزیع کوپن به چه شکل باشد نیز اهمیت دارد. در این فرآیند امکان ایجاد رانت و عدم شفافیت وجود دارد و این خود می‌تواند سرآغاز مشکلی جدید باشد. اینکه چه گروهی از مردم باید کالای کوپنی دریافت کنند نیز خود محل بحث است. قطعا نمی‌توان انتظار داشت که همه مردم در شرایط فعلی این کالاها را دریافت کنند و از این رو نحوه شناسایی اقشار کم‌درآمد اهمیت فراوانی دارد. برای گروه‌های آسیب‌پذیر نیز باید طرح‌های دیگری در نظر گرفت. این اقشار نیاز به بهبود جدی شرایط خود دارند و اینکه صرفا با یک طرح کوپنی بتوان زندگی آنها را تغییر داد، قدری از واقعیت‌ها به دور است.

جدای از تمام این بحث‌ها، نگاهی به شرایط کلان اقتصادی ایران، آینده اقتصاد را تعیین می‌کند. ما در ماه‌های گذشته با تحریم‌های امریکا مواجه بوده‌ایم. تحت تاثیر این تحریم‌ها، دسترسی به درآمدهای ارزی به شکل قابل توجهی کاهش یافته و دست دولت در تزریق منابع جدید بسته است. عرضه گسترده کالاهای اساسی در سراسر کشور قطعا هزینه بالایی خواهد داشت و چه بنا باشد این کالاها رایگان باشند و چه با قیمت ارزان عرضه شوند، هزینه بالایی خواهد داشت و این امر نیاز به سرمایه‌ای کلان دارد که مشخص نیست دولت بناست از کجا آن را به دست آورد.تحت تاثیر تحریم‌های رییس‌جمهور امریکا، قیمت دلار بسیار بالا رفته و این موضوع تاثیر خود را در تورم و افزایش هزینه‌های زندگی مردم نشان داده است. برای برون‌رفت از این شرایط، باید طرحی کلان در نظر گرفت تا دولت موقعیتی که در آن گیر افتاده را تغییر دهد. عبور از چنین فضایی با در نظر گرفتن طرح‌های جزئی مانند انتشار دوباره کوپن امکان‌پذیر نیست.امروز در کشور ما، تعداد قابل توجهی فارغ‌التحصیل اقتصاد و متخصص این حوزه وجود دارند که هر یک از آنها با استفاده علم روز می‌توانند طرح‌ها و راهبردهای کلان ارایه کنند. متاسفانه در سال‌های اخیر توجه چندانی به این نظریات نشده و همین مساله دشوارهایی را در مدیریت کشور به وجود آورده است. اگر این اصلاحات صورت نگیرد، نمی‌توان انتظار داشت طرحی مانند توزیع دوباره کوپن، بتواند گره‌ای از مشکلات اساسی کشور باز کند و شرایط به همین منوال ادامه خواهد یافت.