عقل یا احساس مساله این است

محسن عباسی

گفته می‌شود همواره یک نبرد مستمر در خصوص نظام تصمیم‌گیری‌ها در جوامع مختلف وجود دارد که هر کدام، کشمکش بین عقل و احساس را عامل پیروزی یا شکست‌ها ارزیابی می‌کنند و معتقدند تصمیمات احساسی باعث شکست می‌شود و تصمیمات به دور از احساس باعث موفقیت و پیشروی. اما من معتقدم احساساتِ ما قوی‌‌تر از آنچه که علمای تصمیم‌گیری به آن اشاره می‌کنند قدرت دارد در سرنوشت نهایی هر کدام از ما نقش بازی می‌کند. در واقع آدمیزاد چیزی نیست جز احساساتی که در بزنگاه‌های مختلف از خود بروز می‌دهد. مبتنی بر این رویکرد، حتی عقل و منطق ما نیز بر پایه احساسات ما شکل گرفته است. منطق و عقل ما در اثر تجربیات و احساساتی که از آن تجربیات دریافت کرده‌ایم شکل گرفته است. حتی منطقی‌ترین تصمیمات ما نیز تحت تاثیر احساسات ماست. ما از طریق احساس و تجربه می‌آموزیم و منطق خود را توسعه می‌دهیم. در بورس نیز تمام و کمال، احساسات حرف اول را می‌زند. حتی منطقی‌ترین افراد نیز وقتی می‌خواهند در معاملات خود درگیر احساسات نشوند به تجربیات و احساسات ناشی از آن تجربه رجوع می‌کنند. به نظرم ما احساساتمان را معامله می‌کنیم. ما طمع را می‌خریم و ترس را می‌فروشیم. در تمام لحظه‌های معاملاتی‌‌مان در میان جدال احساسات متناقض خود قرار داریم. این را گفتم که بدانید ارزشگذاری ما هم یک ارزشگذاری ذهنی است. اگرچه که بر مبنای یک گزارش کارشناسی سهامی را انتخاب می‌کنیم اما درست بعد از انتخاب سهم، دیگر همه‌چیز در اختیار احساس است، طمع می‌کند و بالاتر می‌خرد می‌ترسد و پایین‌تر می‌فروشد و این رویه همچنان ادامه دارد. در واقع تعریف ما از ارزندگی هم دستخوش حالات روحی ما می‌شود و این است که سهام بی‌بنیاد را ۵ برابر گران‌تر می‌خریم و سهام ارزنده را می‌فروشیم. اتومبیل بی‌کیفیت را که تا ۳-۴ سال پیش از دم قسط ۲۵ میلیون تومان هم نمی‌خریدیم اما الان ۱۲۵ میلیون تومان نقدی می‌خریم. برای دلار ۳۰ هزار تومانی، آواره کوچه و خیابان و صف‌نشینی اول صبح می‌شویم و سهام ارزنده را با ۷۰ درصد افت قیمتی می‌فروشیم. در تمام این مدتی که ما مشغول احساسی عمل کردن هستیم، واقعیات بازارها تغییری نکرده کیفیت اتومبیل بهتر نشده، خانه و آپارتمان‌ها را از طلا نساختند و کیفیت هیچ چیز تغییری نکرده اما ما تغییر کردیم و این‌گونه معاملات را رقم زده‌ایم. اما سرانجام این داد و ستد چه خواهد شد؟ سرانجام ماجرا را همان ابتدا عرض کردم ما بعد از این هیجانات و احساسات با تجربه‌تر می‌شویم. احساساتی که بعد از فروکش کردن هیجانات به سراغ ما می‌آید رفتارهای بعدی را شکل می‌دهند. تبدیل به تجربه می‌شوند و راهگشای تصمیمات بعدی. دلار نهایتا ۱۰ درصد دیگر توان رشد داشته باشد (اگر بتواند از مرز روانی ۳۰ هزار عبور کند)، قیمت اتومبیل در بازار، مرزهای حباب را جابه‌جا کرده، قیمت مسکن از قدرت خرید طبقه‌ متوسط هم فراتر رفته و آماده یک رکود طولانی‌مدت می‌شود و بورسِ ارزان همچنان در انتظار خرید است. قطعا بعد از این اتفاقات باز هم احساسات و هیجاناتمان را مرور خواهیم کرد و باتجربه‌‌تر خواهیم شد. وضعیت فعلی بازارهای سرمایه‌گذاری اگرچه نتیجه عوامل بسیار زیاد اقتصادی و سیاسی است ولی عملکرد ما و واکنش‌های ما به آن موضوعات، وضعیت فعلی را رقم زده است.