مسوولیت‌پذیری سازمانی و اهمیت آن در توسعه
مجید محسنی‌مجد
مسوولیت‌پذیری اجتماعی کارکنان یک سازمان تأثیر مستقیم زیادی در موفقیت‌های آن سازمان دارد. می‌توان گفت مسوولیت اجتماعی عبارت است از مجموعه ارزش‌ها، باورها و دانش‌های مشترک انسانی و محیطی در میان کارکنان در انجام فعالیت‌های معطوف به تولید یا ایجاد ارزش افزوده. رشد و توسعه هر جامعه و کشوری به عملکرد کارآمد و مطلوب سازمان‌ها و نهادها و به تبع آن عملکرد کارآمد و مطلوب افراد شاغل در این نهادها و سازمان‌ها وابسته است. در جامعه امروزی، برخی از کارکنان به خاطر رعایت نکردن مسوولیت خود می‌توانند تأثیرات نامطلوبی بر سازمان‌های خود داشته باشند. مطالعات نشان می‌دهند افرادی که در سازمان‌ها نتوانند با فرآیندهای درون سازمانی، انطباق پیدا کنند یا به تعبیری جامعه‌پذیری سازمانی در آنها به صورت صحیح انجام نگرفته باشد، احساس وفاداری آنها به سازمان متبوعشان بسیار کم است و افراد چنانکه باید و شاید کارشان را دوست نداشته و اعتقادی به اهداف و ارزش‌های سازمان نخواهند داشت. در نتیجه شاهد پایین آمدن کارآیی و در نهایت عدم کارآفرینی آنها در سازمان خواهیم بود. مسوولیت‌پذیری اجتماعی کارکنان یک سازمان تأثیر مستقیم زیادی در موفقیت‌های آن سازمان دارد. می‌توان گفت مسوولیت اجتماعی عبارت است از مجموعه ارزش‌ها، باورها و دانش‌های مشترک انسانی و محیطی در میان کارکنان در انجام فعالیت‌های معطوف به تولید یا ایجاد ارزش‌افزوده. امروزه موضوع مسوولیت اجتماعی پدیده‌ای فراگیر و حتی به دغدغه اصلی سازمان‌ها تبدیل شده است. برای نمونه اگر امروز مردم نسبت به رعایت دستورالعمل‌ها کوتاهی داشته باشند و مسوولیتی که در قبال خود و جامعه دارند انجام ندهد، هیچگاه نمی‌توان به آنچه مطلوب است دست پیدا کنیم. از این‌رو اهمیت مسوولیت‌پذیری کارکنان یک سازمان در پیشبرد اهداف آن سازمان را می‌توان در چند بخش مورد توجه قرار داد: نخست اینکه شناخت مسوولیت‌پذیری اجتماعی کارکنان می‌تواند فرصت‌های یک سازمان را برای پیشرفت، توسعه دهد. دوم، مسوولیت‌پذیری افراد را به کارکنان فعال تبدیل نموده، مسوولیت‌پذیری موثر، رضایت شغلی و بهره‌وری را افزایش می‌دهد. سوم، طرح‌های مسوولیت‌پذیری موثر به استمرار توسعه سازمان انجامیده، فرصت‌های مناسب را برای افزایش رقابت فراهم می‌آورد. چهارم: مسوولیت اجتماعی کارکنان عاملی مهم در به کارگیری انگیزه‌ها و توجه و حفظ کیفیت خاص کارکنان است. پنجم، با توجه به شرایط خاص کشور و مشکلات اقتصادی و اجتماعی متعدد آن، ترغیب کارکنان به مسوولیت اجتماعی می‌تواند نقش مهمی در رفع مشکلات کشور داشته باشد. بدون شک، چنانچه افراد در گروه و سازمان‌ها و موسسات مختلف جامعه خود را نسبت به رویدادها، اتفاقات و بحران‌های مختلف مسوول بدانند، هریک در حدود مسوولیت و حیطه کاری خویش در حل بحران‌های فوق تلاش خواهند کرد. امروزه کاملاً واضح است که سازمان‌هایی قدرت ماندگاری در جامعه را دارند که به محیط اطراف توجه کنند و بین منافع سازمان و جامعه تعادل ایجاد نمایند. مشتریان، عرضه‌کنندگان، سهامداران، کارکنان، اتحادیه‌ها، دولت و به‌طور کلی جامعه از گروه‌های ذی‌نفع و مدنظر سازمان‌ها هستند. بنابراین، لازمه بقای سازمان‌ها، پذیرش مسوولیت اجتماعی نسبت به این گروه‌های ذی‌نفع و رضایت آنهاست. مسوولیت اجتماعی سازمانی، مسوولیت مدیر آینده‌نگر است و مدیران عصر حاضر دیگر نباید خود را صرفا مشغول وظایف سنتی برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و نظارت کنند، بلکه باید ابعاد اجتماعی و عمومی حرفه خود را شناخته، از آثار سازمان خود بر محیط اجتماعی و فرهنگی آگاه باشند، چرا که کاملاً آشکار است که هر تصمیم یک مدیر، می‌تواند طی یک روند سلسله‌وار در سرنوشت دیگر نهادهای جامعه تأثیر داشته باشد. امروزه نیاز است که مدیران ما از جزیی نگری نسبت به اهداف سازمانی خود دست بردارند و اهداف جامعه را به عنوان راهنمای خود در تلاشهایشان فرا راه قرار دهند. برای برنامه‌ریزی و تحقق بخشیدن به اصول اساسی مسوولیت اجتماعی سازمانی و کسب جایگاه لازم در ابعاد مختلف، نیازمند تفکری هستیم که ما را به حرکتی وادارد و هر سازمانی در عین پایبند بودن به اهداف و سیستم ارزش خویش باید شرایط اقتصادی محیط اطراف، ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی و حفظ محیط زیست اهمیت دهد و مطمئن شود که سیاست‌هایش به آنها لطمه نزده یا انعکاس منفی نخواهد داشت. از طرف دیگر، هر سازمانی باید در نظر داشته باشد که عملکرد خوب آن براطراف می‌تواند تأثیر مثبتی بگذارد و متقابلا یک شناخت و تصور باارزش از وی به دست دهد. مسوولیت اجتماعی باید داوطلبانه باشد و باید به عنوان برنامه‌ای برای توسعه و رشد پایدار در تمامی زمینه‌ها بوده و نیز ابزاری برای مبارزه با فساد در جامعه در نظر گرفته شود. از سوی دیگر تقویت مسوولیت‌های اجتماعی کارکنان یک سازمان از اهمیت بالایی برخوردار است. از مهم‌ترین راهکارهای تقویت مسوولیت‌های اجتماعی کارکنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: اطلاع‌رسانی و انتشار آموزش مسوولیت اجتماعی سازمانی، ایجاد تصویری روشن و شفاف از مفهوم مسوولیت اجتماعی سازمانی؛ نهادینه شدن امر مسوولیت اجتماعی سازمانی در سازمان‌ها به علت شرایط ویژه و جلب اعتماد عمومی به سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی؛ افزایش شناخت شرکت‌ها از تأثیرات فعلی و آینده محصولات، خدمات، تسهیلات و عملیات خود بر جامعه؛ آشنایی با فعالیت‌ها و اقداماتی که سبب افزایش مشارکت اجتماعی شرکت‌ها می‌شود؛ جلب مشارکت و انگیزه‌مند نمودن شرکت‌ها در توسعه و گسترش مفاهیم زیربنایی مسوولیت‌های اجتماعی؛ توانمندسازی شرکت‌ها در زمینه پیش‌بینی نگرانی مردم و جامعه و ارزیابی تأثیرات بالقوه آنها بر جامعه؛ بهبود توان شناسایی و ارزیابی شرکت‌ها از تأثیرات اهداف کلیدی، استراتژی‌ها، اقدامات و روش‌های اجرایی.
