سرایت تورم به ترابری

مجید اعزازی

1-همانطور که پیش‌بینی می‌شد، افزایش معنادار حجم نقدینگی (روزی 2200 میلیارد تومان) و افزایش مستمر نرخ‌های دو رقمی تورم طی ماه‌های گذشته  پس از بروز و ظهور در قیمت کالاهای سرمایه‌ای در بازارهایی همچون سهام و سایر بازارهای دارایی، هم اینک در آستانه بازار خدمات عمومی همچون بازار حمل ونقل عمومی در شهرها و خارج از شهرها ایستاده است. اوایل هفته گذشته شاهد بودیم که شورای شهر تهران به یک فوریت لایحه افزایش 25 درصدی نرخ بلیت‌های مترو و اتوبوس در شرایطی رای داد که از اول سال جاری نرخ‌های یادشده 25 درصد افزایش یافته بود. در روز پایانی هفته گذشته نیز شاهد انتشار نرخ نامه جدید انجمن شرکت‌های هواپیمایی برای قیمت بلیت پروازهای داخلی که قرار است از اول آبان ماه سال جاری اعمال شود، بودیم. پیش از این، نرخ بلیت‌های هوایی در 20 خرداد سال جاری، به روز رسانی شده بود. احتمالا در هفته یا هفته‌های آتی، اعلام قیمت‌های جدید برای بلیت سفرهای ریلی که در سال جاری 25 درصد افزایش داشته‌اند را نیز تجربه خواهیم کرد.

2- آنگونه که دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرده است، دو عامل رشد نرخ دلار و همچنین اعمال محدودیت‌های کرونایی در پروازها به دستور ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر انجام پروازها حداکثر با 60 درصد ظرفیت هواپیما منجر به تجدید نظر و به روزرسانی قیمت بلیت هواپیماها شده است. قیمت‌هایی که حداقل نیم میلیون تومان و حداکثر 2.6 میلیون تومان هستند و به‌طور میانگین می‌توان گفت که یک پرواز در یک مسیر معمولی حدود 1.5 میلیون تومان هزینه دارد. از این رو، سفر با هواپیما بیش از همیشه، از دسترس اقشار متوسط دور شده و تنها به اقشار خاص و همچنین مدیران شرکت‌های دولتی و خصوصی محدود خواهد شد. در پی آزاد سازی قیمت پروازهای داخلی که از آذر سال 94 انجام شد، اگر چه در اوج سفرهای هوایی در ایام خاص، دسترسی به سفر هوایی صرفا به اقشار خاص محدود می‌شد، اما در ایام عادی، اقشار متوسط جامعه می‌توانستند از هواپیما حتی با قیمت‌هایی ارزانتر از سفر با اتوبوس یا قطار، برای انجام سفر خود استفاده کنند. حالا اما با رشد نجومی قیمت بلیت هواپیما، این گزینه از پیش روی مشتریان عادی هواپیماها برداشته شده است.

3- بی گمان، از نگاه بنگاهداری، در شرایط کنونی، مساله ایرلاین‌های داخلی یا دغدغه شهرداری تهران، صرفا حفظ سیستم و ناوگان حمل و نقل است و‌ای بسا کاهش مسافر به دلیل رشد قیمت‌ها، در این شرایط کرونا زده و دارای محدودیت، جلب رضایت مسوولان سیستم‌های حمل و نقلی یادشده را نیز به همراه داشته باشد. بدیهی است که در این شرایط، جلب مشتری و مسافر در انتهای فهرست دغدغه مدیران قرار دارد.

4- در آبان سال گذشته که میانگین نرخ دلار حدود 11 هزار و 500 تومان بود، دولت قیمت بنزین را از 1000 تومان به 3000 هزار تومان افزایش داد تا شاید کمی از بار تخصیص یارانه به سوخت بکاهد و قیمت بنزین به قیمت فوب خلیج فارس نزدیک شود. حالا اما در شرایطی که دلار 27 هزار تومانی مبنای قیمت گذاری سفرهای هوایی قرار گرفته است، قیمت بنزین همچنان 3000 هزار تومان است و به عبارتی، به دلیل افت 134 درصدی ارزش ریال ایران در برابر دلار امریکا طی یک سال گذشته، قیمت بنزین نیز (در قیاس با نرخ دلار) به همین میزان ارزان‌تر شده است. از این رو، دلار از سویی عامل پرواز قیمت بلیت سفرهای هوایی شده است و از سوی دیگر، هزینه سفر با خودروهای شخصی را به نسبت سایر شقوق حمل و نقل (هواپیما و قطار) کاهش داده است. با یک محاسبه سرانگشتی این مساله مشخص می‌شود. میانگین هزینه رفت و برگشت یک خانواده سه نفر از تهران به مشهد با نرخ‌های جدید هواپیما حدود 9 میلیون تومان و با قطار حدود 2.5 میلیون تومان است، اما هزینه سفر با خودروی شخصی در مسیر یادشده حداکثر به اندازه قیمت 200 لیتر بنزین یعنی600 هزار تومان است.

5- از این رو، افزایش نجومی قیمت بلیت پروازهای داخلی منجر به تقویت الگوهای پیشین ترابری و سفر در کشور خواهد شد. الگوهایی که طی سال‌های گذشته با آزادسازی قیمت پروازها و همچنین سفرهای ریلی و افزایش استقبال از این وسایل نقلیه عمومی در حال دگرگونی بود و می‌توانست در کنار رونق گردشگری و حفاظت از محیط زیست، منجر به کاهش تلفات جاده‌ای وپیامدهای ناگوار بعدی آن شود. اینک اما در شرایطی که سیستم‌های حمل و نقلی از تامین هزینه‌های تعمیر و نگهداری ناوگان خود ناتوان هستند و از دریافت کمک‌های دولتی نیز محروم شده‌اند، بی‌گمان، روند صعودی افزایش سهم هزینه حمل و نقل در سبدخانوار طی 24 ماه گذشته، ادامه خواهد یافت و تردد خودروهای بیشتر و تصادفات و تلفات بیشتر در جاده‌ها را شاهد خواهیم بود.