فرجام سفر پرابهام همتی به بغداد

مهدی مطهرنیا

در وهله نخست در خصوص سفر همتی به بغداد باید به این نکته اشاره کرد از یک طرف اتمسفری که امریکا برای فشار حداکثری اقتصادی علیه ایران ایجاد کرده و از سوی دیگر جهت‌گیری‌های کلی ایران در عرصه سیاست خارجی و مقاومت‌هایی که در برابر جریان مقاومت که ایران رهبری آن را به عهده دارد صورت می‌گیرد، باعث شده تا وضعیت خاصی بر مناسبات ارتباطی ایران با همسایگان ایجاد شود. فراموش نکنید که جریان مقاومت جریانی است که موافقتی با راهبردهای ایالات متحده در خصوص ایجاد خاورمیانه بزرگ و بزرگ‌تر ندارد بنابراین امریکا با استفاده از همه ابزارها و امکاناتش تلاش می‌کند تا حد امکان فشار بر تهران را مضاعف سازد تا از طریق تضعیف تهران، جریان مقاومت هم اثرگذاری خود را در معادلات منطقه‌ای از دست بدهد. در کنار این موارد همچنین شاهد نوعی جبهه‌گیری خاص در میان کشورهای همسایه، مسلمان و عربی هستیم که امروز آشکارا در چهارچوب چنین متغیرهایی عمل می‌کنند. در ایران اما بر اساس اظهارنظرهای برخی افراد و جریانات قرار بود این فشارها ایران را از مسیر یک اقتصاد وابسته نفتی به سمت یک اقتصاد مستقل و پویا هدایت کند. بر اساس اظهارنظر بسیاری از مسوولان سیاسی ایران تحریم‌ها در واقع نعمتی در جهت ایجاد استقلال از این تحریم‌ها و فشارها است و این افراد و جریانات همواره از تحریم‌های بیشتر استقبال کرده‌اند. معتقدم تحریم‌های حداکثری و فلج‌کننده اقتصادی باعث شده تا ایران در یک بافت موقعیتی خطیر در حوزه مسائل اقتصادی و معیشتی قرار بگیرد. از یک سو تحریم‌ها و از طرف دیگر فقدان زیربناهای صحیح و سالم اقتصادی و بروز دامنه وسیعی از مفاسد اقتصادی باعث شده تا نظام اقتصادی کشورمان با مجموعه‌ای از بحران‌های فزاینده روبه‌رو شود. مجموعه این عوامل باعث شده تا برخی کشورها مناسبات اقتصادی‌شان را با کشورمان محدود سازند و ترجیح دهند برای مصون ماندن از تحریم‌های شدید ایالات متحده فعلا دست نگه دارند تا موعد مناسب‌تر که بتوانند مناسبات فی‌مابین را دنبال کنند. در این میان هرچند اخباری در خصوص امضای تفاهمنامه‌ها و توافقنامه‌های بین‌المللی در رسانه‌های داخلی منتشر می‌شود اما متغیرهای مهمی که به آنها اشاره شد باعث می‌شوند که این تفاهمنامه‌ها به فرجام مورد نظر نرسد.

 فراموش نکنید مهم‌ترین سند ارتباطی و بین‌المللی ایران که از دل تفاهم با 6 قدرت بزرگ جهان امضا شد، برجام بود که بنا به دلایل گوناگون عملیاتی نشده است و بسیاری از مفاد تصریح شده در آن روی میز مانده است.

در واقع بسیاری از سازوکارها که در برجام روی آنها تاکید شده بود از جمله همکاری‌های گسترده ایران و اروپا به سرانجام نرسید و منافع اقتصادی و ارتباطی ایران که در بطن این سند مهم بین‌المللی بر روی آن تاکید شده بود استیفا نشد. محتوای مخرب عملیات ماشه هم علی‌رغم تمام مخالفت‌هایی که از سوی اروپا، روسیه، چین و سازمان ملل عنوان شد در عمل در حال اجراست و بر اساس آن ارتباط اقتصادی ایران با مجموعه نهادهای مالی و اقتصادی بین‌المللی مسدود شده است. لذا باید بر این مبنا گفت که هرچند ممکن است برخی تفاهمنامه‌ها و توافقنامه‌های اقتصادی و ارتباطی و تجاری امضا شوند اما به دلیل فشار فراوان ایالات متحده این تفاهمنامه‌ها در مسیر اجرا با مشکلات بسیاری روبه‌رو خواهند شد و معمولا به دلیل تحریم‌ها از دستور کار کشورها خارج می‌شوند. مبتنی بر این داده‌های اطلاعاتی باید گفت ایران در یک بافت موقعیتی خطرناک از منظر اقتصادی قرار دارد و مبتنی بر این اتمسفر باید گفت سفر همتی در شمایل رییس کل بانک مرکزی به عراق که سال‌ها قبل در کنار ایران بعد از سقوط صدام قرار داشته است و نفوذ ایران در آن همواره مثا‌ل‌زدنی بود سرشار از پرسش‌ها و ابهاماتی است که برای آگاهی از این ابهامات باید منتظر هفته‌ها و ماه‌های آینده باشیم تا مشخص شود ایا دستاوردهای این سفر آنگونه که همتی اشاره کرده، گره‌گشا خواهد بود یاخیر.