تکالیف وزارت ارتباطات برای بومی‌سازی پلتفرم‌ها
شورای عالی فضای مجازی در طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات که از سوی دبیر این شورا ابلاغ شده است، بیش از همه‌چیز بر تامین سیستم عامل داخلی امن تلفن‌همراه و استقرار خدمات پایه کاربردی با اولویت پیام‌رسان اجتماعی و موتور جست‌وجوی داخلی تاکید کرد و همچنین وزارت ارتباطات مکلف شده علاوه بر اینکه بستر ایجاد جویشگر ملی را فراهم کند، پیام‌رسان‌ها را نیز تا رسیدن به ظرفیت ۵۰ میلیون کاربر فعال توسعه دهد.
پس از برگزاری جلسات متعدد درباره معماری نهایی شبکه ملی اطلاعات، شورای عالی فضای مجازی کشور از ابلاغ طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب در جلسه ۶۶ شورای عالی فضای مجازی کشور به منظور اجرا توسط نهادهای متولی خبر داد. تحقق استقلال کشور، کاهش وابستگی و جلوگیری از دست‌‌اندازی بیگانگان در فضای مجازی، تامین نیازهای عمومی مردم و ایجاد زیست‌بوم متناسب با فرهنگ اسلامی‌ایرانی منوط به تحقق شبکه ملی اطلاعات، مستلزم فعالیت نظام‌مند و فراگیر در تقویت، ساماندهی و توسعه محتوا و خدمات کاربردی فضای مجازی است. در این سند که به صورت عمومی در دسترس است، به این نکته اشاره شده که معماری و کارکرد شبکه ملی اطلاعات بر اساس نیازمندی‌های خدمات محتوا طراحی می‌شود و عملکرد آن تاثیر مستقیمی بر ارتقای کیفیت خدمات و محتوا خواهد داشت و از سوی دیگر، تقویت، ساماندهی و توسعه محتوا و خدمات کاربردی فضای مجازی در پیشرفت، ارتقا و کاربردی‌تر شدن شبکه ملی اطلاعات اهمیت دارد. این ابلاغیه خط مشی‌های حاکم بر شبکه ملی اطلاعات را برشمرده است: درون‌زایی و خوداتکایی، برون‌نگری، فرصت‌سازی، بازدارندگی، پایداری و تاب‌آوری در مقابل انواع تهدیدات، حکمرانی یکپارچه و منعطف، روزآمدی، نوآوری و آینده‌نگری، مشارکت فعال ذی‌ربطان، توسعه سبز و سلامت‌محور از جمله این خط مشی است.
اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات
تا سال 1400
در ابلاغیه شورای عالی فضای مجازی اهداف راهبردی و عملیاتی در افق 1404 نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ دستیابی به جامعه‌ای پیش‌رو و اخلاق محور، ارتقا جایگاه و کسب سهم مناسب از اقتصاد دیجیتال، فراهم‌سازی زمینه‌های حکمرانی صالحانه در فضای مجازی، استقرار نظام جامع و فراگیر در سطح ملی برای امن‌سازی خدمات و زیرساخت‌های حیاتی، حضور جریان‌ساز و هدفمند در عرصه‌های ملی از جمله این اهداف است. سند ابلاغی شورای عالی فضای مجازی برای اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات تا سال 1400 بر چند محور مهم تاکید کرده است. پوشش 80 درصدی دسترسی پهن‌باند ثابت خانوارها با سرعت دسترسی 25 مگابیت برثانیه و پوشش صددرصد جمعیت کشور برای دسترسی به پهن‌باند سیار با سرعت متوسط ۱۰ مگابیت بر ثانیه، مزیت بخشی اقتصادی و تعرفه‌گذاری رقابتی در دسترسی به خدمات کاربردی و محتوای داخلی به میزان حداقل دو برابر و دسترسی به خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات به میزان حداقل سه برابر رقبای خارجی و در نهایت مزیت بخشی کیفی در دسترسی به خدمات و محتوای داخلی به میزان پنج برابر نسبت به خدمات محتوای خارجی، امکان اتصال حداقل ۱۰ درصد کاربران با دستری مبتنی بر نسل جدید ارتباطات، ایجاد حداقل سه قطع مرکز داده در سه استان، تامین یک سیستم عامل داخلی امن تلفن همراه، ایجاد گذرگاه‌های ایمن داخلی از جمله مواردی است که باید تا پایان سال 1400 در شبکه ملی اطلاعات عملیاتی شود.
در ادامه این سند اهداف عملیاتی خدمات کاربردی، اهداف عملیاتی سالم‌سازی محتوا و امنیت خدمات و اهداف عملیاتی محتوا نیز اعلام شده است. بنابر اعلام شورای عالی فضای مجازی کمیسین تنظیم مقررات، وزارت ارتباطات، وزارت صمت، معاونت عملی و فناوری ریاست‌جمهوری، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، مرکز مدیریت راهبری افتا، قوه قضاییه، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح از جمله نهادهایی هستند که اقدامات کلان عملیاتی شدن شبکه ملی اطلاعات تنها با همکاری آنها شدنی است. در این میان وزارت ارتباطات بیشترین مسوولیت را در حوزه شبکه ملی اطلاعات دارد.
سهم ۲۰ درصدی سیستم عامل داخلی
در بازار گوشی هوشمند
در این طراحی با تاکید بر مصوبات گذشته، وزارت ارتباطات مکلف شده علاوه بر اینکه بستر ایجاد جویشگر ملی را فراهم کند، پیام‌رسان‌ها را نیز تا رسیدن به ظرفیت ۵۰ میلیون کاربر فعال توسعه دهد. در این طرح کلان تاکید شده که حداقل ۲۰ درصد از سهم بازار گوشی تلفن همراه هوشمند با سیستم عامل داخلی توسط تولید کنندگان داخلی تامین شود. تولید گوشی تلفن همراه در این طرح به عنوان یک اکوسیستم در نظر گرفته شده است؛ چرا که علاوه بر اشاره به سیستم‌عامل ملی به ایجاد و توسعه مرورگر بومی و پلتفرم‌های داخلی که روی این بستر فعالیت می‌کنند نیز توجه شده است. در اصل طراحان فقط به ایجاد یک شاخه توجه نکرده‌اند؛ بلکه در نظر دارند طی یک دوره زمانی تقریبا پنج ساله (تا سال ۱۴۰۴) علاوه بر اینکه امکانات تولید تلفن همراه داخلی فراهم می‌شود، سیستم عامل استفاده شده روی آن نیز داخلی باشد و مرورگر و موتور جست‌وجو و پیام‌رسان‌های فعال روی آن نیز بومی باشند. از سویی تاکید شده است که خدمات بومی و نقشه مکانی به گونه‌ای توسعه یابد که پلتفرم‌های فعال برای ناوبری از سیستم‌های بین‌المللی از جمله GPS مستقل باشند.
داستان تولید گوشی ملی و سیستم‌عامل ملی از جمله طرح‌هایی است که حداقل در یک دهه گذشته بارها توسط وزارت ارتباطات دولت‌های مختلف مطرح و نمونه‌هایی از آن نیز وارد بازار شده است. اما داستان تولید گوشی و سیستم عامل بومی زمانی جدی شد که دو سال پیش اپل به دلیل تحریم‌های بین‌المللی ارایه خدمات خود به کاربران ایرانی از طریق اپ استور را محدود کرد. همزمانی این اتفاق با شروع تحریم‌های امریکا علیه چین و تلاش هواوی برای ایجاد سیستم‌عاملی مستقل از گوگل، تلاش ایران برای تولید گوشی همراه با سیستم عامل بومی را وارد فاز جدیدی کرد. هر چند که تا کنون اقدام عملی در این زمینه صورت نگرفته و تولید گوشی‌های بومی در حد خبر و انتشار عکس‌هایی از آن در فضای مجازی باقی مانده؛ اما به نظر می‌رسد با توجه به اینکه این موضوع به صورت مجدد در طراحی کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات مورد توجه قرار گرفته است مورد توجه سیاست‌گذاران این حوزه است.
ارایه خدمات دولتی بر بستر پلتفرم‌های داخلی
از دیگر موضوعاتی که در این بخش قابل توجه است، قرارگیری زبان فارسی به عنوان زبان پیش‌‌فرض در ۸۰ درصد خدمات و تجهیزات هوشمند همراه است. موضوعی که به نظر می‌رسد بسیار مورد توجه طراحان این معماری کلان قرار گرفته، ارایه خدمات مستقل بر بستر شبکه‌های داخلی است از همین رو در طراحی کلان شبکه ملی اطلاعات پیش‌بینی شده که ارایه تمامی خدمات دولتی شامل سلامت، تجارت، آموزش، قضایی، گردشگری، حمل و نقل و انتظامی از طریق پلتفرم‌های داخلی در این طرح پیش‌بینی شده است. هر چند طی سال‌های گذشته پلتفرم‌های داخلی برای ارایه خدمات شکل گرفته‌اند اما با تاکید بیشتر طراحان این طرح روی این موضوع به نظر می‌رسد که سیاست‌گذاران در نظر دارند تا این خدمات نه فقط از طریق اینترنت بلکه بر بستر شبکه ملی اطلاعات ارایه شود. البته طراحان شبکه ملی اطلاعات فقط روی گسترش پلتفرم‌ها در بازار داخلی تاکید نکرده‌اند؛ بلکه وزارت ارتباطات را مکلف کرده‌اند که در توسعه پلتفرم‌ها به گونه‌ای حرکت کند که حداقل دو پلتفرم یا سکوی ارایه خدمات علاوه بر اینکه ۲۰ درصد از کاربران منطقه را کسب می‌کنند بازار جهانی را نیز بتوانند تا سال ۱۴۰۴ به دست آورند. این پیش‌بینی فقط مختص به پلتفرم‌های ارایه‌دهنده خدمات داخلی نیست، بلکه طراحان بر ایجاد پلتفرم‌ها و سکوهای ارایه محتوای داخلی و اشتراک‌گذاری فیلم نیز تاکید کرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته باید طی چند سال آینده پلتفرم‌هایی برای نمایش و اشتراک‌گذاری فیلم و ویدئو ایجاد شوند که ۱۰ میلیون کاربر فعال داشته باشند.
خدمات پلتفرمی با تعرفه مناسب و نه رایگان
یکی از موضوعاتی که در این طراحی کلان به آن اشاره شده، موضوع کارمزدی است که برای ارایه خدمات از مردم از طریق پلتفرم‌ها باید دریافت شود. در اصل اشاره شده که نباید این سرویس‌ها به‌صورت رایگان به مردم ارایه شود؛ بلکه باید از طریق تعرفه مناسب در اختیار کاربران و متقاضیان آن قرار گیرد. اما فقط ارایه خدمات نیست که مورد توجه طراحان معماری کلان شبکه ملی اطلاعات قرار گرفته؛ چرا که آنان بر توسعه زیرساخت‌ها و دسترسی تمامی مردم به شبکه پهن‌باند اشاره کرده‌اند. طبق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته وزارت ارتباطات باید تا سال ۱۴۰۴پوشش ۸۰ درصدی دسترسی پهن‌باند ثابت خانوارها با متوسط سرعت دسترسی ۲۵ مگابیتبرثانیه و پوشش صددرصدی جمعیت کشور برای دسترسی پهن‌باند سیار با سرعت متوسط ۱۰ مگابیتبرثانیه را فراهم کند. طبق پیش‌بینی‌های صورت‌گرفته وزارت ارتباطات برای توسعه پهن‌باند باید به گونه‌ای عمل کند که هزینه سالانه دسترسی پهن‌باند خانگی به حداکثر دو درصد سرانه درآمد ناخالص ملی برسد.
