راه‌اندازی سامانه‌ای برای جلوگیری از جعل مدرک تحصیلی

استعلام اصالت مدارک دانشگاهی با در اختیار داشتن شماره ملی و شناسنامه افراد قابل مشاهده است و به گفته دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، حل معضل مدارک تحصیلی جعلی و اصلاح فرآیند گواهی اصالت مدارک اقدامی دیگر در اجرای دولت الکترونیکی و شفافیت است تا شاید دیگر کسی نتواند با مدرک جعلی در جایی ثبت‌نام کند. اکنون نسخه اولیه این سامانه راه‌اندازی شده و برای استعلام گرفتن مدرک تحصیلی به مواردی بیش از یک کد ملی لازم است. نام و نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، شماره ملی، تاریخ تولید و شماره سریال شناسنامه همچنین تلفن همراه شخص از جمله مواردی است که باید برای استعلام مدرک تحصیلی درج کنید.  سامانه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی با همکاری وزارت علوم، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، دانشگاه آزاد، سازمان ثبت احوال، سازمان بازرسی کل کشور، سازمان تنظیم مقررات و با راهبری شورای اجرایی فناوری اطلاعات به آدرس estelam.msrt.ir و با در اختیار داشتن شماره ملی و شناسنامه افراد قابل مشاهده است. محمد جواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، چندی پیش درباره اشکال در بررسی سوابق تحصیلی گفته بود: برای حل این مشکل بحث این بود که مدارک تحصیلی به‌صورت الکترونیکی اصالت‌سنجی شود؛ وزارت علوم در این زمینه کارش به پایان رسیده است و از سال ۱۳۹۲ به بعد برای همه دانشگاه‌ها در سامانه‌ای که به این منظور تدوین شده، مدارک تحصیلی فارغ‌التحصیلان را کامل کرده‌اند. وی افزود: به دستور آقای دکتر روحانی ما با معاونت حقوقی این موضوع را چک می‌کنیم و احتمالا اطلاعات مدارک تحصیلی شهروندان ایرانی را با حذف بخش‌هایی از حریم خصوصی به‌صورت عمومی در اختیار همه قرار دهیم تا همه بتوانند چک کنند مدرک تحصیلی بنده چیست و در چه سالی فارغ‌التحصیل شده‌ام تا من که مهندس هستم، نگویند دکتر و کسی هم بیخود خودش را دکتر معرفی نکند. پس از آن نیز رضا باقری اصل، دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، با بیان اینکه استعلام مدرک و گواهی اشتغال به تحصیل جزو اولویت‌های ۲۳گانه بوده، گفت: ارتباط خوبی با وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم ایجاد شده و اکنون بخشی از فرآیندهای استنادپذیری مدارک حل شده است که ۳۵۰۰ مرکز آموزشی را شامل می‌شود. در حال حاضر در بیش از ۹۰ دانشگاه، امکان ثبت‌نام برخط دانشجویان سال اول، بدون اخذ فیزیکی مدارک، به‌صورت دریافت مدارک به‌صورت سیستمی از پایگاه وزارت آموزش و پرورش فراهم است. وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا استعلام مدرک تحصیلی افراد با داشتن کد ملی آنها، ناقض حریم خصوصی نیست، گفت: قانون آزادی اطلاعات کشور بحث حریم خصوصی را کاملا تبیین و شفاف کرده و مدرک تحصیلی به عنوان حریم خصوصی ذکر نشده است، بنابراین ممانعت قانونی برای انجام این پروژه وجود ندارد. دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات همچنین خاطرنشان کرد: از ابتدای دولت یازدهم تا به امروز این پروژه به نتیجه نرسیده بود. ما امروز یک پایگاه اطلاعاتی از مدارک تحصیلی داریم و دامنه اطلاعات آن نیز روز به‌روز افزایش می‌یابد. باور داریم با این کار دیگر امکان تقلب و سوءاستفاده از مدارک تحصیلی وجود ندارد.» او همچنین به‌تازگی در توییتر نوشت: حل معضل مدارک تحصیلی جعل و اصلاح فرآیند گواهی اصالت مدارک اقدامی دیگر در اجرای دولت الکترونیکی و شفافیت است. شاید دیگر کسی نتواند با مدرک جعلی در جایی ثبت‌نام کند.  مدیر پروژه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی کشور از ایجاد پایگاه جامع مدارک تحصیلی جهت جلوگیری از جعل مدارک خبر داد و گفت: دیتای بیش از ۲۰ میلیون مدرک دانشگاهی در این سامانه قابل استعلام است. سید امیر اصغری، مدیر پروژه سامانه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی در دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با خبرنگار مهر از ایجاد پایگاه جامع مدارک تحصیلی جهت جلوگیری از جعل مدارک، استعلام اصالت و عدم مراجعه حضوری به دفاتر میز خدمت حضوری (همانند دفاتر پیشخوان) خبر داد و گفت: اقلام داده‌ای بیش از ۲۰ میلیون مدرک دانشگاهی در این سامانه قابل استعلام است. وی با اشاره به اینکه پایگاه داده جامع مدارک تحصیلی در پی مصوبات شورای اجرایی فناوری اطلاعات و تاکید ریاست‌جمهوری راه‌اندازی می‌شود، گفت: این سامانه داده‌های خود را از چهار پایگاه داده دانشگاه‌های دولتی ذیل وزارت علوم، دانشگاه‌های ذیل وزارت بهداشت، دانشگاه‌های آزاد و مدارکی که مربوط به حوزه‌های علمیه است، دریافت می‌کند. مدیر پروژه سامانه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی ادامه داد: در این پایگاه داده، داده‌های مربوط به مدارک تحصیلی تمامی دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه‌ها جمع‌آوری‌شده و استعلام اصالت این مدارک به صورت برخط و بدون تاخیر قابل ارایه خواهد بود. اصغری با اشاره به اینکه پایگاه داده مراکز آموزش عالی در کل کشور به تدریج در حال به‌روزرسانی برای بارگذاری در این پایگاه داده است، گفت: برخی از دانشگاه‌ها یک سری از داده‌های قدیمی مربوط به مدارک تحصیلی فارغ‌التحصیلان را ندارند. برای مثال دانشگاه‌های علوم پزشکی تا پیش از این تمامی داده‌های مدارک تحصیلی مربوط به قبل از سال ۸۳ را در اختیار نداشتند (کد ملی آنها وجود نداشت) و در این مورد داده‌های حدود ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار مدرک در دانشگاه‌های دولتی وجود نداشته است. وی افزود: این نقصان اقلام داده‌ای، مربوط به عدم تطبیق اطلاعات هویتی یا عدم درج کد ملی فارغ‌التحصیلان می‌شود. در پایگاه داده جامع مدارک تحصیلی، شاخص جست‌وجو بر مبنای کدملی هر فرد است و اگر کدملی وجود نداشته باشد، این سرویس قابل ارایه نیست. مدیر پروژه سامانه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی با بیان اینکه هم‌اکنون با انطباق‌هایی با سازمان ثبت احوال، کاستی‌های مربوط به داده‌های دانشگاه‌ها در حال تکمیل شدن است، گفت: به تدریج این پایگاه‌های داده تکمیل می‌شود. برای مثال وزارت علوم مشکل مدارک ناقص را از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار مدرک به یک میلیون و ۱۱۰ هزار مدرک رسانده است یا اینکه هم‌اکنون از تعداد ۳ میلیون و ۴۵۰ هزار مدرک تحصیلی که کد ملی نداشتند در دانشگاه‌های آزاد اسلامی، تعداد به ۴۵۰ هزار مدرک رسیده است. وی با اشاره به اینکه متقاضیان می‌توانند با مراجعه به نشانی estelam.msrt.ir و دراختیار داشتن شماره ملی و شناسنامه، از مدارک دانشگاهی خود استعلام بگیرند، ادامه داد: امید می‌رود تا ۳ ماه آینده تمامی داده‌ها تکمیل شده و تمامی متقاضیان بتوانند در هر مقطع تحصیلی و هر دانشگاهی به صورت آنلاین مدرک تحصیلی خود را استعلام کرده و آن را به دستگاه مربوطه ارایه دهند. اصغری مزایای راه‌اندازی سامانه استعلام اصالت مدارک را پیشگیری از جعل، کاهش مصرف کاغذ، کاهش هزینه، عدم مراجعات غیرضروری به دفاتر میزخدمت حضوری، عدم نیاز به مراجعه حضوری برای ثبت‌نام در دانشگاه‌ها یا گزینش‌ها و ادارات جذب و تسریع فرآیندهای استعلام اصالت مدارک عنوان کرد. مشاور دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات گفت: در صورتی که دانشگاه به هر دلیلی داده اشتباهی از وضعیت فارغ‌التحصیل را وارد کرده باشد، سیستم اطلاعات را به متقاضی نمایش می‌دهد و با تمهیداتی که برای اصلاح اطلاعات در نظر گرفته می‌شود، درخواست اصلاح از همین سامانه به دانشگاه‌های صادرکننده ارجاع داده خواهد شد. از این رو ما در دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات در حال سیستمی کردن فرآیند اصلاح اطلاعات هستیم. به این ترتیب چنانچه فرد با داده‌های اشتباه در این سامانه مواجه شد به جای تماس با دانشگاه مورد نظر، می‌تواند از طریق همان سامانه استعلام، درخواست خود را به دانشگاه ارسال کند تا دانشگاه فرآیند اصلاح را انجام دهد. وی درباره روال کار سامانه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی گفت: پس از درج اقلام هویتی فرد در این سامانه، به وب‌سرویس‌های سازمان ثبت احوال و سامانه احراز هویت موبایل (شاهکار) فراخوانی داده می‌شود و به شماره موبایل فرد متقاضی یک کد رهگیری اعطا می‌شود. این کد رهگیری باید به هر طریقی به دستگاه‌های استعلام‌گیرنده مدارک تحصیلی که به مرکز ملی تبادل اطلاعات (GSB) متصل هستند، ارسال شود. این دستگاه‌ها باید سامانه‌ای را تعبیه کنند که کد رهگیری را در آن درج کرده و مدرک تحصیلی فرد مورد نظر را استعلام کنند. اصغری ادامه داد: هم‌اکنون این امکان در سامانه‌های ثبت نام غیرحضوری دانشگاه‌ها فراهم شده که دانشجویان جدیدالورود می‌توانند کد رهگیری مدرک تحصیلی خود را استعلام و در این سامانه درج کنند. این یک وب سرویس است که با استعلام از GSB نتایج را به سمت درخواست‌کننده برمی‌گرداند. 

    اقدام برای شفافیت 

در اصلاح فرآیند گواهی اصالت مدارک

وی با تاکید بر اینکه استعلام اصالت مدارک دانشگاهی از جمله پروژه‌های اولویت‌دار دولت الکترونیکی و اقدامی برای شفافیت در اصلاح فرآیند گواهی اصالت مدارک است، تصریح کرد: استعلام اصالت مدارک تحصیلی و ایجاد پایگاه جامع مدارک تحصیلی، با هدف عدم مراجعه فیزیکی برای دریافت مدارک یا عدم نیاز به تحویل کپی مدارک، پیشگیری از جعل مدرک، صرفه جویی در مصرف کاغذ و کاهش هزینه‌های نامتعارف برای دریافت استعلام از میزخدمت‌های حضوری مثل دفاتر پیشخوان، اجرایی شده است. مشاور دبیرخانه شورای اجرایی فناوری اطلاعات گفت: در دریافت این سرویس، سامانه استعلام‌گیرنده دستگاه‌های اجرایی باید به این وب سرویس و مرکز ملی تبادل اطلاعات متصل باشند و محل درج کد رهگیری را در سامانه خود طراحی کرده باشند. کد رهگیری برای هر فارغ‌التحصیلی که در سامانه تقاضای دریافت تاییدیه تحصیلی داشته باشد، تا یک ماه انقضا دارد. وی اضافه کرد: این پروژه که در گام نخست برای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی اجرایی می‌شود به زودی برای استعلام تاییدیه تحصیلی مدرک دیپلم با همکاری وزارت آموزش و پرورش نیز رونمایی خواهد شد و پس از آن این سرویس با سامانه اصالت مدارک دانشگاهی، در یک درگاه واحد به صورت یکپارچه و در قالب یک پنجره واحد ارایه می‌شود.