رطوبت و گلسنگ عامل تیرگی‌های گنبدکاووس
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبدکاووس با اشاره به آنکه رطوبت و گلسنگ ازجمله عوامل تیرگی میراث جهانی گنبدکاووس هستند، از شناسایی نانو متریال مورد استفاده برای این اثر تاریخی خبر داد. چندی است که وضعیت رطوبت میراث جهانی گنبد کاووس مدنظر کارشناسان امر قرار گرفته تا بتوانند راهکاری برای ادامه روند نفوذ رطوبت به دست آورند. در این راستا اساتید و کارشناسان امر در استان گلستان و دانشگاه شهید بهشتی و البته دانشگاه اصفهان درصدد برون‌رفت از این مهم برآمدند. عبدالمجید نورتقانی در خصوص وضعیت و پایش رطوبت در این مجموعه میراث جهانی گفت: دلیل اصلی دایر شدن داربست‌ها در اطراف گنبد کاووس به دلیل کنترل رطوبت گنبد رُک بود. اینکه چه مداخله‌ای را می‌توان در گنبدکاووس انجام داد تا از یکسو آسیب‌هایی که بر اثر بند کشی‌های مرمت‌های گذشته در جبهه غربی به وجود آمده بود رفع کنیم و از دیگر سو آسیب‌هایی که در آجرهای شکسته و آسیب دیده که تعداد آنها بسیارمحدود است و از گذشته وجود داشت رفع شود، مد نظر اساتید و کارشناسان قرار گرفت. این مسائل سبب شد تا رطوبت به بنا نفوذ کند. اکنون با توجه به شرایط موجود تاحدودی می‌دانیم که چه مطالعات و چه اقداماتی می‌توان برای جلوگیری از نفوذ رطوبت در گنبدکاووس انجام داد و چه برنامه‌ای برای این مجموعه داریم، تا حدودی تکلیف‌مان مشخص است. به گفته نورتقانی، با توجه به آنکه سایز آجرهای ریشه‌دار در گنبد کاووس متفاوت است، در حوزه تولید این آجرها برای جایگزین کردن آجرهای شکسته و آسیب دیده و این مهم که چه نمونه‌هایی برداشته شود قطعاً چالش‌هایی در این خصوص وجود خواهد داشت. باید سمپل این آجرها تولید شوند و آزمایش‌هایی روی آنها صورت گیرد. سپس می‌توان با نتایج به دست آمده، مرمت را بر روی گنبد رک انجام داد. تحقق این مهم نیازمند هزینه و زمان قابل توجهی است که تاکنون بخشی از این هزینه‌ها برای تهیه طرح مرمت که شامل تولید سمپل‌های آجر و تولید قالب‌های این آجرهاست، تامین شده و در انتظار تامین بخش بعدی این هزینه‌ها هستیم تا بتوانیم کار را آغاز کنیم. او تصریح کرد: انتظار داریم با مرمت بنیادی که در گنبد رک انجام می‌شود رطوبت به حداقل برسد. البته با توجه به آنکه با یک بنای آجری که آن هم در شمال کشور قرار دارد، مواجه هستیم نمی‌توان گفت تمام رطوبت موجود فقط به دلیل مشکلات موجود در بندکشی است چراکه رطوبت در بناهای آجری در شمال کشور چیزی دور از انتظار نیست. نورتقانی در ادامه به بخش تیره‌ای که در گنبدکاووس ظاهر شده است، اشاره کرد و گفت: در ابتدای امر تصورمان آن بود که این تیرگی به دلیل نفوذ رطوبت است اما با مشورت‌هایی که با برخی از کارشناسان گل سنگ‌شناسی داشتیم عنوان شد که بخشی از تیرگی که در پای بنا و در جبهه غربی دیده می‌شود، به دلیل فعالیت گلسنگهاست که سبب تیره شدن این بخش‌ها شده. هر چند بخشی از این تیرگی به دلیل رطوبت است اما بخش جدیدی از این تیرگی به دلیل گلسنگهاست. او در پاسخ به این سوال که برای زدودن گلسنگها از مجموعه میراث جهانی گنبد کاووس چه برنامه‌هایی اندیشیده شده است، گفت: در واقع می‌توان گفت گلسنگها فعالیت سطحی دارند و به مرور زمان می‌توانند نفوذ کنند و به بخشی از لایه‌ها صدمه بزنند. در مرحله نخست باید گونه‌های گل سنگ موجود در گنبد کاووس شناسایی و آسیب‌هایی که روی سنگ‌ها به وجود می‌آورند مورد بررسی قرار گیرند. سپس می‌توان وارد عمل شد.
