احتمال خاموشی مجدد هسته معاملات
رقیه ندایی|
مشکلات هسته بورسی تمامی ندارند و با افزایش سهامداران بازار سرمایه و عمومیت یافتن این موضوع میان مردم دامنه فعالیت آن نیز افزایشی شده است اما؛ این روزها اختلالات پی در پی در هسته سیستم معاملات بازار سرمایه تبدیل به موضوعی شده که گمانه‌زنی‌های فراوان، حواشی و ناراضیان بسیاری یافته است.
هسته معاملات در حقیقت سیستم پردازشگر اطلاعات مختلف و انجام معاملات بورس است و نیاز به سرعت بالا، ماژول‌های مختلف، حجم بالای اطلاعات و کاربری‌های مختلف چنین سیستمی را به یک ابر سامانه پیچیده تبدیل کرده است.
مختل شدن هسته معاملات تنها به بازار بورس اختصاص ندارند و مدتی است که بازار فرابورس پیشتاز این موضوع شده و هر چند وقت یک‌بار مختل می‌شود این اختلال تنها به ضرر سهامداران است چراکه؛ معاملات آنان متوقف شده و در نتیجه با زیان روبه رو می‌شوند.
این رویداد ناخوشایند، مختل شدن هسته که در بازارهای بورس و فرابورس وجود دارد ریشه‌ای عمیق داشته و همین موضوع باعث شد که فعالین فضای مجازی از جملاتی همانند «هسته نگو، بلا بگو» و یا «هسته معاملات هم شبیه آلودگی هوا اینقدر تکرار شده که دیگر اهمیت‌اش را از دست داد» و امثال این موارد استفاده کنند به‌طور کلی کاربران فضای مجازی و فعالین بورسی از مختل نشدن هسته معاملات تعجب می‌کنند و به این نوع اختلال چند و چندین ساعته عادت دارند، در این میان عده‌ای نیز با توجه به عدم انجام معامله در بازار ادعای خسارت و طرح شکایت از شرکت مدیریت فناوزی بورس را مطرح کرده‌اند اما؛ باتوجه به پاسخگویی مدیران این حوزه این افراد نیز خسته از دوندگی از شکایت خود صرف نظر کرده‌اند. حال سوال اینجاست که با توجه به سرخ‌پوش بودن بازار سهام چرا مسوولان فکری به حال هسته مختل معاملات نمی‌کنند؟ تا هرچه کمتر شاهد زیان سهامداران باشیم.
سامانه معاملات متعلق به 15 سال پیش بوده و باتوجه به به روز نشدن مکرر این سامانه درحال حاضر مستهلک است و نیاز به اصلاح و توسعه دارد. این سامانه تنها حجم معاملات 100 میلیاردی و تراکنش‌های بسیار کم را پاسخ می‌دهد و باتوجه به حجم معاملات این روزها نیاز به توسعه اساسی و بنیادی دارد و اگر این توسعه به صورت بنیادی و اساسی صورت نگیرد بازهم شاهد مختل شدن هسته معاملات خواهیم بود.
با این وجود که مدیران و مسوولان از رفع مشکل سامانه معاملات خبر داده بودند اما؛ روز گذشته سامانه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران به دلیل حجم بالای مراجعه، با اختلالاتی همراه شده، به‌طوری که به روزرسانی قیمت‌ها و آمار و ارقام با تاخیر یا اختلال صورت می‌گرفت.
جحت‌الله فرهنگیان، مدیرعامل داتکس در گفت‌وگوی اخیر خود گفت: شرکت‌های OMS شرکت‌های پیمانکار IT هستند و OMS مخفف سه واژه Order Management System است که وظیفه مدیریت سفارشات مشتری و ارسال آن به هسته و در اختیار گذاشتن ابزارهای مناسب به مشتری را به منظور انجام معامله برعهده دارند. وقتی موضوع نرم افزار در میان باشد هیچ‌وقت نمی‌توان با اطمینان ۱۰۰ درصد در مورد آن صحبت کرد، با این حال در بازار سرمایه و بورس‌ها عملکرد و سرعت عمل از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. بازار سرمایه در ایران نسبت به بازارهای خارجی بازار نوپایی است، حتی شرکت داتکس در مقایسه با شرکت‌های مشابه IT در امریکا تقریباً 25 سال عقب‌تر است.
وی افزود: با این حال سرعت رشد شرکت‌های پیمانکار IT بعضا بدون حمایت مالی و سیاستی بسیار رو به جلو بوده است، این شرکت‌های خصوصی حتی تحت حمایت سازمان بورس هم نیستند و به عنوان پیمانکارانی در نظر گرفته می‌شوند که باید دستورالعمل‌های سازمان را مو به مو و دقیق اجرا کنند. شرکت‌های OMS با ایجاد کارگروهی موفق به ایجاد تعامل با نهاد ناظر بازار شده‌اند تا قادر به دفاع از جایگاه خود در بازار سرمایه شوند.
مشکلات شرکت‌های OMS طی یک‌سال گذشته در مقایسه با هسته بورس و فرابورس چندان قابل مقایسه نیست. فرهنگیان تاکید کرد: در مجموع می‌توان گفت شرکت‌های OMS خدمات مطلوبی به بازار ارایه کرده‌اند و بخش مهمی از توسعه بازار به دوش این شرکت‌ها بوده است. این مدیر درخصوص مشکلات شرکت‌های OMS بیان داشت: اولین بحث به هزینه و بودجه این شرکت‌ها بر می‌گردد که بسیار سرسام آوربوده و به هیچ‌وجه قابل مقایسه با شرکت‌های کارگزاری نیست. هزینه نیروی متخصص، نوع زیرساخت‌ها، میزان تغییر هزینه‌های سخت افزاری و ارتباطی بسیار سنگین است و اصلا با درآمدی که شرکت‌های کارگزاری برای شرکت‌های OMS تصور می‌کنند، تناسب ندارد بنابراین؛ باید گفت توسعه شرکت‌های OMS بسیار به منابع مالی وابسته است. بحث دیگر مربوط به چالش‌های توسعه ذات رابطه نهاد ناظر و بازار بوده و تنها منحصر به بازار ایران نیست و این قبیل اختلافات و تعارضات در تمام دنیا وجود دارد.
وی اظهار داشت: بر این اساس مواردی نظیر انتظاراتی که از نهاد ناظر وجود دارد همانند نحوه نوشتن آیین‌نامه‌ها، ترتیب توسعه ابزارها، نوع forceهای موجود در بازار، هماهنگی میان بخش‌های مختلف ارکان در خصوص سرویس‌هایی که شرکت‌های OMS قرار است ارایه کنند، همه موارد فوق باعث ایجاد محدودیت در توسعه و رونق شرکت‌های OMS می‌شود. دست آخر اینکه، در خصوص چالش توسعه شرکت های OMS وابستگی و پیچیدگی بسیار زیادی در این صنعت است که سرعت و چالاکی را کاهش می‌دهد و نیاز به مدیریتی همه‌جانبه برای طراحی ابزارهای توسعه‌ای ضرورت دارد و باید در اولویت قرار گیرد.
فرهنگیان در رابطه با تعداد شرکت‌های OMS گفت: همیشه این رقابت و فضا از طرف سازمان بورس برای شرکت‌های OMS که از توان و ظرفیت‌های بالا برخوردار بوده‌اند برای صدور مجوز فراهم بوده است.برعکس مجوز کارگزاری که صراحتا اجازه صدور مجوز جدید برای آنها وجود ندارد ولی در حوزه OMS هیچگونه محدودیتی برای دریافت مجوز وجود ندارد.
مدیرعامل داتکس ادامه داد: شرکت داتکس سابقه ارتباطی بسیار نزدیکی با یک شریک اروپایی داشته و در حال حاضر نیز ارتباط تنگاتنگی با دانش روز همایش‌ها، سمینارها و شرکت‌های همتای اروپایی، امریکایی و کانادایی دارد. تقریبا ابزارهای معاملاتی که در بازارسرمایه ایران وجود دارد سرویس‌ها برای ابزارهای فوق کاملاً با بازارهای خارجی برابری می‌کند. شاید نمونه‌های خارجی OMS سرویس‌های بهتر یا بازارهای بیشتری را ساپورت می کنند که ما دسترسی به آن بازارها و ابزارها نداریم.
وی درباره تاثیر تحریم‌ها بیان داشت: باید در نظر داشت شرکت‌های OMS می‌توانند ابزارهای بسیاری را ارایه کرده یا می‌توانند ارایه کنند که نیازمند آن است که هسته معاملات و ابزارهای بازار مانند معاملات الگوریتمی بتوانند پاسخگو باشند. همچنین ذکر این نکته قابل توجه است که تحریم‌ها موجب ضعف‌هایی در هسته معاملات شده است. اگر شرکت‌های OMS به عنوان مشتری هسته معاملات نتوانند مدیریت لازم را داشته و ما هم نتوانیم توسعه لازم را انجام دهیم، در بحث‌های زیرساختی طبیعتا تحریم‌ها دسترسی ما به منابع زیرساختی را با مشکلاتی روبه‌رو خواهد کرد. شرکتی نظیر داتکس از تحریم‌ها در شروع کار ضربه خورد.اگرچه ساختار شرکت ابتدا ۵۰ درصد ایرانی- اتریشی بود، اما تحریم‌ها موجب نشد نتواند سرویس مناسب را بگیرد. البته از لحاظ اعتبار برای این شرکت مشکلاتی به وجود آمد، برای جبران این اعتبار مجبور شدیم به تحریم به عنوان فرصت نگاه کنیم و فناوری و دانش مورد نیاز را در داخل کشور ایجاد کنیم.
