صرف سهام چیست؟

 سند قابل معامله‌ای است که نشان‌دهنده مالکیت دارنده آن در شرکت‌های سهامی است و حقوقی نظیر حق رای، حق سود، حق در دارایی‌ها و حق تقدم در خرید سهام جدید شرکت را دارد. سهام شرکت‌ها، ارزش تعیین شده‌ای دارند که در اساسنامه شرکت منعکس شده و روی هر ورقه آن چاپ گردیده که به آن ارزش اسمی سهم می‌گویند. بر اساس قانون تجارت ایران، ارزش اسمی هر سهم از ۱۰۰۰۰ ریال نباید تجاوز کند . معمولا ارزش اسمی سهام شرکت‌ها را ۱۰۰۰ ریال در نظر می‌گیرند که مجموع ارزش اسمی آن، کل سرمایه شرکت را نشان می‌دهد. افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به معنی افزایش اسمی میزان سرمایه ثبت‌شده شرکت است. به‌عبارت‌دیگر افزایش سرمایه به مفهوم افزایش تعداد سهام منتشره توسط شرکت‌های سهامی است.

افزایش سرمایه در شرکت‌های سهامی به یکی از روش‌های زیر صورت می‌گیرد: 

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی‌های شرکت

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و محل مطالبات حال شده

    افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم

مفهوم صرف سهام: صرف سهامطبق ماده ۱۶۰ قانون تجارت، شرکت می‌تواند سهام جدید خود را برابر با مبلغ اسمی، بفروشد و یا اینکه علاوه بر مبلغ اسمی سهم، مبلغی را به عنوان اضافه ارزش از خریدار دریافت کند. شرکت عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته‌شده را می‌تواند به اندوخته‌های شرکت منتقل کرده یا به‌صورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم نماید، همچنین می‌تواند درازای آن سهام جدید (سهام جایزه) به سهامداران قبلی بدهد.صرف سهام، مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان فروش سهام عادی دریافت کرده است.

برخی اوقات مشاهده می‌شود شرکت سود زیادی را شناسایی کرده و ارزش سهام آن در بازار چیزی بیشتر از ارزش اسمی است. در این صورت شرکت می‌تواند سهام جدید خود را باقیمتی بیشتر از ارزش اسمی منتشر نماید که به دلیل وجود تقاضا برای سهام شرکت، ممکن است سهام به ارزشی بالاتر از ارزش اسمی آن در بازار مورد معامله قرار گیرد. به مابه‌التفاوت ارزش اسمی و وجوه دریافتی بابت سهام، صرف سهام گفته می‌شود. به‌عبارت‌دیگر صرف سهام مبلغ مازاد ارزش بازار (ارزشی که در حال حاضر معامله می‌شود) نسبت به ارزش اسمی سهام است. صرف سهام تحت همین عنوان در حساب حقوق صاحبان سهام در ترازنامه لحاظ شده و موجب افزایش آن می‌گردد. شایان ذکر است ماهیت این حساب بستانکار است.

اصطلاح صرف سهام به معنی مبلغی است که اضافه بر ارزش تعیین‌شده یک سهم پرداخت می‌شود. صرف سهام هم در پذیره‌نویسی اولیه و هم در معاملات بورسی ایجاد می‌شود.ازآنجاکه صرف سهام از محل افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید به قیمتی بیش از قیمت اسمی حاصل می‌شود، جزو منابع تأمین مالی شرکت محسوب می‌گردد.

کاربرد صرف سهام برای شرکت: 1 .شرکت می‌تواند صرف سهام را به اندوخته شرکت منتقل می‌کند2. شرکت می‌تواند صرف سهام را بین سهام‌داران قبلی تقسیم می‌کند3. شرکت می‌تواند صرف سهام را به‌صورت سهام جدید به سهام‌داران قبلی بدهد4. شرکت‌ها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و یا با سلب حق تقدم انجام می‌دهند.

نکات موردتوجه در صرف سهام: ازآنجاکه صرف سهام بخشی از سهام محسوب نمی‌شود، نمی‌توان آن را در حساب سرمایه منظور کرد. این مبلغ باید در حساب مجزایی در بخش حقوق صاحبان سهام نگهداری شود زیرا سبب افزایش این بخش در ترازنامه می‌شود. قانون تجارت ایران، صدور سهام به کسر را مجاز نمی‌داند.حساب صرف سهام قابل تهاتر با حساب کسر سهام نیست. هیچ زیان یا هزینه‌ عملیاتی نمی‌تواند به‌حساب بدهکار صرف سهام منظور گردد.

تقسیم نقدی صرف سهام بین سهام‌داران قبلی: شرکت با اطلاع‌رسانی به سهام‌داران قبلی در خصوص اینکه سود نقدی توزیع‌شده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است و نه از محل عملیاتی و بازرگانی شرکت، مبلغ صرف سهام را به آنها تخصیص می‌دهد. با انجام این کار چیزی به‌جز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نمی‌شود.

توزیع سهام جدید بین سهام‌داران قبلی (سهام جایزه): در این روش به میزان مبلغ صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمی منتشر و به سهام‌داران قبلی داده می‌شود. افزایش سرمایه به این شیوه همانند افزایش سرمایه به قیمت اسمی است.

 انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت: در این مورد، صرف سهام در یک حساب جداگانه در بخش حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرد و به همه سهام‌داران اعم از سهام‌دار قبلی و جدید تعلق خواهد داشت. در حال حاضر با در نظر گرفتن مزیت‌ها و منافع افزایش سرمایه به روش صرف سهام، بازارهای توسعه‌یافته بیشتر به دنبال افزایش سرمایه به این شیوه هستند.

   افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام

یکی از موضوعاتی که در خصوص صرف سهام مطرح می‌شود، افزایش سرمایه به این شیوه است. هنگام افزایش سرمایه، شرکت از هر یک از سهام‌داران خود می‌خواهد درازای دریافت سهم، مبلغی را به شرکت بپردازند. مبلغی که سهام‌داران درازای دریافت سهام پرداخت می‌کنند، می‌تواند از مبلغ اسمی هر سهم شروع‌شده تا به قیمت بازار برسد. در افزایش سرمایه به این شیوه به‌جای انتشار سهام عادی باارزش اسمی، پذیره‌نویسی سهام جدید به قیمت بازار صورت می‌گیرد. در این روش شرکت سرمایه خود را به مبلغ بیشتری از قیمت اسمی و از طریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند.