عملکرد کدام تامین سرمایه قابل قبول است؟

گروه بورس| 

طی سال‌های گذشته بازار سرمایه ایران با رشد و توسعه روزافزونی همراه بوده و بر این اساس با افزایش سهم بازار سرمایه در تأمین مالی شرکت‌ها و صنایع، نقش و کارکرد نهادهای مالی واسط در این تأمین مالی نیز تعیین‌کننده و حائز اهمیت بیشتری خواهد شد. با این تفاسیر و براساس قانون بازار اوراق بهادار، شرکت تامین سرمایه به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه فعالیت می‌کند و می‌تواند فعالیت‌های کارگزاری، معامله گری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی و فعالیت‌های مشابه را با اخذ مجوز از سازمان انجام دهد. خدمات تامین مالی شرکت‌ها، مدیریت دارایی و مشاروه مالی سه حوزه فعالیت اصلی این نوع شرکت‌هاست، این روزها با افزایش حجم و عمق بازار سرمایه شرکت‌های تامین سرمایه نیز نقش بیشتری در تامین مالی به دست آورده‌اند. همچنین شرکت‌های تأمین سرمایه با توجه به محدودیتی که در اساسنامه دارند، به صورت مستقیم اقدام به سرمایه‌گذاری نمی‌کنند، بلکه منابع مالی مورد نیاز شرکت‌ها را از طریق انتشار اوراق و جذب سرمایه‌های خرد سرمایه‌گذاران تأمین می‌نمایند و در فرآیند تأمین مالی، شرکت را همراهی می‌کنند. بر این اساس شرکت‌های تأمین سرمایه در اولین قدم برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی، اقدام به مشاوره با شرکت متقاضی تأمین مالی می‌کنند که با توجه به موضوع فعالیت، ساختار سرمایه و وضعیت عملکرد و سودآوری شرکت‌ها و همچنین بررسی طرح مورد نیاز برای تأمین مالی، مناسب‌ترین روش تأمین مالی با کمترین زمان و هزینه را به شرکتهای متقاضی تأمین مالی پیشنهاد می‌دهند. شایان ذکر است یکی از روش‌های متداول تأمین مالی در بازار سرمایه، انتشار اوراق بدهی است که شرکت‌های تأمین سرمایه با توجه به نیاز شرکت برای تأمین مالی و ساختار شرکت، اوراق بدهی متناسب با نیاز شرکت را معرفی می‌کنند. در فرآیند تأمین مالی شرکت‌ها و انتشار اوراق بدهی، شرکت‌های تأمین سرمایه، تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی اوراق را عهده‌دار می‌شود که به موجب قبولی سمت تعهد پذیره‌نویسی، پذیره‌نویسی کل اوراق منتشره در بازه زمانی مجاز تضمین می‌شود و در واقع ریسک عدم فروش اوراق و جمع‌آوری وجوه را برای شرکت پوشش می‌دهد. همچنین به موجب قبولی سمت بازارگردانی، نقدشوندگی اوراق منتشره در کل مدت اوراق تضمین می‌شود و با تنظیم عرضه و تقاضای بازار، ریسک نقدشوندگی را برای خریداران اوراق و سرمایه‌گذاران پوشش می‌دهد.

یکی دیگر از وظایفی که مطابق اساسنامه، شرکت‌های تأمین سرمایه عهده‌دار آن هستند مشاوره در خصوص اصلاح ساختار مالی شرکت‌ها، از طریق افزایش سرمایه است. افزایش سرمایه می‌تواند از محل سود انباشته (سهام جایزه)، آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و یا صرف سهام باشد. شرکت‌های تأمین سرمایه با بررسی ساختار مالی شرکت و صورت‌های مالی، بهترین روش افزایش سرمایه را به شرکت متقاضی پیشنهاد داده و مجوزهای لازم را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت می‌نمایند. در همین راستا نیز تعهد پذیره‌نویسی سهام عرضه شده را به عهده می‌گیرند که به موجب قبولی سمت تعهد پذیره‌نویسی، پذیره‌نویسی کل سهام عرضه شده تضمین می‌شود. یکی دیگر از وظایفی که شرکتهای تامین سرمایه عهده‌دار آن هستند مشاوره در خصوص عرضه و پذیرش سهام شرکت‌ها در هر یک از بازارهای بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران است. با توجه به مزایایی که عرضه سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس دارد و همچنین نظر به اینکه شرکت‌های سهامی عام همواره از حمایت دولت و مزایای بیشتری نسبت به سایر شرکت‌ها برخوردارند، بسیاری از شرکت‌ها تمایل به عرضه سهام خود در بازار سرمایه دارند. در این فرآیند، شرکت‌های تأمین سرمایه به عنوان مشاور عرضه و پذیرش در کنار شرکت‌ها قرار می‌گیرند، شرکت‌ها را ارزش‌گذاری کرده و مراحل مقدماتی عرضه سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه را انجام می‌دهند. همچنین تعهد خرید سهام عرضه شده را به عهده می‌گیرند که به موجب قبولی سمت تعهد خرید، فروش رفتن کل سهام عرضه شده تضمین می‌شود. یکی دیگر از زمینه‌های ارایه مشاوره توسط شرکت‌های تأمین سرمایه، ادغام و تملیک شرکت‌هاست. ادغام و تملیک به بهبود کسب و کار و وضعیت شرکت‌ها و همچنین افزایش رقابت کمک می‌کند. در فرآیند ادغام، دو یا چند شرکت با توافق کامل یکدیگر، با هم ترکیب می‌شوند و یک شرکت جدید را به وجود می‌آورند. در فرآیند تملیک نیز یک شرکت مالکیت شرکت کوچک‌تر را خریداری می‌کند و آن را تحت کنترل خود در می‌آورد. شرکت‌های تأمین سرمایه مشاوره‌های لازم را در زمینه این فرآیند به شرکت‌ها ارایه داده و مراحل لازم را اجرا می‌کنند. درحال حاضر ۱۰ تامین سرمایه در بازارسهام فعالیت می‌کنند که از میان این ۱۰ آنها تنها شرکت‌های تامین سرمایه امین، نوین، بانک ملت، امید و لوتوس در بورس پذیرفته شده‌اند و پذیره نویسی تامین سرمایه دوماند نیز در بازار فرابورس به پایان رسیده است. براساس گزارشی که طی ماه گذشته از عملکرد شرکت‌های تامین سرمایه به دست آمد میزان سرمایه تامین سرمایه امید معادل با ۷۰۰۰ میلیارد ریال است. همچنین تامین سرمایه‌های لوتوس و مسکن به ترتیب با ۳۰۱ و ۱۹۰ هزار میلیارد ریال دارایی تحت مدیریت در صندوق‌ها، قرار دارند. این نکته نیز حائز اهمیت است که ۱۷۰ هزار میلیارد ریال از دارایی‌های تحت مدیریت تامین سرمایه مسکن مربوط به صندوق واسطه‌گری مالی یکم (دارا یکم) است. ارزش مجموع دارایی‌های تحت مدیریت شرکت‌های تامین سرمایه در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حدود ۱.۵۵۲ هزار میلیارد ریال است. در سال‌های اخیر شاهد افزایش حجم تأمین مالی دولت و سازمان‌های دولتی و شهرداری‌ها از طریق بازار سرمایه بوده‌ایم به‌طوری که بر اساس روندی کاملا رو به رشد در حال حاضر، حجم اوراق دولتی قابل‌معامله در بازار سرمایه از حجم اوراق شرکتی پیشی گرفته است. طبق آخرین آمار منتشره توسط سازمان بورس و اوراق بهادار از حدود ۱، ۳۶۶ هزار میلیارد ریال مانده اوراق بدهی منتشره در بازار برای پایان آذر ماه ۱۳۹۸، حدود ۱، ۱۳۹ هزار میلیارد ریال معادل ۸۳ درصد متعلق به دولت و حدود ۱۳ درصد (۱۷۴ هزار میلیارد ریال) سهم اوراق شرکتی و مابقی یعنی ۴ درصد (۵۳ هزار میلیارد ریال) مربوط به اوراق مشارکت شهرداری‌ها است. بنابراین علاوه بر شرکت‌ها، دولت و شهرداری‌ها نیز از تأمین مالی از طریق بازار سرمایه سهم درخور توجهی دارند. براساس آمار منتشره، شرکت‌های تأمین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری تحت مدیریت ایشان یکی از مشتریان پرقدرت اوراق دولتی در بازار هستند که هم به عنوان سرمایه‌گذار و هم به عنوان متعهد پذیره‌نویس و بازارگردان در فرآیند انتشار و فروش آن نقش‌آفرینی می‌کنند. این موضوع میزان کفایت سرمایه و در نتیجه میزان پاسخگویی تأمین سرمایه‌ها به نیازهای تأمین مالی شرکت‌های متقاضی را تحت تأثیر قرار خواهد داد. وضعیت شرکت تامین سرمایه امید: عمده درآمد تامین سرمایه امید از محل‌های درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری و بازارگردانی بوده است. بیشترین درآمد بازارگردانی در سال مالی منتهی به ۰۹/ ۹۸، مربوط به اوراق اجاره و مرابحه بوده است. بیشترین درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها نیز مربوط به سود حاصل از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سود تضمین شده اوراق مرابحه بوده است. افزایش سود حاصل از سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار دوره هفت ماه منتهی به ۰۴/ ۹۹ ناشی از فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده که با توجه به روند آتی بازار سرمایه تکرار‌پذیری این درآمد با قطعیت همراه نیست. همچنین این تامین سرمایه تعهد پذیره‌نویسی ۶، ۰۰۰ میلیارد ریال انواع اوراق تأمین مالی شامل پذیره‌نویسی ۲، ۵۰۰ میلیارد ریال از ۷، ۰۰۰ میلیارد ریال اوراق مرابحه شرکت تولید اتومبیل سایپا (سهامی عام) در قالب کنسرسیوم، ۱، ۵۰۰ میلیارد ریال از ۳، ۰۸۷ میلیارد ریال اوراق رهنی شرکت ایران‌خودرو (سهامی عام)، ۱، ۰۰۰ میلیارد ریال از

 ۱۰، ۰۰۰ میلیارد ریال اوراق منفعت شرکت توسعه نفت و گاز صبا اروند (سهامی خاص) در قالب کنسرسیوم و ۱، ۰۰۰ میلیارد ریال از ۵، ۰۰۰ میلیارد ریال اوراق اجاره شرکت توسعه اعتماد مبین (سهامی خاص) در قالب کنسرسیوم. مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ تعداد صندوق‌های تحت مدیریت شرکت در سال جاری به ۴ نوع افزایش یافت که عبارتنداز: صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله بذر امیدآفرین از نوع سهام، صندوق سرمایه‌گذاری گنجینه امید ایرانیان از نوع با درآمد ثابت، صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی امید ایرانیان و صندوق طلای زرافشان. عملکرد مالی شرکت تامین سرمایه تنوین: عمده درآمد تامین سرمایه نوین از محل تعهد پذیره‌نویسی، سود سپرده بانکی و سرمایه‌گذاری‌ها است. در سال مالی ۱۳۹۸ عمده درآمد تعهد پذیره‌نویسی، مربوط به تعهد اوراق بدهی دولت بوده است. افزایش سهم سرفصل درآمد سرمایه‌گذاری‌ها در چهار ماهه منتهی به ۰۴/ ۹۹ مربوط به واگذاری ۴ درصد بیمه نوین و ۵ درصد رایان هم‌افزا بوده است. طی چهار ماه ابتدایی سال جاری تنوین درآمدی از محل تعهد پذیره‌نویسی شناسایی نکرده است. اگرچه جدیدا طبق اعلام شرکت تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی اوراق سلف موازی استاندارد نفت خام سنگین صادراتی شرکت ملی نفت ایران توسط شرکت انجام می‌شود. شرکت تامین سرمایه لوتوس نیز عملکرد خوبی داشت و عمده درآمد تامین این شرکت از محل درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری و بازارگردانی بوده و در سال مالی جاری سهم درآمد سرمایه‌گذاری و درآمد تعهد پذیره‌نویسی افزایش و سهم درآمد حاصل از سود سپرده‌ها کاهش یافته است. لوتوس بر خلاف سایر شرکت‌های تامین سرمایه در سال مالی جاری درآمد تعهد پذیره‌نویسی فزاینده‌ای داشته است. همچنین طبق اعلام شرکت، تعهدات جدیدی به شرح زیر پذیرفته است: تعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی اوراق مشارکت شهرداری مشهد، پذیرش تعهدپذیره‌نویسی و بازارگردانی اوراق مشارکت شهرداری شیراز و پذیره‌نویسی اوراق مرابحه عام دولت. همچنین عمده درآمد تامین سرمایه ملت از محل درآمد بازارگردانی و تعهد پذیره‌نویسی بوده است. بیشترین درآمد تعهد پذیره‌نویسی در سال مالی منتهی به ۱۲/ ۹۸، مربوط به تعهد اوراق بدهی دولت و بیشترین درآمد بازارگردانی مربوط به بازارگردانی اوراق بوده است. طی چهار ماهه ابتدایی سال جاری درآمد تعهد پذیره‌نویسی تملت کاهش یافته است.