چالش‌صف‌در بازار مرغ
تعادل | فرشته فریادرس |
«چالش صف این‌بار در بازار مرغ.» با افزایش ۱۰ هزارتومانی قیمت مرغ آنهم در یک‌روز شاهد شکل‌گیری صف‌های طولانی در یک روز بارانی و کرونایی برای خرید مرغ بودیم. اما چرا قیمت مرغ به یک‌باره پر کشید؟! برگردیم به عقب، ۳۰ مهر ماه سال‌جاری بود که ستاد تنظیم بازار به دلیل کمبود نهاده‌ها در بازار و متناسب آن افزایش قیمت نهاده در بازار با افزایش چشمگیر قیمت مرغ موافقت کرد و به یک‌باره قیمت مصوب این محصول از ۱۴۴۰۰ تومان به ۲۰۴۰۰ تومان افزایش یافت. بعد از گذشت مدت کوتاهی از تصویب این قیمت نه تنها قیمت مصوب رعایت نشد، بلکه هر کیلوگرم مرغ در محدود ۲۵ تا ۲۷ هزار تومان به فروش می‌رسید. حال در روزهای اخیر دوباره قیمت مرغ افزایش عجیب و غریبی یافته و از محدوده ۲۶ هزار تومان به ۳۶ هزار تومان جهش پیدا کرده است. در این میان برخی، حال و روز کنونی بازار مرغ را نتیجه جوجه کشی‌های ماه‌های قبل می‌دانند. برخی دیگر، بخشی از گرانی مرغ را به دلیل کمبود عرضه و گرانی نهاده‌های دامی در بازار و بخشی دیگر را مربوط به کاهش جوجه‌ریزی و توقف تولید می‌دانند، اما همه بر این موضوع تاکید دارند که دستگاه‌های متولی می‌دانستند چنین روزی می‌آید، اما تدبیر لازم را نکردند.در این میان، برخی هم عامل اثرگذار دیگر در بازار پرتنش مرغ را به «عدم تخصیص به موقع ارز برای نهاده‌های وارداتی» عنوان می‌کنند؛ عاملی که موجب بر هم زدن توازن عرضه و تقاضا و کاهش کیفیت آنها در بنادر شده است. البته وزیر صمت عنوان کرده که با افزایش ترخیص نهاده‌های دامی، تعادل به بازار گوشت قرمز و مرغ بر خواهدگشت. باهمه اینها دلیل این گرانی هر چه هست؛ مسوولان باید بدانند با ادامه این وضعیت، مرغ هم کم کم در منوی غذاهای لاکچری جا خوش خواهد کرد و از سبد مصرفی و روزانه یا هفتگی خانوارها مثل اقلامی دیگری چون گوشت و لبنیات حذف خواهد شد.
در بازار مرغ چه خبر است
این روزها مردم برای خرید هر چیزی یا باید صف بکشند یا منتظر بمانند؛ آنهم در هنگامه کرونا. نه چاره دارند و نه راهی برای گریز از این صف‌های طولانی. وقتی همه‌چیز گران است و کم چاره چیست؛ نباید انتظار رفتار دیگری غیر از این از مردم داشت. لیست سیاه قیمت‌ها این روزها همه را کلافه و متعجب کرده است. از آن‌سو، هزینه سبد مصرفی خانوارها بیش از حد انتظار بالا رفته است. بهطوریکه مرکز آمار نیز در گزارش اخیر خود اعلام کرده که در آبانماه، تورم گروه خوراکی‌ها به رقم مثبت ۱.۴ درصد رسیده، که یکی از عوامل بالا بودن تورم آبان ماه محسوب می‌شود. حال این روزها بازار مرغ، به یک بازار پر تنشی تبدیل شده، که مردم را با قیمت‌های عجیب و غریبش شوکه می‌کند. البته این نخستین بار در سال‌جاری نیست که این اتفاق در بازار مرغ رخ می‌دهد. چراکه مدتی است که بازار مرغ و تخم مرغ دچار نوسان شده و قیمت‌ها نیز میل به پایین آمدن ندارند. اواخر مهرماه بود که مرغ که با قیمت حدود ۱۷ هزار تومان به فروش می‌رسید، اما طولی نکشید که در آبانماه این کالای اساسی ۲۵ هزار تومان قیمت خورد. حال اما خبر رسیده که مرغ در بازار آزاد به ۳۶ هزار تومان هم رسیده است؛ «یعنی افزایش ۱۰ هزار تومانی آنهم در فاصله یک‌روز.» یعنی پس از افزایش قیمت ایجاد شده در بازار مرغ، قیمت مرغ در بازار به نرخ آزاد کیلویی ۳۴ هزار تومان بود اما با توجه به جلسه تنظیم بازار روز یکشنبه مصوب شد حداکثر قیمت در کشتارگاه ۲۸ هزارتومان و قیمت برای مصرف کننده ۲۸ هزار و ۸۰۰ تومان باشد؛ به عبارتی دیگر، «یارانه دو عضو خانواده، در مقابل یکی دو مرغ آب می‌رود!» حال هرچند قیمت مرغ در میادین تره بار پایین‌تر از این قیمت‌ها به فروش می‌رسد، اما باید خودت را به دل کرونا بزنی و در صف طولانی خرید مرغ ارزان‌تر ساعت‌ها بمانی. به نظر می‌رسد، با اوج گرفتن قیمت این محصول در بازار، مرغ هم کم کم دارد خودش را در منوی غذاهای لاکچری‌ها جای می‌دهد.
دو علت گرانی افسارگسیخته مرغ
اما اینکه چرا بازار مرغ با نوسان قیمتی روبرو است، دلایلی گوناگونی برای آن مطرح می‌شود. برخی کاهش تولید را موجب گرانی مرغ می‌دانند که در صورت تداوم این وضعیت و نرسیدن نهاده‌های تولید به دست مرغداران حتی باید انتظار رسیدن مرغ به قیمت بالای ۴۰ هزار تومان را هم داشته باشیم. این در حالی است که چند ماه پیش، مرغداران در مواجه با کمبود نهاده‌های دامی و گرانی آنها درباره احتمال افزایش جهشی قیمت مرغ هشدار‌های لازم را دادند. آنها بارها عنوان کردند که نهاده‌های دامی کم است و آنچه در بازار عرضه می‌شود با قیمت مصوب به دستشان نمی‌رسد. گویا گوش شنوایی، در بین مسوولان نبود و همین شد که الان می‌بینیم؛ «گرانی افسار گسیخته پرمصرف‌ترین منبع پروتئینی مردم در بازار.» اما دلیل کمبود و گرانی نهاده‌های دامی چه بود و چرا هشدارها این مشکل را مرتفع نکرد؟ گفته می‌شود که در ابتدای مهرماه تمامی مرغداران مادر، به سبب پایین بودن قیمت جوجه، به صورت هماهنگ از تولید جوجه خودداری کرده بودند، که در آنزمان وزارت جهادکشاورزی باید از این امر پیشگیری می‌کرد تا مشکلی که امروز با آن مواجه هستیم، پیش نمی‌آمد اما اقدامی در این رابطه صورت نگرفت. محمدعلی کمالی سروستانی، مدیر عامل اتحادیه مرغداران گوشتی کشور، نیز با بیان اینکه چند ماهی وضعیت تامین نهاده‌ها برای تولید مرغ بسیار نامتناسب و نامتوازن است، گفته است که نهاده‌های دامی به میزان نیاز مرغداران تامین نمی‌شود و همان مقدار نیز ناعادلانه توزیع می‌شود .به گفته او، شرایط پیش آمده موجب شده مرغداران سرگردان شده و نتیجه این سرگردانی عدم اطمینان و ناپایداری در تولید است. به گفته کمالی سروستانی، باید آمار جوجه‌ریزی به 110 میلیون قطعه می‌رسید، اما به دلیل عدم اطمینان مرغداران حداکثر 90 تا 95 میلیون قطعه جوجه‌ریزی انجام شد. اما جدای از کمبود در تامین نهاده‌ها، کیفیت پایین آنها، دلیل دیگری است که بر کاهش حجم عرضه مرغ اثر گذار بوده است. بهطوریکه که به گفته سروستانی، کیفیت نهاده‌های دامی که در دسترس مرغداران قرار می‌گیرد نیز افت زیادی داشته است. این رو، کیفیت پایین نهاده‌های دامی موجب شده که وزن هر مرغ حداقل 500 تا 600 گرم کاهش یابد
اما دیگر عوامل کدامند؟
سومین عامل اثرگذار در بازار پرتنش مرغ را می‌توان «عدم تخصیص به موقع ارز برای نهاده‌های وارداتی» عنوان کرد. فاکتوری که موجب بر هم زدن توازن عرضه و تقاضا و کاهش کیفیت آنها در بنادر شده است. از دیگر عواملی که برخی دیگر به آن اشاره می‌کنند این است که کارکرد سامانه بازارگاه که برای تامین و توزیع نهاده‌های دامی، غیر شفاف بوده و روند طولانی و بروکراسی‌های پیچیده شرایط تامین نهاده را برای مرغداران دشوارتر کرده است. در این میان پیشنهاد مشخص مرغداران این است که اگر عرضه نهاده‌های دامی به تعاونی و اتحادیه‌ها سپرده شود، کمتر شاهد مشکلات پیش آمده خواهیم بود. اما در نقطه مقابل این اظهارنظرها، برخی از صاحبنظران این حوزه می‌گویند که مشکلات پیش آمده در بازار مرغ، را نباید در سیستم توزیع بازارگاه جست‌وجو کرد، بلکه باید آن را در ضعف مدیریتی دستگاه‌های مسوول دانست. حبیب اسدالله نژاد، نایب رییس انجمن صنفی مرغداران گوشتی ایران در این باره معتقد است که واگذاری امر توزیع نهاده به تشکل‌ها یا ارگان خاص نتیجه‌ای جز فساد و انحراف نداشته؛ چراکه وقتی صدور حواله بر عهده معاونت امور دام یا شرکت پیشتیبانی بود شاهد امضاهای طلایی بودیم که توزیع را ناعادلانه کرده و بساط سودجویی را فراهم ساخته بود. اسدالله نژاد می‌گوید که بازارگاه می‌تواند شرایط تامین و توزیع نهاده‌های دامی که با ارز 4200 تومان وارد می‌شود را شفاف کرده و حضور دلالان را به حداقل برساند. او در عین حال، «حذف تخم مرغ‌های نطفه‌دار و جوجه کشی» را از نشان‌های روشن اتفاقات روزهای اخیر عنوان کرده که از سوی وزارتخانه‌های مربوطه نادیده گرفته شد.
در مقابل چنین اظهاراتی اما فرزاد طلاکش، دبیر انجمن ملی طیور ایران، از دلایل افزایش قیمت مرغ در بازار را توقف تولید برخی از واحدهای تولیدی عنوان کرده به «پایگاه خبری اتاق تهران» گفته است که به دلیل شرایط دشوار پیش آمده برای تولید، این واحدها دیگر امکان جوجه‌ریزی ندارند و دست از تولید کشیده‌اند. او در عین حال تصریح کرده که قیمت 35 هزارتومان برای هرکیلوگرم مرغ در بازار، پایین‌ترین نرخ معقول در شرایط فعلی است؛ چرا که اگر رستوران‌ها به دلیل محدودیت‌های کرونایی، بسته نبوده و مشغول به فعالیت می‌بودند، قیمت امروز هر کیلوگرم مرغ به 42 هزار تومان می‌رسید.به گفته این فعال اقتصادی، دوره صنعت مرغ تخم‌گذار بر خلاف مرغ گوشتی، طولانی‌مدت و دست‌کم دو ساله است و یک کارآفرین در این بخش حداقل با 5 میلیارد تومان باید شروع به کار کند و در طول دوره دو ساله بهره‌وری نیز 30 تا 40 میلیارد تومان هزینه را باید متحمل شود، بنابراین صنعتگر این حوزه نمی‌تواند سرمایه معطل مانده خود را به یک‌باره سرکوب کند و چاره‌ای ندارد که به‌رغم ضرر و زیان‌های تحمیلی به تولید ادامه دهد تا شاید با اصلاح قیمت‌ها فرجی برای او حاصل شود. به گفته او، قیمت هر مرغ مادر برای واحدهای تولیدی تخم‌مرغ کشور 50 هزار تومان تمام می‌شود و مصرف روزانه دانه برای هر مرغ نیز معادل 110 گرم و به قیمت هرکیلوگرم 3200 تومان است.
با این حال، برخی اما نوید کاهش قیمت مرغ را طی روزهای آینده می‌دهند. به گفته آنها، با بهبود شرایط و انجام جوجه‌ریزی، حداکثر تا ۲۰ روز آینده قیمت مرغ کاهش پیدا می‌کند و نگرانی از این بابت وجود ندارد.
وزارت صمت: ما دیگر مسوول بازار مرغ نیستیم
حال در این ماجرای گرانی مرغ و تخم مرغ، هنوز هم برخی وزارت صمت را مقصر این وضعیت می‌دانند. این در حالی است که وزارت صمت دیگر مسوول تنظیم بازار این محصول نیست. چراکه براساس، مصوبه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت و بنابر هماهنگی وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی در اواسط آبانماه ۹۹ مسوولیت برنامه‌ریزی و هماهنگی «تامین، تولید و واردات انواع نهاده‌های کشاورزی و دام و طیور» و همچنین مسوولیت «تولید، عرضه و تنظیم بازار مرغ و تخم‌مرغ تا مرحله عمده فروشی به قیمت مصوب و مسوولیت تصمیم‌گیری در مورد صادرات آنها»، به وزارت جهاد کشاورزی واگذار شد. در همین حال، وزیر صمت نیز با اشاره به تقسیم کار با وزارت جهاد کشاورزی، در اظهاراتی گفته است: بر اساس تقسیم وظایفی که با وزارت جهاد کشاورزی داشته ایم، مسوولیت تنظیم بازار در حوزه گوشت قرمز، مرغ و تخم مرغ بر عهده وزارت جهاد کشاورزی است. البته علیرضا رزم حسینی با بیان اینکه وزارت صمت به عنوان تأمین کننده نهاده‌های دامی، تاکنون ۱.۴ میلیون تن کالا را از گمرکات ترخیص کرد، اعلام کرده که در مجموع ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن کالا در بندرعباس و بندر امام خمینی (ره) وجود داشت که با توجه به دستور رییس‌جمهور، به سرعت در حال ترخیص است. به گفته او، کالاهای ترخیص شده، تحویل وزارت جهاد کشاورزی می‌شود که این وزارتخانه باید از طریق سامانه بازارگاه نسبت به توزیع آن اقدام کند، بنابراین کار نظارت بر توزیع این محصولات نیز بر عهده وزارت جهاد کشاورزی خواهد بود. رزم حسینی این راهم گفته است که برخی بخش‌ها مطالبه افزایش قیمت برخی کالاها را داشتند که ستاد تنظیم بازار در برابر آن مقاومت کرد. او در عین حال، با تاکید بر لزوم توجه به تولیدکنندگان و جلوگیری از تعطیلی واحدهای تولیدی دام و طیور تصریح کرد: مجموعه اقدامات در این حوزه باید باید به نحوی تنظیم شود که هم تولیدکنندگان امکان ادامه تولید داشته باشند و هم قیمت در بازار داخل متعادل شود.
با همه اینها، مسوولان مربوطه بارها وعده حل مشکل گرانی اقلام و مایحتاج زندگی مردم را داده بودند، اما به نظر می‌رسد توفیق چندانی در این زمینه به دست نیاورده‌اند.
