مچینگ، غده سرطانی بازار فولاد

به اعتقاد کارشناسان، عدم شفافیت و نظارت از سویی و اعمال سلیقه برای فروش ورق فولاد از سوی فولادسازان به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بازار فولاد مبدل شده و برخی از فعالان بازار از این معاملات به عنوان گذرگاه فساد و البته غده سرطانی بازار یاد می‌کنند. همچنین سعید عمرانی معاون قضایی دادستان کل کشور نیز طی چند ماه اخیر بارها بر نبود شفافیت در خریداران مچینگ فولاد تاکید کرده و به صراحت اعلام داشته که اگر وزارت صمت فهرست متخلفان فولادی در مچینگ را به دادستانی اعلام کند، به سرعت با این افراد برخورد می‌شود اما مشخص نیست که چرا فهرستی از متخلفان فولادی منتشر نمی‌شود. علیرضا سلیمانی کارشناس بازارهای کالایی در ارزیابی معاملات مچینگ فولاد می‌گوید: حقیقت آن است که برخی فولادسازان با بیرون کشیدن بخش زیادی از محصولات فولادی از تالار بورس و عرضه آن‌ در مچینگ، میزان عرضه در بورس کم شده و این کمبود بر افزایش قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد. بنابراین آنچه تولیدکنندگان را ترغیب به عرضه مچینگ می‌کند پایبندی به مشتریان قدیمی نیست بلکه سودی است که از محل افزایش قیمت‌ها، نصیب آنها می‌شود. این کارشناس بازارهای کالایی ادامه می‌دهد: عرضه‌های خارج از تالار روی قیمت‌ها به‌طور مستقیم تأثیر گذاشته است. اینکه برخی تولیدکنندگان فولادی به بهانه مچینگ محصولات را به تالار نمی‌آورند و خارج از قاعده بورس به مشتریان عرضه می‌کنند سبب شده است که عرضه در بورس کم شود و همین کمبود عرضه نسبت به تقاضا، قیمت‌ها را بالا برده است. سلیمانی افزود: برخی فولادسازان برای آنکه بتوانند قیمت‌ها را کنترل کنند میزان عرضه‌ای را که دارند محدود می‌کنند و در یک سطحی نگه می‌دارند که بر افزایش قیمت‌ها تأثیرگذار باشد؛ در این شرایط سیاست‌گذار باید نسبت به رشد عرضه‌ها در بورس اقدام کند اما در کمال تعجب مچینگ فولاد کماکان ادامه دارد.

 رضا شهرستانی، عضوهیات مدیره انجمن فولاد ایران نیز در خصوص عرضه خاص فولاد در مچینگ گفت: بنده معتقدم این اقدامات مهندسی‌شده است چون پای رانت صد هزار میلیاردتومانی در میان است. شهرستانی ایراد اصلی در ایجاد چنین رانت‌هایی را در سیاست‌گذار یعنی وزارت صمت می‌داند. به گفته او، چرا تنظیم بازار حساس فولاد باید به دست افرادی بیفتد که یک ساعت هم در یک کارخانه کارنکرده‌اند اما این افراد باید برای 30 میلیون تن فولاد که بالای 12 میلیارد دلار قیمت دارد، تصمیم بگیرند. این عضو هیات مدیره انجمن فولاد تصریح کرد: قرار بر این بوده که از طریق سامانه «بهین یاب» وزارت صمت، بازنگری صورت بگیرد و مشکلات مچینگ نیز حل شود اما واقعیت آن است که تعداد محدودی از طریق «بهین یاب» وزارت صمت می‌توانند از شرایط موجود سوءاستفاده کنند و ادامه این رویه به‌هیچ‌وجه، منافع مصرف‌کننده را تأمین نمی‌کند.

مهدی رحیمی کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با تسنیم نیز در خصوص معاملات مچینگ شرکت‌های فولادی می‌گوید: دلیل اینکه برخی فولادی‌ها اصرار به فروش محصول در معاملات مچینگ دارند کاملا مشخص است؛ سیاست‌گذار در اقدامی اشتباه برای معاملات در تالار بورس، کف و سقف قیمتی می‌گذارد و همین موضوع باعث می‌شود تا برخی فولادی‌ها برای عرضه حداقلی در تالار، عمده معاملات خود را راهی مچینگ کنند تا بخش بزرگی از عرضه‌هایشان در اختیار خود شرکت باشد. رحیمی ادامه می‌دهد: مادامی که قیمت‌ها دستوری باشد با وجود همه مزیت‌های بورس، اما فولادسازان یک مقدار کم را در تالار اصلی عرضه می‌کنند و بخش زیادی از تولیداتشان را در خارج از بورس به صورت مچینگ به فروش می‌رسانند .این کارشناس بازار سهام ادامه می‌دهد: تجربه ثابت کرده اگر قیمت‌ها دستوری باشد تولیدکننده انگیزه‌ای برای عرضه در تالار ندارد و به دنبال راهی برای فروش محصولش تحت اختیار خودش می‌گردد که آن، مچینگ است. به اعتقاد این کارشناس بازار سرمایه، سهمیه بندی از یک سو و نظام قیمت‌گذاری دستوری از سوی دیگر عامل اصلی ایجاد رانت و معاملات مچینگ فولادی‌ها است و تا زمانی که این مشکل حل نشود همچنان شاهد این اتفاقات خواهیم بود.