دام‌هایی که دیوارهای خانه‌های تاریخی را به دندان‌ می‌‌کشند

محله تاریخی سردشت؛ نشان‌دهنده تاریخ زندگی مردمان در یک قرن پیش، اکنون به محلی برای دامداری تبدیل شده تا رفت و آمد گردشگران. به گزارش ایسنا، بعد از زلزله ۹ شهریور ۴۷ دشت بیاض انگار فردوس نیز تاب نیاورد و پس از دو روز به خود لرزید تا تلی از خاک باشد تاریخ زندگی این مردم. پس از آن زلزله، شهر تون یا همان فردوس ۵ محله بنام تالار، سادات، عنبری، میدان و سردشت داشته است. امروزه از آن ۵ محله تنها آثاری از شهر قدیم در محله سردشت باقی مانده است.‌ می‌گویند این محله بیشتر مقاومت کرده است تا تاریخ شهر قدیم «تون» به کلی زیر خاک مدفون نشود. در کتاب تاریخ و مشاهیر فردوس آمده است؛ محله سردشت در مجاورت تالار و در شمال غربی شهر قرار داشت و خیابان فردوسی مرز مشترک بین دو محله بود. حدود ۱۵ درصد از مردم در این محله زندگی‌ می‌کردند که از این تعداد ۷.۶ درصد کارمندان، ۹.۱۴ درصد تجار و کسبه و ۴.۳۵ درصد کشاورز و ۴۳ درصد کارگران روزمزد بودند. اکنون این محله حال و روز خوشی ندارد، دامداران به دلیل اینکه مالکیت خانه‌های مخروبه را دارا بوده، به حرفه دامداری سبک و سنگین مشغول هستند و این امر تاریخی بودن این محله را تخریب کرده است. اقدس کرم‌‌پور، مدیر پایگاه ملی شهر تاریخی تون فردوس و رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس به ایسنا می‌گوید: محله سردشت تنها محله تاریخی باقیمانده از مجموعه پنج محله شهر تاریخی تون است. ۱۴ اثر از این محله در سال ۴۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که از این تعداد ۱۱ اثر متعلق به خانه‌های تاریخی شاخص این محله است. رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه محدوده تاریخی سردشت حدودا ۱۴۳ هکتار است، تصریح کرد: شهر تون ۹۰ هکتار است و از سال ۴۷ که زلزله آمد و مردم به شهر جدید رفته‌اند مالکان بعد از چندین سال در خانه‌های خود به پرورش گوسفند پرداختند. کرم‌‌پور با بیان اینکه در ۲۰ خانه صاحبان، دامداری دارند و دیوارها تخریب شده، افزود: این خانه‌ها در محله سردشت قرار گرفته و به دلیل اینکه کل محدوده ارزشمند است از این جهت آسیب‌زاست. وی با بیان اینکه از سال ۸۵ نمایندگی میراث در فردوس راه‌اندازی شد و حدود ۷ تا ۸ سال است که موضوع در حال پیگیری است، تصریح کرد: با مالکین صحبت کرده و تفاهم نامه‌هایی امضا شده تا از محل اعتبارات میراث به آنها کمک کنیم تا بتوانند خانه‌هایشان را مرمت کنند. وی با بیان اینکه این اعتبارات مربوط به مرمت خانه‌های تاریخی است، اظهار کرد: تفاهم‌نامه امضا شده، اما چون مالکان اقدامی نکرده‌اند اعتبار لازم داده نشده است. به غیر از محله که ثبت ملی شده، حدود ۱۰ خانه به صورت جداگانه ثبت ملی شده که ۵ خانه به میراث واگذار شده که دامداری در آن وجود ندارد. وی با بیان اینکه پیگیری‌های لازم توسط استانداران مختلف انجام شده اما نمی‌دانیم چه طلسمی وجود دارد که این دامداری‌ها پایان نمی‌پذیرد، افزود: این مالکان نیز قشر ضعیف و متوسطی هستند که زندگی‌هایشان به دامداری بستگی دارد و نمی‌توان زیاد بر آنان سخت گرفت. رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه این مساله تحت تاثیر موضوع اشتغال و اجتماعی است، تصریح کرد: ما می‌توانیم با هرگونه فعالیت آسیب‌زا در بنای تاریخی مقابله کنیم، اما چون موضوع به معیشت افراد مربوط است نمی‌توان سخت‌گیری زیادی کرد.

  امنیت لازم برای گردشگری وجود ندارد

کرم‌‌پور با بیان اینکه دامداری در این منطقه باعث شده از نظر گردشگری از امنیت لازم برخوردار نباشد، ادامه داد: تا زمانی که مجتمع دامداری در نزدیکی فردوس توسط جهاد کشاورزی آماده شود، این معضل ادامه خواهد داشت. وی با اشاره به نامطلوب شدن فضای تاریخی با وجود دام‌های سبک و سنگین و فضولات آنها، تصریح کرد: فراموش نکنیم که ایجاد درآمد پایدار از گردشگری بستگی به زیرساخت‌ها و خدمات مکان دارد و باید بپذیریم این محله در حال حاضر این امکانات را به لحاظ خدمات‌دهی ندارد. وی با بیان اینکه تنها مزیت گردشگری در این محله، بازدید از آن است، افزود: هرسال بازارچه صنایع دستی در مقابل این محله برپا می‌کنیم تا گردشگران افزایش یابند. کرم‌پور با بیان اینکه این محله هنوز به سطح خدمات‌دهی گردشگری نرسیده است، تصریح کرد: چند متقاضی و سرمایه‌گذار برای خانه‌ها و تبدیل آنها به بو‌ گردی و کارگاه صنایع دستی داشتیم، اما به لحاظ شرایطی که وجود داشت، امکان آن فراهم نشد. هر وقت بازدید گردشگری از این محله داریم، یک هفته قبل از آن برای تمیز کردن این محله و پاک کردن فضولات دست به کار می‌شویم، با دامداران صحبت می‌کنیم تا علوفه‌ها و فضولات را در معابر جمع‌آوری کنند. مرمت برخی مکان‌ها از محله از جمله ورودی محله را انجام داده‌ایم، اما حقیقت این است که تا این افراد و دامداران در محله هستند کارها به کندی پیش می‌رود. جهاد کشاورزی نیز اعلام کرده پیگیری‌ها در حال انجام است و مجتمع‌هایی در حال راه‌اندازی است که اگر تا پایان سال محقق شود سعی خواهیم کرد با اولویت دامداران این منطقه واگذاری‌ها را انجام دهیم.