بیم و امید کاهش قیمت‌ها در زمستان
گزارش چند روز قبل مرکز آمار درباره آخرین وضعیت نرخ تورم در در پایان آذرماه سال جاری، یک نکته مثبت و یک نکته منفی داشت و از این رو تحلیل آینده قیمت‌ها، باید همزمان با رصد این دو در کنار یکدیگر انجام شود. نکته منفی موجود در گزارش مرکز آمار رسیدن به نرخ تورم سالانه بیش از 30 درصد باز می‌گردد. تورم ایران پس از آنکه در تابستان سال قبل، از مرز 40 درصد نیز عبور کرده بود، در سال جاری روند کاهشی خود را ادامه داد و حتی در تابستان امسال به مرز 25 درصد نیز رسید اما در نهایت، با افزایش جدی تورم ماهانه در تابستان و ماه‌های ابتدایی پاییز، نرخ تورم بار دیگر صعودی شد و سرانجام در پایان آذر به 30 درصد رسید تا بار دیگر ترس از اوج‌گیری این نرخ افزایش پیدا کند.
آنچه که نرخ تورم را به عدد فعلی رساند، بالا رفتن نرخ تورم ماهانه در برخی از ماه‌های سال جاری بود. پس از مدتی نسبتا طولانی، تورم ماهانه در سال 99، رکوردهای شش و هفت درصد در یک ماه را نیز ثبت کرد که از پیش معلوم بود در نهایت به افزایش تورم سالانه منجر خواهد شد. همین موضوع باعث شده که امید به شرایط آینده تورم در ماه‌های پیش‌رو بیشتر شود. بر اساس برآورد مرکز آمار، نرخ تورم ماهانه آذر دو درصد بوده است که در قیاس با نرخ هفت درصدی چند ماه قبل، به حدود یک سوم کاهش یافته و در واقع پایین‌ترین نرخ تورم ماهانه در ماه‌های اخیر است. به همین دلیل در کنار نکته منفی 30 درصدی، کاهش نرخ ماهانه امید به کاهش قیمت‌ها یا کاهش سرعت افزایش قیمت‌ها در زمستان پیش‌رو را بیشتر کرده است.
یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که نگاه کلان درباره آینده نرخ تورم را با اما و اگر مواجه می‌کند، نحوه محاسبه این نرخ و میزان تاثیرگذاری کاهش یا افزایش تورم بر زندگی اقشار کم درآمد جامعه است. در سال‌های گذشته قیمت گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به عنوان اصلی‌ترین بخش از سبد خرید اقشار کم‌درآمد افزایش قابل توجهی را تجربه کرده و به نظر می‌رسد که این روند در ماه‌های گذشته نیز ادامه یافته است.
گزارش رسمی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد در ماه گذشته در گروه‌های خوراکی افزایش قیمت تا بیش از ۶۰ در صد هم ثبت شده است. بررسی تازه‌ترین گزارش از تغییرات متوسط قیمت اقلام خوراکی منتخب برای گروه‌های مختلف خوراکی در مناطق شهری نشان می‌دهد که در گروه «نان و غلات»، برنج ایرانی درجه یک و رشته‌اش با ۴.۶ درصد بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند.
در گروه «گوشت قرمز، سفید و فرآورده‌های آن»، مرغ ماشینی با۱۲.۷ درصد، ماهی قزل آلا با ٧.٥ درصد، کنسرو ماهی تن با ٥.٩ درصد بیشترین افزایش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته‌اند. همچنین گوشت گوسفند ٠.٩ درصد کاهش قیمت نسبت به ماه قبل داشته است.در آذرماه بیشترین افزایش قیمت در گروه «لبنیات، تخم مرغ و انواع روغن» نسبت به ماه قبل مربوط به روغن نباتی جامد با ١۱۷.۳ درصد، شیر پاستوریزه با ١٤.٤ درصد و روغن مایع با ١٣.٧ درصد بوده است. در گروه «میوه و خشکبار» نیز بیشترین افزایش قیمت مربوط به هندوانه با ۶۱ درصد، هلو ۴۸ درصد و انار با ٢٣.٥ درصد افزایش نسبت به ماه قبل است.در بین «سبزیجات» نیز بیشترین افزایش قیمت برای هویج فرنگی با ۴۰.۳ درصد، خیار ١٩.٥ درصد، سیب زمینی ١٣.١ درصد افزایش نسبت به ماه قبل بوده است. همچنین در این گروه قیمت اقلام فلفل دلمه‌ای با ٢٢.٢ درصد، گوجه فرنگی با ١٩.٩ درصد بیشترین کاهش قیمت را نسبت به ماه قبل داشته است.نگاهی به این ارقام که بسیاری از آنها مایحتاج روزانه خانوارها را تشکیل می‌دهد نشان می‌دهد که وضعیت افزایش قیمت این کالاها همچنان صعودی است و همین امر می‌تواند برای بهبود وضعیت معیشت خانوارها مشکل آفرین شود.
افق روشن ماه‌های پیش‌رو
با وجود این نگرانی‌ها، آنچه که در روزهای گذشته اخباری امید بخش به شمار می‌رود، کاهش قطعی روند تورم ماهانه در اقتصاد ایران و میزان اهمیت آن برای برآورد از ماه‌های آینده است. آنچه در آذر ماه خود را به شکل جدی نشان داده بود، از اوایل آبان ماه نیز دیده می‌شد. اقتصاد ایران که در سال‌های گذشته با تحریم‌های همه‌جانبه امریکا مواجه بوده، در ابتدای آبان با امید به تغییر در کاخ سفید و پایان یافتن دوره ریاست‌جمهوری ترامپ مواجه شد و با برگزاری انتخابات مشخص شد که بایدن رییس‌جمهور جدید امریکا خواهد بود. او که در جریان انتخابات وعده بازگشت به برجام و کاهش تحریم‌ها را داده، پیش از ورود به کاخ سفید، تاثیرات مثبتی را بر اقتصاد جهان گذاشت و در ایران نیز با کاهش تورم انتظاری، قیمت دلار و سپس بسیاری از دیگر کالاها افت کرد و به این ترتیب، میزان تورم ماهانه بار دیگر کاهشی شد، موضوعی که کارشناسان را امیدوار کرده که در آینده شرایط تورمی از این نیز بهتر شود.صادق الحسینی، کارشناس مسائل اقتصادی در این زمینه گفته: حباب‌هایی که در بازارهای دارایی از جمله مسکن، خودرو، بورس، طلا و ارز ایجاد شده بود، تخلیه شد. بعد از انتخابات امریکا پیش‌بینی می‌شد که بایدن رای بیاورد و بعد از انتخاب آن، بسیاری از فشارها از ایران برداشته شد و بیش از این نیز برداشته خواهد شد که بازارها در حال حاضر به این امر واکنش کاهشی نشان داده‌اند. بازار خودرو خارجی و داخلی به ترتیب بیش از ۳۰ و ۱۰ درصد تخلیه حباب داشته و بازار مسکن در مناطق شمالی شهرهای بزرگ بیش از ۲۰ درصد کاهش قیمت را تجربه کرده است. همچنین، بازار ارز از ۳۱ به ۲۵ هزار تومان رسید و به نزدیک ۲۰ هزار تومان نیز می‌رسد. بازار سرمایه نیز تخلیه حباب داشته است؛ به گونه‌ای که تقریبا ۴۰ درصد از حباب‌های این بازار از بین رفته است.این کارشناس با بیان اینکه این روند تا پایان سال ادامه دارد، ادامه داد: با کاهش نرخ ارز که پیش بینی می‌شود رخ دهد، انتظارات تورمی، تورم کالاهای وارداتی کاهش پیدا خواهد کرد که این موارد موجب می‌شود تا در برخی از ماه‌های پیش رو تورم منفی را هم تجربه کنیم. به گفته صادق الحسینی، انتظارات تورمی به دلیل کاهش فشارهای غیرعادی ترامپ بر ایران کاهش پیدا کرده است و اقتصاد کشورمان در انتظار تصمیم‌گیری برای برجام و آینده نرخ ارز است. اگر نرخ بهره بانکی هم مقداری افزایش می‌یافت، می‌توانستیم امیدوار باشیم که تورم بیش از پیش در کالاها و خدمات کاهش پیدا کند که متاسفانه این افزایش رخ نداد. وی با تاکید براینکه روند رشد تورم در ماه‌های آینده کاهشی خواهد بود، گفت: بانک مرکزی هیچ ابزاری به جز نرخ بهره برای کوتاه‌مدت در جهت تحقق تورم هدف ندارد. در این زمینه، با شرایط خارجی، ثبات در بازار ارز و پیش‌بینی که از تداوم روند کاهشی در این بازار می‌شود، انتظارات تورمی و تورم هم کاهش پیدا می‌کند.این صحبت‌ها نشان می‌دهد که در صورت وارد نشدن شوکی جدید به اقتصاد ایران، می‌توان انتظار داشت که نرخ تورم در زمستان بار دیگر کاهشی شود و در صورتی که در فضای واقعی تغییراتی در حوزه تحریم‌ها و تورم انتظاری رخ دهد، وضعیت این نرخ در سال آینده بهبودی قطعی را نشان دهد. هرچند امروز در جریان بررسی بودجه نیز ابهام‌ها درباره نحوه بازگشت به برجام و لغو تحریم‌ها، اما و اگرهای فراوانی در مسیر این بازگشت وجود دارد و باید دید در صورت کاهش تحریم‌ها، وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی به چه سرنوشتی خواهند رسید و دولت روحانی در پایان دوره هشت ساله خود، تا چه حد می‌تواند به کاهش نرخ تورمی امیدوار باشد.
