فراز و نشیب ادامه‌دار بورس تهران
گروه بورس|
معاملات بازار در چهارمین روز معاملاتی هفته با رشد ۷/۱درصدی میانگین نمادهای بورسی پایان یافت. در روز مذکور به رغم درج خبر قصد جدید مجلس برای افزایش مالیات بر درآمدهای حاصل از صادرات مواد معدنی، فلزی، غیرفلزی، نفت، گاز و پتروشیمی خام و نیمه خام، بازار سهام پس از ضعف متوالی تقاضا در چند روز گذشته بالاخره به مدار رشد بازگشت. این رشد اگرچه بعد از چند روز ریزش سنگین قیمت‌ها قابل تامل بود اما با توجه به اقدامات انجام شده در خارج از بازار سرمایه و بی‌مهری عملی مسوولان نسبت به این بازار، می‌تواند در روزهای آینده شکننده باشد و نخستین ماه زمستان را با تداوم خروج پول حقیقی‌ها از بازار سرمایه توام کند. در این میان صحبت‌های رییس کمیسیون اقتصادی مجلس نیز تاثیر بسیار مثبتی روی بازارسهام داشت و شاهد رشد در این بازار بودیم.
تقربیا قریب به یکسال است که بازار حمایت و هواخواهی از بازار سرمایه داغ و پررونق شده و هر یک از مسوولان در هر موقعیت پیش آمده با تخصص یا بدون تخصص از مزایای این بازار گفته‌اند. با این حال حمایت عملی از این بازار آنطور که به نظر می‌آید در فضای تصمیم‌گیری کلان کشور محلی از اعراب ندارد، از سویی ایجاد قوانین کافی برای حصول تقارن اطلاعاتی و جلوگیری از اطلاعات نهانی روی زمین مانده و از سوی دیگر تصمیم‌گیران کلان کشور در دولت و مجلس در مواجهه با بار کمرشکن هزینه‌ها تا می‌توانند منابع مالی جدید برای بخش صنعت می‌تراشند. همین مساله‌های پیش آمده سبب شده تا بعد از یک ریزش ۹۰۰ هزار واحدی و شروع فرآیند کند بازارگردانی در ماه‌های اخیر، وقتی فردی مسوول از لزوم توجه به بازار سرمایه حرف می‌زند، کمتر کسی به حرف‌های او توجه کند. اینکه این نوع نگاه چگونه به فعالان بازار سرمایه تحمیل شده و تبعات آن در ماه‌های اخیر تا چه حد بر پیکر نحیف بازار سهام آسیب رسانده بحثی است که تاکنون بارها از آن صحبت شده است، اما مشکل اینجاست که تکرار این ضربات آهسته و پیوسته، یعنی ضربه زدن به اعتماد عمومی عاملی است که اثرات بلند‌مدت و بعضا غیر‌قابل جبران بر آینده بازارهای مالی کشور خواهد داشت.
اگر روند بازار را از ابتدای سال تاکنون بررسی کنیم متوجه رشد تورمی و دخالت‌های دولتی در بورس خواهیم شد. تنها دلیل رشد از ابتدای حمایت‌های بی‌دلیل دولت و همچنین اثرات تورمی بوده است و همان‌گونه نیز گفته شد هیچگاه اثر تورمی و حمایتی در بازار ادامه‌دار نیست و می‌تواند میزان سرمایه، سرمایه‌گذاران را به پایین‌ترین حد خود برساند.
شفافیت تیره در بورس
ماهیت بازارسرمایه، شفافیت است اما؛ برخی در تلاش‌اند این شفافیت را نادیده بگیرند و به هر نحوه شده وارد بازارسرمایه شوند و سهام خود را عرضه کنند. به نظر می‌رسد که برای جلوگیری از خام فروشی و احیای نظام مالیاتی کارآ، عاملی متناقض وجود دارد که در شرایط فعلی می‌تواند هر تلاشی برای اصلاح امور را با ناکامی روبرو کند. این عامل متناقض چیزی نیست جز نامتعادل بودن شفافیت در اقتصاد ایران. بازار به رغم افزایش وزن خود در مبادلات روزانه بازارهای سرمایه‌پذیر طی دهه‌های گذشته وزنی تعیین‌کننده در تصمیمات مسوولان نداشته است. بازار بورسی به عنوان تنها بخشی از اقتصاد که طی سال‌های گذشته کارهای مهمی برای افزایش شفافیت و دسترسی به اطلاعات انجام داده جزو معدود بازارهایی است که اطلاعات آن تا حد زیادی به سهولت در دسترس عموم قرار می‌گیرد و افشای اطلاعات مالی آن راه را برای هر نوع فرار مالیاتی بسته است. احتمالا همین مساله سبب شده تا در شرایط بال و پر گرفتن اقتصاد غیر رسمی در سال‌های اخیر و مبهم بودن درآمدزایی سایر بازارها، بورس به هدفی آسان برای دولتمردان تبدیل شود و هر جا سخنی از افزایش درآمد مالیاتی می‌شود شرکت‌های بورسی در معرض کاهش سود خالص قرار بگیرند. این‌بار نیز به نظر می‌آید که بخش بزرگی از بورس یعنی شرکت‌های فعال در صنایع مورد توجه مجلس در حال تنبیه شدن هستند. در صورتی که این امر محقق شود کاهش درآمد شرکت‌های بورسی لاجرم به افت ارزش ذاتی شرکت‌ها و نهایتا کم شدن قیمت سهام خواهد انجامید. تحقق این امر بدون شک راه را برای خروج نقدینگی از غیر تورمی‌ترین بازار کشور و انتقال آن به بازارهای موازی مانند دلار که نقش موثری بر نرخ تورم و افت معیشت مردم دارند هموار خواهد کرد.
روی دیگر بازار
کاملا مشخص نیست که نظام تصمیم‌گیری کشور با چه ذهنیتی از ارتقای جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد حرف می‌زند، وقتی در عمل اثبات کرده که نقشه راه مدونی برای بهبود جایگاه حقیقی آن ندارد. در آخرین گام از آزمون و خطای اقتصادی مجلس و دولت مقرر شده مالیات‌ستانی از درآمدهای حاصل از صادرات مواد معدنی، فلزی، غیرفلزی، نفت، گاز و پتروشیمی خام و نیمه‌خام از سال آتی در دستور کار دولت قرار گیرد. این مساله را سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ گفت و در ادامه سخنان خود با یکی از خبرگزاری‌های کشور بر لزوم افزایش درآمدهای مالیاتی به ۱۱۳ هزار میلیارد تومان در سال آتی تاکید کرد. این سخنان در حالی از سوی این مقام کمیسیون تلفیق مطرح شده که کمتر کسی از میان صاحب‌نظران و کارشناسان اقتصادی نظام مالیاتی کشور را بی‌عیب و نقص می‌داند. با این حال باید در نظر داشت که هر پایه مالیاتی به واسطه قرار گرفتن ذیل مفهوم مالیات برای اقتصاد کشور مفید نیست. این‌طور که به نظر می‌رسد وکلای مردم در مجلس شورای اسلامی همانند بسیاری از ادوار پیشین، خود را در معرض مشورت مشاورانی قرار داده‌اند که به جای سنجیدن شرایط خطیر اقتصاد کشور در مقطع کنونی، نسخه را از روی دست کشورهای دیگر پیچیده‌اند؛ مساله‌ای که نه تنها به نفع عموم مردم نیست بلکه می‌تواند تامین مالی دولت از بازار سرمایه را طی سال‌های آتی با تهدید مواجه کند.
وزن کشی عرضه و تقاضا در بورس
در معاملات روز گذشته بیش از ۹ میلیارد و ۸۵۷ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۱۰۴ هزار و ۹۱۳ میلیارد ریال داد و ستد شد. همچنین شاخص کل (هم‌وزن) با دو هزار و ۸۹۱ واحد افزایش به ۴۶۵ هزار و ۳۷۳ واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با یک هزار و ۸۹۲ واحد رشد به ۳۰۴ هزار و ۶۲۳ واحد رسیدند. شاخص بازار اول ۲۲ هزار و ۶۳۷ واحد و شاخص بازار دوم ۳۱ هزار و ۸۶۱ واحد کاهش داشتند.
علاوه بر این در بین تمامی نمادها، نماد «فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش» با ۲۹۷ واحد، «باما» با ۲۷۲ واحد، «گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید» با ۲۴۹ واحد، «تولید فولاد سپید فراب کویر» با ۲۴۵ واحد، «فولاد آلیاژی ایران» با ۲۰۶ واحد، «فولاد خوزستان» با ۱۶۳ واحد و «نفت بهران» با ۱۵۵ واحد بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص کل داشتند. برپایه این گزارش چهارمین روز بازارسهام نماد «ملی صنایع مس ایران» با یک هزار و ۹۶۶ واحد، «فولاد مبارکه اصفهان» با یک هزار و ۹۴۹ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی» با یک هزار و ۸۵۵ واحد، «صنایع پتروشیمی خلیج فارس» با یک هزار و ۷۳۶ واحد، «معدنی و صنعتی گل گهر» با یک هزار و ۵۱۹ واحد، «نفت و گاز پتروشیمی تامین» با یک هزار و ۳۱۵ واحد، «بانک ملت» با یک هزار و ۱۴۸ واحد، «ایران خودرو» با یک هزار و ۶۴ واحد و «پالایش نفت اصفهان» با ۹۷۷ واحد با تاثیر منفی بر شاخص همراه بودند. «گروه دارویی برکت»، «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی»، «سایپا»، «ایران خودرو»، «صنعتی زر ماکارون»، «بهساز کاشانه تهران» و «باما» درگروه نمادهای پربیننده قرار داشتند. «گروه خودرو» هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه دو میلیارد و ۵۰۸ هزار برگه سهم به ارزش ۱۲ هزار و ۹۵ میلیارد ریال داد و ستد شد.
شاخص فرابورس نیز حدود ۱۴۶ واحد کاهش داشت و روی کانال ۱۹ هزار و ۳۸۸ واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار دو میلیارد و ۷۷۶ هزار برگه سهم به ارزش ۶۷ هزار و ۵۸۰ میلیارد ریال داد و ستد شد. روز سه شنبه نمادهای «بیمه کوثر»، «توکاریل»، «نفت پاسارگاد»، «نیروگاه زاگرس کوثر»، «توزیع داروپخش»، «سرمایه‌گذاری مس سرچشمه»، «بیمه دی»، «گروه کارخانجات صنعتی تبرک»، «صنعتی مینو» و «کشتیرانی دریای خزر» با تاثیر مثبت بر شاخص این بازار همراه بودند. در روز مذکور نمادهای «سنگ آهن گهرزمین»، «پتروشیمی زاگرس»، «سرمایه‌گذاری صبا تامین»، «پتروشیمی تندگویان»، «بانک دی»، «فولاد هرمزگان جنوب»، «سرمایه‌گذاری مالی سپهر صادرات»، «فرابورس ایران»، «گروه توسعه مالی مهر آیندگان»، «اعتباری ملل» و «شرکت آهن و فولاد ارفع» تاثیر منفی بر شاخص این بازار را داشتند.
در روز گذشته بازار حقوقی‌ها حدود ۵۵۰میلیارد تومان وارد بازار سهام کردند. ارزش کل معاملات خرد ۱۴هزار و ۵۷۰میلیارد تومان بود، اشخاص حقوقی ۱۵درصد یعنی دو هزار و ۱۹۰میلیارد تومان سهام خریدند و مازاد خریدشان چهار درصد از کل معاملات شد. حقوقی‌ها در روز مذکور خریدار سهام در گروه‌های «بانک‌ها و موسسات اعتباری»، «محصولات شیمیایی» و «سرمایه‌گذاری‌ها» رقم خورد در حالی که برآیند معاملات گروه‌های «محصولات غذایی و آشامیدنی» و «بیمه و صندوق بازنشستگی» به نفع حقیقی‌ها تمام شد. افزایش سهام حقیقی‌ها در ۱۵۷ نماد و افزایش سهام حقوقی‌ها در ۱۵۵ نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که جمع تغییر مالکیت دسته اول ۸۲۰ میلیارد تومان و تغییر مالکیت دسته دوم ۱۳۹۰ میلیارد تومان بود.
