افت صادرات با دخالت‌های دستوری
محمدحسین برخوردار
یکی از عوامل اصلی کاهش صادرات نفت و رسیدن آن به آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی تشدید تحریم‌ها در سال‌های اخیر است. چراکه اگر کشورهای خریدار از ایران نفت خریداری کنند، جریمه خواهند شد. با توجه به این موضوع کشورهایی که سابق بر این از عمده خریداران نفت ایران بودند، بازار ایران را ترک کردند. از زمان برقراری و تشدید تحریم‌ها توسط رییس‌جمهور سابق امریکا، «دونالد ترامپ»، کمیته‌ای تشکیل شد. تعداد اعضای این کمیته که به بررسی مسائل ایران می‌پرداختند نسبت به زمان ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» بسیار افزایش پیدا کرده بود. متاسفانه مجموعه این عوامل باعث شد که فروش نفت ما به طرز چشمگیری کاهش پیدا کند. از طرفی، معمولا کشورهایی که در زمان تحریم اقدام به خرید نفت از ایران کرده‌اند، به دنبال خرید با قیمتی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی آن هستند. علاوه بر این کشورهایی نظیر «عراق، روسیه، امریکا و عربستان سعودی» با شروع تحریم‌ها جایگزین ایران برای فروش نفت شدند.
امیدواریم که با لغو یا کاهش شدت تحریم‌ها بتوانیم مجددا با مشتری‌های گذشته نفت کشورمان ارتباط برقرار کنیم و شاهد افزایش ارتباط و تبادلات با این کشورها باشیم.اما موضوع قابل تامل‌تر، افت صادرات غیر نفتی براساس آمارهای منتشر شده است؛ به‌طوری‌که شاهد افت صادرات در برخی اقلام و کالاهای تولیدی هستیم که به دلیل وارد نشدن مواد اولیه بامشکل مواجه شده‌اند. همچنین با توجه به مشکلات پیش روی واردات برخی مواد اولیه مورد نیاز کارخانه‌ها و صنایع تولیدی، شاهد افت صادرات در سال جاری هستیم. از سوی دیگر، آن بخش از کالاهای صادراتی کشور که با تحریم مواجه شد، نیز برای فروش با موانع و مشکلات بسیاری روبهرو شده است. با در کنار هم قرار دادن این عوامل، مشاهده می‌کنیم که درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی کشور به‌شدت کاهش یافته است. اما از دیدگاه بنده جای امیدواری هست که با گذشت زمان شاهد روند افزایشی صادرات باشیم. در طول این سال‌ها شرایط تحریم‌ها و تورمی در کشور وجود داشته است اما همچنان امکان حرکت در مسیر رشد و افزایش صادرات وجود دارد. اما مساله‌ای که نباید از آن غفلت کرد اینکه تا زمانی که اقتصاد دولتی است، موانع رشد صادرات، مانند: «نبود زیرساخت‌های مناسب»، «ضعف سیستم بانکی»، «بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های ناکارآمد متعدد» و... پا برجا خواهد ماند. در طول این سال‌ها کشور ما همواره از جنبه‌های مختلفی تحریم شده است. اما در گذشته عملکرد بهتر و مناسب‌تری در مواجهه با این تحریم‌ها اعمال می‌شد. به عنوان مثال یکی از راهکارها این بود که در مقابل صادرات، وارد‌کننده می‌توانست پته گمرکی خریداری کرده و کالای مورد نظر خود را وارد کند. همچنین سابق بر این، شاهد این همه بخشنامه‌ها و فرایندهای مزاحم و وقت‌گیر برای تجارت خارجی نبودیم. از دیگر مسائلی که باید مد نظر قرار گیرد این است، مادامی که یک کشور شرایط تحریم قرار دارد، یک صادرکننده چگونه می‌تواند پول خود را به کشور برگرداند؟از این منظر، بهترین راه برای مواجهه با تحریم‌ها، بهره‌گیری از روش‌هایی است که در دوره‌های پیشین از آنها استفاده می‌شد، اما متاسفانه ما از آموزه‌ها و تجربیات گذشته خود برای مواجهه درست و مناسب با تحریم‌ها استفاده نکرده و نمی‌کنیم. به نظر می‌رسد، با توجه به شرایط موجود روشی که در آن صادرکننده می‌تواند پته گمرکی خود را در اختیار وارد‌کننده برای واردات مواد اولیه و کالاهای ضروری قرار دهد، بهترین روش باشد. در پایان نوشتار تاکید می‌کنم که دخالت دولت و متولیان امر تجارت، در اقتصاد و تجارت خارجی کشور یکی از اصلی‌ترین دلایل افت صادرات به شمار می‌رود. در طول این سال‌ها در هر حوزه‌ای که دولت دخالت کرده، ما با مشکلات بسیاری روبهرو شده‌ایم. دولت تنها باید سیاست‌گذار و ناظر باشد و در فرایندهای تجاری از جمله صادرات و واردات دخالت نکند.
