مصائب بازار خرسی
«تعادل» بررسی می‌کند: چرا سهامداران مقابل سازمان بورس تجمع کردند؟
گروه بورس| معاملات روز دوشنبه بازار با افت ۱/۳ درصدی شاخص کل بورس به پایان رسید و نماگر سهام به کمترین سطح از ۲۵ خردادماه نزول کرد تا علاوه‌بر شکستن مرز مقاومتی ۲/ ۱ میلیون واحد، برای دومین بار در سال جاری شاهد تغییر روند بازار و ورود به فاز خرسی باشیم. ارزش معاملات خرد هم روز دوشنبه کاهش چشم‌گیری داشت و به کمترین مقدار خود طی دی ماه رسید. بررسی‌ها نشان می‌دهد در چندسال اخیر فعالیت بورس تهران، این بازارمالی فقط ۵ فاز نزولی را به خود دیده و تاکنون سابقه تجربه دو دوره خرسی در یک سال وجود نداشته است. شکسته شدن پی‌در‌پی کف‌های حمایتی، فعال شدن حد ضرر معامله‌گران در بسیاری از نمادها، هراس از تداوم افت قیمت سهام و جو هیجانی ناشی از کاهش نرخ دلار از مهم‌ترین دلایلی است که برای وضعیت این روزهای بورس تهران می‌توان عنوان کرد. بازارسرمایه این هفته را با تعطیلات آغاز کرد و در روز شنبه و روز نیمه تعطیل بیشترین افت در یک ماه اخیر را به دست آورد و با کاهش ۱/۳ درصدی در روز دوشنبه، ابرکانال ۲/ ۱ میلیون واحد را نیز واگذار کرد و به کمترین سطح از ۲۵خرداد رسید. فشار فروش در این روز معاملاتی آنچنان زیاد بود که ۸۴ درصد از سهام بورسی، معاملات روزانه خود را با افت قیمت به پایان رساندند که قریب به اتفاق این نمادها با صف‌های سنگین فروش مواجه بودند. شکسته شدن کف‌های حمایتی، فعال شدن حد ضرر چارتریست در بسیاری از نمادها، هراس از ادامه‌دار بودن افت قیمت‌ها و جو روانی ناشی از کاهش نرخ دلار از مهم‌ترین دلایلی است که برای وضعیت این روزهای بورس تهران می‌توان عنوان کرد.شاخص کل بورس تهران پس از آنکه افتی سه ماهه را تجربه کرد و بیش از ۴۲ درصد از ارتفاع خود را از دست داد، در دوم آبان به کف یک میلیون و ۱۴۹ هزار واحد رسید. پس از آن شاهد بازگشت مجدد این نماگر به مدار صعودی بودیم. بطوری که تنها در ۱۴ روز کاری، با رشد بیش از ۲۳ درصدی از کف، بازار سهام تغییر فاز داد و به اصطلاح گاوی شد. این شرایط اما بازهم دوام چندانی نداشت و تنها هشت روز دیگر شاهد ثبت ارقام مثبت در کارنامه این بازار بودیم. شاخص تا محدوده یک میلیون و ۵۲۷ هزار واحد پیش رفت اما مجال برای رشد بیشتر نیافت و سهام باز هم کاهشی شدند. حال پس از گذشت ۲۵ روز بار دیگر بورس تهران وارد فاز خرسی شد. شاید اولین‌باری باشد که در یک سال شاهد تغییر فاز چندباره بازار سهام هستیم. آخرین بار در اولین روزهای شهریور بود که شاخص بازار سرمایه پس از تجربه رشدی پرشتاب و افسارگسیخته در محدوده یک میلیون و ۶۶۲ هزار واحدی وارد فاز خرسی شده بود. در پاییز سال ۹۷ نیز اتفاقی مشابه رخ داد. در آن سال بورس تهران برای ۵۵ روز معاملاتی در مسیر کاهشی پیش رفت و سرانجام با ثبت افت ۱۵/ ۲۰ درصدی به فاز خرسی فرو رفت.
ترس از نزول بیشتر
یکی از مهم‌ترین ترس‌های بورس اولی‌ها طی سال جاری، ترس از صفر شدن قیمت سهام و از بین رفتن سرمایه خود است. این ترس یا فوبیا باعث شده که رفتارها و عملکرد خرید و فروش بورس اولی‌ها غیرمنطقی به نظر برسد و این گروه فرار را بر قرار ترجیح دهند. اگر ادبیات مالی رفتاری را بررسی کنیم به دو اصطلاح زیان‌گریزی و ریسک‌گریزی می‌رسیم. ریسک‌گریزی بدین گونه تعریف می‌شود که همواره گزینه‌هایی که سود مطمئنی با ریسک پایین‌تر دارند جذابیت یا مطلوبیت بیشتری به سرمایه‌گذار می‌دهند، اما در زیان‌گریزی احساس سرمایه‌گذار تشریح می‌شود. افراد عموما در مواجهه با زیان محتاط‌تر بوده و همین امر سبب بروز رفتارهای غیرعقلایی می‌شود. با یک مثال ساده فرض کنید یک سرمایه‌گذار در یک ماه ۱۰۰ میلیون تومان سود کسب کرده است و در ماه بعد به دلیل تغییر روند همان ۱۰۰ میلیون تومان را از دست داده است. اگر هزینه فرصت این سرمایه‌گذاری را در نظر نگیریم، نباید تغییر در مطلوبیت وی ایجاد شده باشد. اما در واقعیت و بنا به نظرات مالی رفتاری این سرمایه‌گذار با کاهش مطلوبیت مواجه شده است. در واقع اثر بالاتر زیان بوده که مطلوبیت فرد را منفی کرده آن نیز در حالی که تغییری در دارایی‌های وی ایجاد نشده است. در چنین شرایطی طبیعی است که سرمایه‌گذاری که در دوره رونق نیز توجه چندانی به تحلیل‌ها نداشت، اکنون در مواجهه با زیان بسیار غیرمنطقی‌تر رفتار کند.
نرخ دلار با بازار چه می‌کند؟
با کاهش ریسک‌های سیستماتیک در چند روز پایانی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و همزمان با آن اظهارات رییس‌دولت در خصوص نرخ دلار ۱۵ هزار تومانی در سال آینده تاثیر خود را بر بازار ارز به جا گذاشته است. در این میان روزهای گذشته اعداد و ارقام حکایت از شکننده بودن مرز ۲۱ هزار تومانی داشت. این مهم یکی دیگر از عوامل تشدید‌کننده فشار فروش در بازار سهام است. جایی که بیش از ۶۳ درصد از شرکت‌های بورسی را کالایی‌هایی تشکیل می‌دهند که بر سودسازی آنها رابطه مستقیمی با نرخ دلار دارد. این در حالی است که برخی کارشناسان ارزشی بازار سهام معتقدند که سهام بزرگ و بنیادی بورس حتی با دلار ۱۷ هزار تومانی نیز با انحراف ۵ تا ۱۰درصدی در همین محدوده قیمتی، ارزنده هستند و روند کاهشی چندانی نخواهند داشت. این روند نزولی نرخ دلار باعث شده که سهامداران با ترس از ریزش‌های عمیق سهام کادمویتی محور سهام خود را به فروش برسانند اما در این میان برخی از سرمایه‌گذاران بورسی هستند که سعی دارند سهام خود را به فروش برسانند تا با کاهش نرخ دلار وارد این بازار شوند. یکی از فروشندگان بورسی می‌گوید: با دخالت‌های مکرر دولتی‌ها میزان بی‌اعتمادی در بازار افزایش یافته و من اعتمادی ندارم که بازار بازهم رشد می‌کند و یانه؟ مهم‌ترین اعتقاد من این است که بورس نزولی شدید را تجربه خواهد کرد و در نهایت سرمایه ما هم هیچ می‌شود. بهترین کار این است سرمایه خود را وارد بازاری دیگر همانند دلار کنیم تا ضرر و زیان ما کمتر شود البته؛ ممکن است قیمت دلار کاهش یابد ولی می‌توان در زندگی روزمره از آن استفاده کرد.
زیان مجدد در پرتفوی سهامداران
نزول قیمت سهام در معاملات روز شنبه و دوشنبه سبب شد تا نه تنها کف پیشین شاخص کل سهام یعنی یک میلیون و ۱۴۹ هزار واحد از دست بروند، بلکه این نماگر ابرکانال ۱/۳ میلیون واحد را نیز ترک کند. مرزی روانی که پیش‌تر شاخص کل با برخورد به آن تغییر مسیر داده بود، اما روز شنبه و دوشنبه این اتفاق نیفتاد و صف‌های سنگین فروش ۵هزار میلیارد تومانی در این روز، احتمال ریزش بیشتری را نیز می‌دهند. در این میان کف حمایتی یک میلیون و ۱۷۰ هزار واحد پیش‌روی فعالان این بازار قرار دارد. پیش از این نیز عنوان شده بود که به دنبال افت قیمت سهام در عموم نمادهای معاملاتی و این دسته از بازیگران دست به ماشه فروش شده‌اند. حال در صورت از دست رفتن کف بعدی تکنیکال، احتمالا افزایش فشار فروش از سوی این دسته از بورس‌بازان وجود دارد. به خصوص اینکه بخش عمده معامله‌گران این روزها بازار سهام را تازه‌واردانی تشکیل می‌دهند که اغلب نگاهی کوتاه‌مدت داشته و با استفاده از تحلیل‌های نموداری دادوستد می‌کنند.
حرکت شرکت‌ها برای سودسازی
وحید حسن پور دبیر، عضو هیات‌مدیره کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در یادداشتی درخصوص بازار می‌گوید: بورس اوراق بهادار بعد از رشد ۳۰۰ درصدی نسبت به ابتدای سال، در مردادماه، سقف ۲ میلیون و ۷۰ هزار واحدی را تجربه کرد و سپس گارد نزولی به خود گرفت. اکنون با ریزش حدودا ۴۰ درصد از سقف، ۱۴۰ درصد بازدهی نسبت به ابتدای سال دارد. یکی از دلایل ریزش بازار را می‌توان رکود در اقتصاد کشور دانست که با افزایش فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها شروع شد و با اثر بخشی سیاست‌گذاری کنترل نرخ ارز و عدم رشد بی‌قاعده نقدینگی در نیمه دوم امسال قدرت گرفت. در نتیجه قیمت‌ها در کشور با تثبیت و مقداری ریزش همراه شد. در چنین شرایطی در بازارهای موازی هم ریزش‌هایی را شاهد بودیم. قیمت دلار حدودا ۱۰ هزار تومان معادل ۳۰ درصد از سقف خود فاصله گرفته، سکه نیز ۶ میلیون تومان یعنی ۴۰ درصد از سقف خود ریزش داشت، این افت قیمت‌ها در ماشین‌های خارجی به مراتب بیشتر و در ماشین‌های داخلی و مسکن نیز به نوعی با شدت کمتر صورت گرفته است. در نتیجه این رکود مختص بورس نیست. در مقام مقایسه وضعیت بورس در برابر بازارهای موازی نسبت به ابتدای سال و نسبت به هر بازه زمانی دیگری که بالاتر از ۱ سال است، مناسب است. می‌توان ادعا کرد که این شرایط در سال آتی نیز تکرار خواهد شد چرا که یکی از مهم‌ترین متغیرهای پیش روی بازار سرمایه چشم‌انداز نرخ رشد اقتصادی است که می‌تواند منجر به افزایش فروش شرکت‌ها شود. بر اساس آخرین آمار رسمی، نرخ رشد اقتصادی کشور در بهار امسال ۳ - درصد بوده است، این نرخ در دو سال گذشته مثبت نبود، پیش بینی مراجع رسمی جهانی در سال آتی در صورت رفع محدودیت‌های کرونایی و تداوم دیدگاه‌های مثبت جهانی برای کشورمان که پس از ترامپ صورت گرفته، +۳ درصد خواهد بود، این رشد مستقیما در مقدار فروش شرکت‌ها لحاظ می‌گردد. از طرفی نرخ‌های جهانی نیز حالت صعودی دارد. در حال حاضر حدودا ۲۰ درصد کل بورس کشور را شرکت‌های پتروشیمی و شیمیایی تشکیل می‌دهند، ۵ درصد آن را محصولات نفتی، ۱۳درصد آن را محصولات فلزی، ۷درصد معدنی‌ها و حدودا ۱۰درصد کل بورس نیز مربوط به هلدینگ‌هایی است که صنایع فوق در آن نقش محوریت را دارند. در چنین شرایطی حدودا ۵۵ درصد بورس کشور وابستگی مستقیم به قیمت‌های جهانی دارد که هرچند اتفاقات داخلی در فراز و فرود آن بی‌تاثیر نیست اما رشد قیمت نفت، مشتقات نفتی و فلزات اساسی تاثیر مثبت بر بازار سرمایه دارد. درواقع رفتار حرکتی سهام شرکت‌ها با قیمت جهانی کامودیتی مربوط به خود، دلیل منطقی دارد و از بابت رشد سودآوری شرکت‌ها در نتیجه گران شدن محصولات است. در سه ماه گذشته نفت ۵۰ درصد، سنگ آهن ۴۶ درصد، فلز مس ۱۸ درصد، فلز روی ۱۷ درصد، متانول ۵۰ درصد و اوره ۱۹ درصد رشد داشتند سایر کالاهای اساسی نیز با رشد محسوس روبرو بودند. تداوم این روند موجب رشد چشم‌انداز بورس در ماه‌های آتی خواهد شد.
جلسه فوری کمیسیون اقتصادی مجلس با حضور وزیر اقتصاد
مجتبی توانگر، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در صفحه مجازی خود اعلام کرد: جلسه فوق‌العاده کمیسیون اقتصادی مجلس برای بررسی آخرین وضعیت طی روزهای اخیر شاهد یک نزول بسیار عمق در بازارسهام بودیم و بورس تهران وارد فاز خرسی و کانال یک میلیون و 100 هزار واحد شد در نتیجه کمیسیون اقتصادی مجلس بر آن آمد که وضعیت بورس و زیان سهامداران را مشخص کند. براساس در روز جاری فرهاد دژپسند و حسن قالبیاف اصل برای تعیین و تکلیف بورس باید در کمیسیون اقتصادی مجلس پاسخگویی وضعیت این روزهای بازارسرمایه باشند.
