دیپلماسی ترانزیتی ایران- روسیه شتاب گرفت

گروه راه و شهرسازی|

در شرایطی که طی ماه‌های گذشته، زمزمه حذف یا تضعیف مسیر ترانزیتی شرقی- غربی ایران با توسعه طلبی کشورهای همسایه همچنین تحت تاثیر غفلت از داشته‌های سرزمینی و حتی تخریب این دارایی‌ها با وضع قوانین دست و پا گیر به گوش رسیده و موجبات دلسردی فعالان حوزه ترانزیت کشور را در پی داشته است، ایران و روسیه در حرکتی تازه تلاش کرده‌اند تا کریدور ریلی شمال- جنوب را تکمیل کرده و به این مسیر با اهمیت جان دوباره‌ای ببخشند. در این حال، از آنجا که تنها حلقه مفقوده این کریدور، عدم تکمیل راه آهن رشت به آستاراست، طرفین توافق کرده‌اند تا تکمیل این مسیر ریلی، حمل کالا با استفاده از حمل و نقل ترکیبی در این کریدور جریان داشته باشد.

آنگونه که ایرنا گزارش کرده است، در این چارچوب، میخاییل پائولف معاون راه آهن سراسری روسیه و کاظم جلالی سفیرجمهوری اسلامی ایران در این کشور آخرین اقدام‌های انجام شده برای تحقق مسیر بین المللی ریلی شمال- جنوب را بررسی کردند و در این نشست اعلام شد تا زمان برطرف شدن خلأ ریلی در قسمت ایران، مسیر ترکیبی برای آغاز حمل کالا اجرایی شود.

در نشستی که به همین منظور در سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو برگزار شد، دو طرف مسائل مربوط به این مسیر در دو کشور  به خصوص قسمت راه آهن رشت - آستارا را مورد بررسی قرار دادند و بر رفع موانع این مسیر مهم بین المللی که برای سه کشور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان از اهمیت اقتصادی فراوانی برخوردار است تاکید کردند. 

 کریدور حمل و نقل «شمال-جنوب»، شمال اروپا به شرق آسیا از طریق ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه متصل می‌شود و هدف اولیه‌ای که برای این طرح نوشته شد، ترانزیت سالانه پنج میلیون تن کالا از این مسیر است.

سال ۱۳۹۸ برای تکمیل کریدور شمال-جنوب، تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای بین روسای جمهوری ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان امضا شد. در این نشست اعلام شد که تا زمان اجرای خلأ ریلی که در خط آهن رشت - آستارا که حدود ۱۷۰ کیلومتر است، مسیر ترکیبی برای حمل کالا اجرایی شود.

جلالی و پائولف بعد از این نشست در نشستی خبری مسائل مربوط به همکاری‌های حمل و نقل دو طرف به خصوص در بخش راه آهن را اعلام کردند.سفیر ایران در فدراسیون روسیه گفت: ارتباطات راه آهن ایران و روسیه بسیاری قوی است و دو طرف مرتبا با هم گفت‌وگو دارند و بر همین اساس دو طرف تلاش دارند مسیر ترانزیتی شمال جنوب را که برای دو کشور اهمیت زیادی دارد هر چه سریع‌تر راه‌اندازی شود. تلاش‌ها برای راه‌اندازی کامل ریلی این مسیر در حال انجام است و به نظر می‌آید تنها خلأ آن مسیر رشت به آستارا است که باید تکمیل شود.

جلالی تصریح کرد: امیدواریم با همکاری سه کشور ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان این کار انجام شود و بر همین اساس از طرف جمهوری آذربایجان خواسته ایم که در این خصوص اهتمام بیشتری داشته باشند.

وی گفت: اما با ابتکاری که در حال اجراست قرار است تا قبل از تکمیل شدن مسیر راه اهن رشت - آستارا به طول ۱۷۰ کیلومتر، این مسیر را به شکل ترکیبی راه‌اندازی کنیم. جلالی تصریح کرد: بر همین اساس تصمیم گرفته شد در مسیر رشت - آستارا تا زمانی راه‌اندازی حمل کالا به صورت جاده‌ای انجام شود و و دوباره از آستارا به شکل ریلی این کالاها بتواند تا مقصد نهایی حمل شوند.

سفیر ایران در مسکو یادآورشد: براساس توافق انجام شده در سال‌های گذشته، جمهوری آذربایجان متعهد به فاینانس قطعه رشت-آستارا شده بود اما تاکنون این موضوع عملی نشده است.

جلالی افزود: براساس توافق انجام شده با روسیه قرار است تا زمان تکمیل قطعه رشت-آستارا، ترانزیت و حمل و نقل کالا به‌صورت ترکیبی، از جمله استفاده از خطوط آهن موحود، مسیر جاده‌ای و حمل و نقل دریایی انجام شود. سفیر جمهوری اسلامی ایران با بیان اینکه راه‌اندازی ترکیبی مسیر شمال جنوب گام خیلی مهمی است، تصریح کرد: هماهنگی‌ها در این خصوص در حال انجام است.

 جلالی توضیح داد: البته اولویت دیگر ما راه آهن چابهار-زاهدان است که آن هم بسیار مهم و چنانچه این مسیر اجرایی شود ظرفیت حمل و نقل کشورمان در مسیر شمال - جنوب به میزان بسیار بالایی خواهد رسید که در شکوفایی اقتصادی ایران بسیار موثر خواهند بود.

میخاییل پائولف معاون راه آهن سراسری روسیه همچنین با اشاره به گفت‌وگوی خود با سفیر ایران گفت: امروز در مورد مسائل بسیار مهمی گفت‌وگو کردیم که شامل افزایش پتانسیل ترانزیتی ایران و توسعه راهگذر (کریدور) بین المللی شمال-جنوب است. بدیهی است یکی از مهم‌ترین دلایل برای پایان احداث خط آهن رشت- آستارا، استفاده از آن در کریدور بین المللی شمال - جنوب است که به آن توجه بسیار زیاد داریم. 

معاون شرکت راه آهن روسیه یادآورشد: به رغم اینکه خط آهن رشت -آستارا هنوز آماده نیست در رابطه با آن اقدامات بسیار زیادی صورت گرفته است با طرف هندی موضوع نرخ و تعرفه حمل را مورد بررسی قرار داده و به توافق رساندیم و چنین اقداماتی با ایران و جمهوری اذربایجان انجام گرفته است.وی ادامه داد: با شرکت دولتی راه آهن روسیه هم در این مورد توافق شده است. وی یادآورشد که اکنون برای ارایه خدمات جامع حمل و نقلی چه در عرصه خط آهن و چه جاده‌ای خودرویی تا ایستگاه آستارا آماده ایم. مقام روس گفت: این امر امکان می‌دهد از پتانسیل راهگذر شمال -جنوب برای جذب محموله‌ها استفاده شود. البته نیاز به حل مساله نرخ حمل محموله‌ها وجود دارد.وی ادامه داد: در مورد خط آهن از طرف ما همه مسائل برطرف شده است و فقط شرایط برای حمل و نقل با کامیون از ایران مانده است که با مشارکت سفیر ایران در روسیه و شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، این مساله حل خواهد شد. 

بر اساس این گزارش، کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال - جنوب ایران ارتباط کشورهای اروپایی، آسیای میانه، روسیه و منطقه قفقاز را با خلیج فارس و هندوستان فراهم می‌کند و گفته می‌شود با تحقق آن سالانه امکان نقل و انتقال ۱۰ میلیون تن بار و سه میلیون مسافر فراهم می‌شود و با تحکیم روابط تجاری ایران با کشورهای بهره مند از این مسیر ریلی، میزان اثرگذاری ایران در ثبات اقتصادی و سیاسی منطقه نیز ارتقا خواهد یافت.

کارشناسان اعلام کرده‌اند که اکنون حرکت کشتی‌های تجاری از هندوستان به آسیای میانه از مسیر مومبای - کانال سوئز - مسکو به طول ۱۶ هزار و ۱۲۹ کیلومتر ۴۰ روز طول می‌کشد، اما بعد از تکمیل کریدور ریلی شمال - جنوب فقط ۱۴ روز زمان می‌برد و هزینه‌های حمل و نقل نیز به اندازه قابل توجهی کاهش می‌یابد.

   2  تهدید مزیت‌های ترانزیتی ایران

به گزارش «تعادل»  طی سال‌های اخیر تلاش‌های متعددی برای عقیم ماندن مزیت‌های اقتصادی ایران به‌طور اعم و مزیت‌های جغرافیایی و ترانزیتی آن به‌طور اخص از سوی برخی از کشورها دنبال شده است. این همه در حالی است که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی، واجد شرایط ویژه‌ای در منطقه است. ایران تنها کشور جهان است که دارای 15 همسایه است و در منطقه سوق الجیشی غرب آسیا و در حدفاصل اتصال آسیا به اروپا قرار گرفته است. جایی که گذرگاه ترانزیت کالاها از غرب به شرق عالم و برعکس قرار گرفته است. بی گمان، حذف یا تضعیف مسیر ترانزیتی شرقی- غربی ایران دو دلیل عمده دارد. یکی غفلت از داشته‌های سرزمینی و حتی تخریب این دارایی‌ها با وضع قوانین دست و پا گیر است. دلیل دیگر نیز توسعه طلبی کشورهای همسایه و تلاش آنها برای روان‌تر کردن تجارت است. اینچنین می‌شود که مسیر ترانزیتی ترکیبی (ریل و دریا) که از مسیر ترانزیتی ایران طولانی‌تر هم هست از بالای سر کشورمان به تدریج و به مرور زمان نضج می‌گیرد و بر خلاف مسائل و مصایب فنی پیچیده‌تر تا 4 برابر ظرفیت عملیاتی مسیر ایرانی بار جابه‌جا می‌کند و حتی کشور افغانستان که دارای مرز مشترک با ایران است را ترغیب می‌کند تا کالاهای خود را از مسیر بالا سری ایران به اروپا ارسال کند.این در حالی است که مزیت جغرافیایی ایران، می‌تواند برگ برنده ما در توسعه ترانزیت باشد، اما ترکیه با کاستن از هزینه و زمان عبور کالا، توانسته دریای خزر را به مسیری جذاب برای صاحبان بار تبدیل کند. در روزهای ابتدایی دی‌ماه سال جاری، انتشار خبر عزیمت قطار باری از ترکیه به سمت چین، علاوه بر آنکه تعجب بسیاری از کارشناسان اقتصادی در خصوص افزایش قدرت تولید در ترکیه و صادرات کالا به چین را برانگیخت، زنگ خطر را برای فعالان حمل و نقل و متولیان ترانزیت در کشور به صدا درآورد مبنی بر اینکه ایران به زودی از مسیر ترانزیتی کریدور شرق به غرب حذف می‌شود.پیش از این نیز در خصوص خطر حذف ایران از پروژه یک کمربند یک راه هشدارهایی داده شده بود؛ به خصوص که چینی‌ها سرمایه‌گذاری سنگینی در بندر گوادر پاکستان کرده و از مسیر پاکستان به افغانستان، به سمت آسیای میانه سپس از راه دریای خزر، به ترکیه و اروپا راه دسترسی ایجاد کرده‌اند.