سیاسی شدن به زیان بورس تمام شد

رقیه ندایی|

بازار سرمایه تهران طی هفته گذشته پس از چند روز افت سنگین در روزهای انتهایی پایان خوش‌تری داشت و روزشنبه با توجه بازار به وضعیت مطلوبی دست یافت و نشانه‌هایی از تعادل و کاهش عرضه‌های هیجانی را در دو روز اخیر معاملاتی به نمایش گذاشت اما در مجموع هفته کاهش ۷/ ۳ درصدی را ثبت کرد و طی هفته گذشته برای چهارمین هفته متوالی با عقب‌نشینی قیمت‌ها مواجه شد. در این میان، گزارش‌های فصلی شرکت‌ها به‌ویژه در گروه‌های کالایی و صادر‌کننده شرایط مطلوبی را تصویر کردند و طلایی‌ترین فصل عملکرد را به دلیل ترکیب ریال ضعیف و قیمت‌های جهانی مطلوب رقم زدند. با این حال، آنچه بیش از همه سرمایه‌گذاران را به‌رغم کارنامه خوب فصل پاییز شرکت‌ها مردد کرده، چشم‌انداز دو متغیر مهم تاثیر‌گذار بر سودآوری بنگاه‌ها شامل نرخ‌های جهانی و قیمت ارز است؛ عدم‌اطمینانی که در هفته اخیر با شتاب‌گیری روند افت ارز تا حد زیادی پررنگ شد. با این حال، افت ۴۳ درصدی شاخص‌کل از اوج و جذاب شدن نسبی قیمت‌ها این احتمال را تقویت می‌کند که در صورت تثبیت ریال در سطوح کنونی، به تدریج اعتمادبه‌نفس خریداران تقویت و زمینه حمایت بنیادی از بازار سهام به شکل طبیعی فراهم شود.

   نرخ ارز تاریخی

رفتار اخیر قیمت دلار در بازار آزاد یکی از عوامل شتاب‌گیری کاهش نرخ سهام در دو هفته گذشته بوده که درخصوص دلایل این کاهش ناگهانی نظرات مختلفی مطرح شده است. برخی آن را به اظهارات رییس‌جمهور و پیش‌بینی دلار ۱۵هزار تومانی مرتبط دانستند و گروهی دیگر آن را به پایان کار رسمی ترامپ و تهدیدهای مرتبط با حضور او در کاخ سفید نسبت دادند. با این حال، آنچه از عوامل روانی موثرتر است، چشم‌انداز عرضه و تقاضای واقعی ارز در ماه‌های پیش‌رو است. به نظر می‌رسد فعالان بازارها در این زمینه به استقبال سناریویی رفته‌اند که در جریان آن، دولت جدید ایالات متحده امریکا به برجام برمی‌گردد و متعاقب آن، دستورهای اجرایی تعلیق تحریم‌های مرتبط با فروش نفت و بقیه معافیت‌های تحریمی برجامی برقرار می‌شود. باید توجه داشت، بر اساس مطالعه روندهای تاریخی، فعالان بازارها پیش از اتفاق واقعی، رفتار خود را با مفروضات آتی تنظیم می‌کنند و در نتیجه قیمت‌ها خیلی زودتر از خود رویدادها با نتایج اتفاقات بنیادی منطبق می‌شود. از این رو، در شرایط کنونی نیز این احتمال وجود دارد که عامل انتظارات باز هم جلوتر از وقایع حرکت کرده باشد و بر این اساس، کف نرخ‌های ارز زودتر از تحولات برجامی رویت شود. در همین حال، مقاومت نرخ دلار در سامانه نیما در محدوده ۲۳ هزار تومانی گویای آن است که در عرصه زور آزمایی عرضه و تقاضای وارد‌کنندگان و صادر‌کنندگان قیمت کشف شده از ثبات بیشتری برخوردار است. توجه به این عامل از آن رو حائزاهمیت است که شرکت‌های بورسی در عملیات تبدیل ارز بیشتر به نرخ‌های سامانه مزبور متکی هستند که تا حدی از افت هیجانی در امان مانده است.

   حضور بایدن در کاخ سفید

هرچه ساکن قبلی کاخ سفید یعنی دونالد ترامپ پرحرف و جنجالی بود، متصدی جدید این پست، سیاست‌مداری کهنه‌کار و در ابرازنظر، خوددار است. یکی از جلوه‌های بارز این رویکرد در زمینه موضع‌گیری در حوزه سیاست خارجی به چشم می‌خورد. بر این اساس، جو بایدن در حدود سه ماه اخیر، پس از انتخاب به عنوان رییس‌جمهور، کمتر از همه در مورد نحوه تعامل با سایر کشورها در خارج صحبت کرده و اظهارنظرهای وی عمدتا به تاکید بر مشورت با متحدان و مطالعه شرایط قبل از تصمیم‌گیری متمرکز بوده است. حال، با انتقال رسمی قدرت در ایالات متحده این انتظار وجود دارد که بایدن درخصوص طیف وسیعی از موضوعات سیاست خارجی مواضع خود را شفاف کند. از این منظر، فعالان بورس تهران نیز در روزهای آتی گوش به زنگ خواهند بود تا رویکرد عملی رییس‌جمهور امریکا درخصوص موضوع احیای برجام و دیپلماسی با ایران شفاف شود؛ رویکردی که به دلیل نتایج غیر‌قابل انکار آن در زمینه دسترسی به ذخایر خارجی و فروش نفت نقش مهمی در تعیین رفتار ارز و چشم‌انداز سودآوری شرکت‌های بزرگ بازار سهام ایران خواهد داشت.

علیرضا تاج‌بر، کارشناس بازارسرمایه در گفت‌وگو با «تعادل» وضعیت بازار و دخالت‌های دولت در این بازار را بررسی کرد.

  خوش‌بینی‌ها نسبت به وضعیت بازار سرمایه ادامه‌دار خواهد بود؟

بنده با واژه خوش‌بینی موافق نیستم. بازار ما یک واکنش بیش از حدی نسبت به کاهش قیمت دلار داشت و یک رفتار توده‌ای داشتیم که منجر به اصلاح شدید شد و درحال حاضر که این اصلاح به پایان خود رسیده و بیش از حد معمول بوده گزارش ۹ ماهه شرکت‌ها یک به یک ارسال می‌شود. گزارش‌هایی که در تاریخ برخی از شرکت‌ها بی نظیربود.این عوامل دست به دست هم داده در کنار بودجه‌ای که به صورت لایحه است و نوید یک ترم سنگین را در سال آینده می‌دهد‌. بازار سرمایه به عنوان تنها گزینه پیش روی برای سرمایه‌گذاری جذاب مطرح کرده است. بنده فکر می‌کنم این روند ادامه‌دار باشد و اگر حاشیه‌ای دوباره برای بازار درست نشود بازارسرمایه طی یکسال آینده بهترین گزینه برای سرمایه‌گذاری خواهد شد.

  دولت وعده نرخ 15 هزارتومانی را داده و اگر این وعده محقق شود وضعیت بازارسرمایه تغییر می‌کند؟

کاهش نرخ دلار به هر نحوی بر روی بازار سرمایه تاثیر منفی می‌گذارد اما این نرخ دلار با واقعیت‌های اقتصادی همخوانی ندارد. برخی‌ها مساله توافق بین ایران و امریکا را مطرح می‌کنند که این مساله یک الی دوماهه نیست حداقل بیش از یکسال زمان براست.

در این میان باید به یک نکته نیز توجه داشت که تقاضای پنهان دلار به دو صورت است. نخست؛ بحث مهاجرت و یا سفرهای خارجی است و دوم بحث واردات کالاهاست. در حال حاضر بسیاری از کالاهای معمول خارجی همانند لوازم صوتی، تصویری، موبایل و امثال این موارد در بازار بسیار کم هستند و این تقاضا در گمرکات وجود دارد، مطمئنا هر کاهش قیمت دلاری را وارد کننده‌ها به عنوان فرصت ورود می‌بینند و من بنده بعید می‌دانم که دلار به نرخی کمتر از 20 هزارتومان برسد و اگر هم نرخ دلار به کمتر از 20 هزارتومان برسد به صورت کوتاه‌مدت و مقطعی خواهد بود. بنابراین من بعید می‌دانیم که قیمت دلار به نرخی که دولتی‌ها وعده می‌دهند برسد.

  اگر گشایشی در خصوص مذاکرات بین ایران و امریکا رخ دهد بر روی بازارسهام تاثیر می‌گذارد؟

اگر مذاکره‌ای میان ایران و امریکا رخ دهد بر روی بازار سرمایه با فاصله زمانی کم تاثیر می‌گذارد چراکه؛ بسیاری از شرکت‌های ما در حوزه صادرات فعالیت می‌کنند و این موضوع بر روی میزان صادرات آنان تاثیر می‌گذارد. بسیاری از شرکت‌ها نیاز به قطعات مختلف از کشورهای دنیا دارند که می‌تواند به صورت کاتالیز باشد، قطعات خودرو باشد و یا سوئیفت بانکی باشد و... تاثیرگذار هستند اما تمامی این موارد در کوتاه‌مدت محقق نمی‌شود و نیازمند یک زمان طولانی است.

از سوی دیگر باید در نظر داشت بحث تحریم‌ها طی دوسال گذشته اثراتی بر روی اقتصاد ما گذاشته است که مطمئنا زمان طولانی برای جبران این آثار نیاز است.

   این روزها اخبار متعددی درخصوص دستکاری قیمت سهم‌ها شنیده می‌شود نظر شما در این خصوص چیست؟

پول‌هایی در بازار سهام وجود دارد به عنوان پول هوشمند و یا همانند آن، این پول‌ها بسیار سنگین هستند و برخلاف دیدگاه بازار این پول‌ها از سمت وسوی حقیقی‌ها نیست بلکه از جانب افراد حقیقی هستند و نمی‌شود دستکاری بازار در سهام خرد و کوچک را کتمان کرد. من فکر می‌کنم این اتفاقات ناگوار در بازار در حال رخ دادن است. برخی از سهام موجود در بازار در کف قیمتی هستند و با اصلاح بیش از حد مواجه شدند و قطعا ارزنده هستند، به خصوص سهام شرکت‌های بزرگ و صادر کننده و کامودیتی محور این روزها وضعیت مطلوبی را برای خرید سهامداران تجربه می‌کنند.

   بحث میان مجلس و دولت درخصوص دخالت در بورس می‌تواند وضعیت بازار را ناگوار کند؟

حواشی پیرامون بازارسرمایه تاثیر منفی بر روی این بازار می‌گذارد و تاثیر این حواشی را بر روی بورس دیدیم. این منفی‌های اخیر بازار سرمایه به صورت بنیادی نبودند، اینها تنش پیش تصمیم گیرندگان اقتصادی کشور بود. به هرحال بورس کشور باید یک متولی داشته باشد و ما از هرجایی صدای حمایت از بورس را بشنویم و صرفا این صدا در حد حرف باشه و اما در عمل حمایتی وجود نداشته باشد و شاهد چندین متولی برای بازار سرمایه اصلا خوب نیست و بازار سرمایه طبق قانون یک متولی دارد و کسی اجازه ندارد برای مطرح کردن اسم خودش و یا برای مقاصد دیگر خودش را به عنوان متولی بازار سرمایه معرفی کند. این یک نوع تجربه برای بازار سرمایه شد و سیاسی شدن، سوءاستفاده از بورس توسط ارکان مختلف حاکمیتی باعث ضربه به سرمایه‌گذاران می‌شود و ما این مورد را طی یک ماه اخیر در بازار مشاهده کردیم.

به نظر من بهترین گزینه سرمایه‌گذاری طی یک سال آتی باتوجه بودجه و تورم مورد انتظار بالا و رکود در بازارهای موازی، بازار سرمایه است. بازار سهام طی سال آینده تنها گزینه‌ای است که می‌تواند یک سپر تورمی برای ثروت و سرمایه‌های مردم ایجاد کند. صرفا تنها باید از حاشیه پرهیز کنیم و مردم را به سرمایه‌گذاری مدت‌دار و تحمل بیشتر دعوت کنیم. اعتماد مردم خدشه‌دار شده و این برگشت اعتماد حداقل چندین ماه زمان می‌برد تا اعتماد مردم باز گردد و امیدوارم تصمیم گیران اولین هدف خود را بازگشت اعتماد مردم به بازار سرمایه قرار دهند.