ابطال معامله صوری در بورس کالا

روز چهارشنبه ۸ بهمن ماه بود که بخش عمده‌ای از محصولات و مقاطع فولادی شامل میلگرد، تیرآهن و امثال این موارد که در بورس کالا عرضه شود با وجود کاهش بیش از ۱۳ درصدی قیمت پایه نسبت به روزهای و هفته گذشته بدون تقاضا ماند. بسیاری از کارشناسان و فعالین بورس کالا بر این نظرند که کاهش قیمت محصولات صادراتی منطقه CIS و انتظار تداوم روند کاهشی از دلایل بدون مشتری ماندن محصولات عرضه‌شده در بورس کالا است البته این کمبود مشتری طی روزهای جاری نیز تا حدوی ادامه‌دار بوده است. بررسی‌های موجود حاکی از این است که روند معاملات مقاطع طویل در بورس کالا، مشاهده شد برخلاف اینکه بیشتر معاملات بدون تقاضا بود، تقاضای بالایی برای محصول عرضه شده شرکت سپید فراب کویر وجود داشته و دارد. این شرکت برای ۷۷۰۰ تن میلگرد طول کوتاه که به نوعی ضایعاتی محسوب می‌شود، بیش از ۸۵۰۰ تن تقاضا داشت، این در حالی است که شرکت فولاد خراسان برای ۲۰هزارتن سبد میلگرد مخلوط خود فقط ۲هزار تقاضا و شرکت ملی فولاد فقط ۹۲۵ تن تقاضا برای ۵هزارتن سبد میلگرد خود داشت. خب یک سوال اینجا مطرح می‌شود که خرید ضایعات می‌تواند سودسازتر از محصول واقعی باشد؟ و چرا در روزی که تمام شرکت‌های تولیدکننده میلگرد و مقاطع طویل با عدم تقاضا مواجه بودند، چگونه محصولات ضایعاتی یک شرکت با تقاضای بیش از عرضه روبرو باشد؟ آیا این شرکت و مسوولان آن قوانین بورس را دور زده‌اند و تنها به فکر سوءاستفاده از بورس کالایی هستند؟ و اینکه این عرضه که با گرید پایین صورت می‌گیرد برای عده‌ای خاص است؟ شنیده‌های فضای رسانه‌ای حاکی از این موضوع است که با توجه به اینکه شرکت سپید فراب کویر تنها محصولات گرید پایین خود را در بورس کالا عرضه می‌کند، ولی این عرضه را هم فقط افراد خاص که وابسته به شرکت هستند می‌توانند خرید کنند تا به دست خریداران دیگر نرسد. این شرکت با این روش، هم تعهد عرضه در بورس کالا را انجام می‌دهد هم این امکان را فراهم می‌شود که محصولات اصلی خود دیگر در بورس کالا عرضه نکند و به راحتی وارد عرضه صادرات شود. بررسی عرضه‌های این شرکت در بورس نشان از حجم بالای درخواست برای میلگرد طول کوتاه دارد. یک منبع آگاه گفته: بورس کالا به وزارت صمت این موضوع را گزارش داده و درخواست توقف معامله محصولات با گرید پایین این شرکت و شرکت‌های دیگر را داده است اما وزارت صمت با این درخواست مخالفت کرده و اعلام کرده «بگذارید عرضه کنند».  در این میان یکی از بهترین راهکارهایی که می‌تواند مانع این نوع از معاملات شود و موجبات قطع سهمیه خریداران خاص این شرکت یا تعلیق شرکت اصلی منوط به عرضه تمام محصولات در بورس است. به نظر می‌رسد که باید راهکاری اندیشیده شود تا شاهد تکرار این نوع معاملات در بورس نباشیم چرا که این نوع عرضه و معامله در بورس کالا در زمان‌های رونق بازار، باعث قیمت‌سازی می‌شود. محمودرضا الهی‌فرد، کارگزار قدیمی بورس کالا درگفت‌وگو با اقتصادآنلاین اظهار می‌کند: به واسطه محدود‌بودن، امکان رصد آنها وجود دارد و برنامه عرضه آنها در بورس مشخص است. ضمن اینکه توسط نهادهای نظارتی متعددی کنترل می‌شوند. این شرکت‌ها عمدتا محصول میانی نظیر شمش تولید می‌کنند و این محصولات در میان تعداد زیادی از کارخانه‌های نوردی که بعضا خصوصی بوده و کنترل بر روی آنها دشوار است، توزیع می‌گردد.  وی اضافه می‌کند: به دلیل تعداد بالاتر این واحدها و تنوع محصولات تولیدی آنها، کنترل شرکت‌های مذکور دشوار است و در چنین شرایطی برخی شرکت‌های نوردکار، مزیت خرید شمش از بورس و فروش محصول بازار آزاد را در نظر گرفته و اقدام به فروش محصولات خارج از بورس و با نرخ‌های بالاتر می‌کنند. این اتفاق در زمان‌هایی که دلار نوسانات قابل توجهی دارد، چشم‌گیرتر است،چرا که در حوزه فلزات و محصولات پتروشیمی به دلیل امکان صادرات و تاثیر‌پذیری از نرخ‌های جهانی، از نوسانات نرخ ارز متاثر می‌شوند و نه تنها در سال جاری بلکه در سال‌های گذشته فروش خارج از بورس نیز مشاهده و سبب شد این رانت‌ها از جیب شرکت‌های بزرگ و عمومی که سهامداران آنها افراد جامعه هستند، خارج و در جیب نوردکاران و واسطه‌ها می‌رود. این اتفاق نه فقط در حوزه فلزات بلکه در حوزه پتروشیمی هم در برهه‌ای دیده شد.  الهی‌فرد با اشاره به مازاد تولید در حوزه شمش فولاد و سایر فلزات در کشور می‌گوید: مسیر صادرات باید هموار شود و تا زمانی که شرکت‌ها نتوانند مازاد نیاز بازار داخل را صادر کنند، نمی‌توانیم به قیمت‌های واقعی برسیم، چون بازار کشش این حجم از تولید را ندارد و باید سیاست‌های مدون و چابکی برای این مساله تدوین و ابلاغ شود تا تعادل بین تولید و مصرف برقرار شده و نه تولیدکننده زیان کند و نه مصرف‌کننده ضرر ببیند. بررسی عرضه‌های فولادی در بورس کالا نشان می‌دهد، شمش در یک سال اخیر بیشترین حجم عرضه را به خود اختصاص داده بود.