محیط زیست قربانی صنعت مد و لباس

«اگر محیط زیست را دوست دارید، کمتر لباس بخرید» این عبارتی است که شاید هر یک از ما، حداقل یک‌بار از دوستداران محیط زیست وحامیان این زیستگاه جهانی شنیده باشیم؛ اما چرا؟ محیط زیست طبیعی که این روزها با اثرپذیری واثرگذاری بر تک‌تک جنبه‌های زندگی بشر، ضرورت حفظ و نگهداری از اکوسیستم طبیعی را بیش از گذشته برای ساکنین جهان مشخص کرده است، به گفته کارشناسان علوم طبیعی، با گسترش صنعت نساجی کم از توسعه سیستم حمل ونقل و کشاورزی با مخاطره روبرو نمی‌شود. به گزارش ایرنا، تولید گازهای گلخانه‌ای، رشد مصرف سوخت‌های فسیلی به جهت استفاده از الیاف مصنوعی نظیر پلی‌استر، آلودگی آب‌های سطحی وزیرزمینی با افزایش مصرف مواد سم‌زدا (حشره‌کش) و بالتبع خسران به آبزیان، بهره‌گیری از زغال سنگ، افزایش زائدات صنعتی، بازیافت طولانی‌مدت برخی از الیاف مصنوعی و افزایش بیش از اندازه از منابع آبی، برخی از آثار مخرب صنعت نساجی بر این زیستگاه جهانی است. به عنوان مثال، براساس برخی از گزارش های محیط زیستی، پنبه به عنوان یکی از مهم‌ترین مولفه‌های ساخت پارچه، به دلیل وابستگی شدید به افزودنی‌های شیمیایی، ضمن تشدید آلودگی‌های زیست محیطی، با مصرف درصد بالایی از آب همراه است که به گفته کارشناسان طی هر یک از مراحل تراشیدن، بافندگی و رنگ‌رزی و... نیز تشدید می‌شود. به عنوان نمونه، صرفا رنگ‌رزی یک کیلو پارچه بین ۳۰ تا ۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند. همچنین زدودن پساب منسوجات صنعتی هم به سهولت اتفاق نمی‌افتد. این صنعت به گفته برخی از فعالان حوزه محیط زیست، در بر دارنده بیش از ۷۰ ماده سمی است که تقریبا زدودن ۳۰ ماده از آن مستلزم دانش و فناوری خاصی است. 

    صنعت مد  

موجب انتشار ۱۰ درصد از کربن جهان است

معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با ایرنا درباره تاثیر این صنعت بر طبیعت گفت: در حال حاضر صنعت مد و پوشاک یکی از عوامل اثرگذار بر تخریب طبیعت است. ژیلا مهدی آقایی افزود: این صنعت موجب انتشار ۱۰ درصد از کربن جهان بوده و این در حالی است که درصد قابل‌توجهی از منسوجات سالانه دور ریخته شده و به زباله تبدیل می‌شوند. وی همچنین با اشاره به "آب مجازی پوشاک " ادامه داد: به عنوان مثال، تولید یک پیراهن نخی نیازمند مصرف ۴۱۰۰ لیتر آب است و این مساله صرفا نمونه‌ای از آثار تخریبی صنعت پوشاک بر محیط زیست ومنابع طبیعی است. به اعتقاد این کارشناس، فرهنگ مصرف‌گرایی در مجموع استفاده ابزاری از منابع طبیعی و محیط زیست برای تولیـد محصـول و زباله را افزایش خواهد داد. وی تاکید کرد: برای کاهش ورفع این آثار تخریبی، اصلاح الگوی مصرف نخستین گام گریز از مصرف‌گرایی و این تغییر واصلاح نیز مستلزم فرهنگ‌سازی است که به تدریج با گذشت زمان به یک رفتار اجتماعی تغییر کند. به اعتقاد معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، اقدام اساسی در این زمینه نیز ایجاد تعهد و وظیفه اخلاقی به منظور مصرف صحیح و حفظ محیط زیست برای نسل‌های آتی است. مهدی آقایی خاطرنشان کرد: ترویج سبک زندگی مبتنی بر مصرف به اندازه نیاز و توجه به محیط زیست به عنوان یک عامل اساسی برای حفظ حیات نیز پیش شرط گریز از مصرف‌گرایی‌ به عنوان یک رفتار ناهنجار اجتماعی است. شماری از صاحبنظران دانشگاهی نیز در این رابطه به تغذیه دام‌ها با هدف بهره‌برداری از پوست و پشم این حیوانات که فشار مضاعفی را بر محیط زیست تحمیل و نمی‌تواند پاسخگوی نیاز بیش از اندازه بشر باشد، اشاره می‌کنند. استاد دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس در این رابطه معتقد است: هر یک از مراحل تولید، توزیع و مصرف پارچه نیازمند مصرف آب و انرژی است. پروفسور عباس اسماعیلی‌ ساری اظهار کرد: مرحله نخست مستلزم تولید پارچه از طریق پشم، پنبه و فرآورده‌های نفتی است وتولید این پشم، پنبه و همچنین روند توزیع (بسته‌بندی در پلاستیک و...) آب وانرژی بالایی صرف می‌کند. وی افزود: به عنوان مثال، تولید پنبه نیازمند مصرف شدید آب و تولید پشم از گاو و گوسفند نیازمند تغذیه دام‌ و طیور از مزارع و باغات است و این فرآیند سبب تحمیل فشار بر محیط زیست طبیعی می‌شود.  به گفته استاد دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی تربیت مدرس یکی از علل اصلی خشک شدن دریاچه بزرگ مناطق حاشیه شمالی کشور هم تولید پنبه در این نواحی است. وی تاکید کرد: تولید فرآورده‌های نفتی نیز برای تولید پوشاک و اقلام مربوطه در کارخانه‌های صنعتی و همچنین روند دوخت و توزیع هم سبب آلودگی شدید محیط زیست، تولید پساب، مصرف آب فراوان و انرژی است. اسماعیلی ساری یادآور شد: برخی محصولات تولیدی همچون پلاستیک دیربازگشت و پایدار و برخی اقلام و کالاها نظیر پارچه زودبازگشت است؛ اما هر یک از این محصولات (دیربازگشت و زودبازگشت) در فرایند تولید، توزیع و مصرف، از منابع طبیعی متعدد بهره می‌گیرد. وی اضافه کرد: به عبارت دیگر، هر یک از اقلام و کالاها در فرآیند تولید تا به هنگام بازگشت به چرخه طبیعت (بازگشت به مواد اولیه تولید) با تخریب وآلودگی زیست محیطی همراه است و این تخریب برخلاف باور عمومی صرفا به مرحله تجزیه محصول در اکوسیستم محدود نمی‌شود. یکی از اقدامات پیشگیرانه اما در این زمینه به اعتقاد کارشناسان، طولانی‌تر کردن عمر پوشاک است که از طریق استفاده از لباس‌های دست دوم و بازیافت صحیح اتفاق می‌افتد. اقدامی که به همراه آگاهی‌بخشی و ترویج فرهنگ مصرف به اندازه نیاز، مد سازگار با محیط زیست (با هدف پایداری منابع طبیعی) و استفاده از روش‌های صحیح کشت وآبیاری الیاف طبیعی همچون کشت نشایی پنبه که کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب را به همراه دارد، شاید بتواند از آثار تخریبی صنعت نساجی کاسته و مسوولیت ساکنین این زیستگاه جهانی را برای حفظ منابع طبیعی افزایش دهد.