مشکل بازارسرمایه کجاست؟

گروه بورس|

دامنه نوسان نامتقارن موجب شد تا از جو هیجانی بازار سهام کاسته و سرعت کاهش قیمت‌ها کند شود. به ظاهر شرایط خوب است. اما در اصل وضعیت نزول بازار را فراهم می‌سازد. روز یکشنبه شاخص کل بورس تهران ۲/ ۰درصد صعود کرد و روز دوشنبه نیز به افت ۶/ ۰درصد بسنده کرد ولی؛ در روز سه شنبه بازار ۹/۰ درصد افت کرد و شاخص کل در نهایت در ارتفاع یک میلیون و ۲۴۵هزار واحد قرار گرفت. تا اینجای کار دامنه نوسان نامتقارت توانسته وضعیت بازار را تغییر دهد و خبری از ریزش‌های بیش از ۳ درصد در دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای نیست. اما؛ وضعیت سهم‌ها اینگونه نیست و شاهد صف‌های فروش بسیار بزرگ در سهام متنوع بازار هستیم و روز گذشته حدود ۷۳ درصد نمادها منفی یا صف فروش بودند. 

ضعف نماگر اصلی بورس تهران این روزها بیشتر به چشم می‌آید. دامنه نوسان نامتقارن سبب شده است تا وضعیت این روزهای سهام بورسی پنهان شود و تصویری فتوشاپی و متفاوت از واقعیت در مقابل بورس‌بازان قرار گیرد. از این رو شاخص کل تالار شیشه‌ای که پیش‌تر نیز در ارایه وضعیت سهام ناتوان بود، حالا تصویر مخدوش‌تری را ارایه می‌دهد.

    نوسان در بازارهای مالی

چهار روز از اجرای دامنه نوسان نامتقارن می‌گذرد. دامنه نوسان که نه تنها حد نوسان (۱۰ درصدی مثبت و منفی ۵) را به ۸ درصد (مثبت ۶ و منفی ۲) کاهش داد بلکه عمدتا در راستای محدود کردن افت قیمت سهام وارد بازی شد. اما این سیاست بورسی‌ها که برای کنترل هیجانات منفی بازار اجرایی شد چه ارمغانی برای بازار داشت؟ در روز ابتدایی اجرایی شدن دامنه نوسان نامتقارن، بورس رشدی پرشتاب را تجربه کرد. هر چند برخی دوست داشتند این رشد 3.9 درصدی را به اجرایی این قانون ارتباط دهند اما جهش دلار به کانال ۲۶ هزار تومان بود که سوخت لازم را برای افزایش تقاضا برای سهام به دنبال داشت. حقیقت امر این است که با اعمال دامنه نوسان منفی ۲ درصدی آنچه که بر خطر بروز هیجان فروش در شرایط فعلی می‌افزاید، ترس از افتادن قیمت‌ها در سراشیبی ۲ درصدی فروش است که بدون شک هر فشار خریدی را با فرسایش مواجه می‌کند. همین مساله می‌تواند بازارگردان‌ها را مجاب کند تا سهام تحت حمایت خود را بفروشند؛ چرا که دادن سهام به صف‌های خرید باعث می‌شود اولا  هنگام افت قیمت‌ها آمادگی بیشتری برای مقابله با فشار فروش داشته باشند و هم در شرایط فعلی اگر برآیند عرضه و تقاضا به افت قیمت منجر شد خود سهام کمتری داشته باشند.

به جز دامنه نوسان یکی از مهم‌ترین مواردی که باعث شد سهامداران نسبت به بازار ترس داشته باشند کاهش امیدها به مذاکرات برجام میان دوکشور بود. این عامل و افزایش نرخ دلار موجبات ترس را برای سهامداران پدید آورد و برخی از سهامداران از ترس افزایش تحریم‌ها و نوسان عمده نرخ دلار سهام خود را در بازار سهام به فروش رساندند. طی روزهای گذشته  شاهد نوسان عمده در نرخ دلار در بازاربودیم و روز گذشته یعنی سه شنبه دلار در محدوده قیمتی ۲۵ الی ۲۵.۸۰۰ هزارتومان نوسان می‌کرد و این کاهش موجب شد که بسیاری از سهامداران سعی در فروش سهام خود داشته باشند.

    غوغای جهانی

روز گذشته بازگشایی بازارهای جهانی بسیار عجیب بود و فلز مس تا مرز ۸۴۰۰ دلار در هر تن صعود و نفت نیز در کانال ۶۳ دلار بر هر بشکه نوسان کرد. استراتژیست‌های گلدمن ساکس در یادداشتی درخصوص وضعیت بازار کامودیتی‌ها عنوان کردند که به احتمال زیاد تقاضای جهانی تحت تاثیر واکسیناسیون کرونا در ۶ ماه آینده بسیار قدرتمند است. موضوعی که می‌تواند به معنای افت بیشتر شاخص دلار باشد. سیگنالی مثبت برای کامودیتی‌ها؛ چراکه این دارایی‌ها بر اساس دلار ارزش‌گذاری می‌شوند و با افت ارزش این ارز، قیمت آنها بیشتر می‌شود. در این میان با اتمام تعطیلات چین در پایان این هفته، طبیعتا شاهد افزایش تقاضا برای کامودیتی‌ها و رشد قیمت نفت و فلزات خواهیم بود. عاملی که می‌تواند محرکی برای رشد سهام کامودیتی‌محور بازار سهام باشد. شرکت‌هایی که سهم ۷۰ درصدی از کل ارزش این بازار را در اختیار دارند. با این حال باید دید بورس‌بازان که در حال حاضر به مثال «مارگزیده، از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد» چه زمانی به سیگنال‌های اقتصادی توجه نشان می‌دهند. جایی که در کنار روند مطلوب قیمت‌ها در بازار جهانی، نسبت قیمت به درآمد بازار نیز از سطوح ۲۲ واحدی در اوج مرداد، بر اساس آخرین اجماع تحلیلگران (IRANCR) به 8.6 واحد رسیده است که در کنار دیگر متغیرهای مثبت اثرگذار، می‌تواند محرکی برای افزایش تقاضا در تالار شیشه‌ای باشد.

   تجهیز مالی ۵۰۰ هزار میلیارد تومانی

  از بورس

طبق آمار منتشر شده از سوی وزارت اقتصاد تا پایان دی ماه سال جاری در مجموع معادل ۴۹۹ هزار و ۹۴۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان تجهیز منابع مالی (بدهی و سرمایه‌ای) از بستر بازار سرمایه صورت گرفته که این رقم در سال گذشته به میزان ۲۶۴ هزار و ۹۰۹ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بوده و معادل ۴۷ درصد رشد داشته است. در این میان ۱۳۸ هزار و ۲۵۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان مجموع تجهیز منابع مالی از محل افزایش سرمایه و عرضه اولیه سهام شرکت‌ها، تاسیس شرکت‌های عامی و اضافه ارزش صندوق اختصاص داشته است. همچنین معادل ۱۶۵ هزار و ۲۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان از تجهیز منابع مالی در بازار سرمایه شامل تجهیز منابع مالی از محل بدهی بوده که شامل انتشار انواع ابزارهاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تجهیز منابع مالی در بازار سرمایه از محل سرمایه و بدهی تا پایان ۱۰ ماهه سال جاری در مقایسه با کل عملکرد سال گذشته به ترتیب حدود ۱۶ و ۳۹ درصد افزایش داشته است. علاوه براین معادل ۶۷ هزار و ۸۶ میلیارد و ۷۰۰ تومان به افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام (به جز مازاد تجدید ارزیابی) و ۴۲ هزار و ۶۷۵ میلیارد و ۵۰۰ تومان نیز به افزایش سرمایه شرکت‌های سهامی عام (از محل مازاد تجدید ارزیابی) اختصاص یافته است. لازم به ذکر است از ابتدای سال جاری تا پایان دی نیز حدود ۲۸ هزار و ۸۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به عرضه اولیه سهام شرکت‌ها در بورس و فرابورس اختصاص داشت و افزایش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه، نسبت به ابتدای سال بیش از ۱۹۶ هزار میلیارد تومان بوده است.

    اوراق دولتی در بازار

در ۱۰ ماهه سال جاری در بازار سرمایه معادل ۱۶۵ هزار و ۲۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اوراق منتشر شده که در مقایسه با عملکرد سال گذشته ۳۹ درصد رشد داشته است. سهم دولت و شرکت‌های دولتی در این میزان انتشار اوراق در بازار سرمایه طی این مدت ۱۴۱ هزار و ۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بوده که نسبت به عملکرد سال گذشته معادل ۳۷.۴ درصد رشد داشته است. گفتنی است که دولت و شرکت‌های دولتی در سال گذشته به میزان ۸۸ هزار و ۱۷۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان اوراق منتشر کرده‌اند. بررسی جزییات انتشار اوراق توسط دولت و شرکت‌های دولتی نشان می‌دهد که در این مدت اوراق منفعت منتشر نشده و به میزان ۳۸ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی منتشر شده است. همچنین، معادل ۱۰۱ هزار و ۶۶۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان اوراق مرابحه عام و به میزان ۶۵۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اوراق سلف منتشر شده است. از سوی دیگر، طبق آمار منتشر شده از وزارت اقتصاد، شهرداری و بانک‌ها نیز ۳۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت تا پایان دی ماه سال جاری منتشر کرده‌اند که در مقایسه با عملکرد سال گذشته معادل ۹۴.۴ درصد کاهش داشته است. علاوه براین، در این مدت به میزان ۲۳ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان اوراق شرکتی منتشر شده است.

    افزایش نفوذ بازارسرمایه

عظیم ثابت، مدیرعامل کارگزاری بانک سپه به تحلیل بازار در چند روز اخیر پرداخت و اظهار کرد: با تغییراتی که از هفته پیش در مدیریت بازار سرمایه رخ داد و پیگیری‌هایی که در تغییرات ریزساختارها انجام شد، با تغییر در دامنه نوسان به معنی افزایش نامتقارن دامنه نوسان روبه رو بودیم. این تصمیم اثر مثبتی بر حرکت بازارسرمایه به سمت مثبت داشت. از آنجایی که بازار در چند ماه گذشته با افت شدیدی رو به رو بود، احتمال پایین آمدن مجدد قیمت سهام تا حد زیادی منتفی است. از طرفی دیگر، بحث قیمت‌گذاری دستوری در خصوص فولاد، خودرو و سیمان مقداری سرمایه‌گذاران را دچار ترس در این بازار کرده بود. در چنین شرایطی، تصمیم اخیر شورای عالی بورس شوک مثبتی به بازارسرمایه وارد که به موجب آن سطح اعتبارات مشتریان افزایش پیدا کرد و نیز دامنه نوسان ۵ درصد بعد از سال‌ها به ۶ درصد افزایش یافت. وی در ادامه تصریح کرد: این موارد در کنار افزایش قیمت کامودیتی‌ها مانند فلزات اساسی و نیز رشد قیمت نفت، دست به دست هم داد تا بازار با استقبال خوبی هم به لحاظ رشد ارزش معاملات و هم به لحاظ افزایش شاخص و ورود نقدینگی جدید رو به رو باشد.

این کارشناس بازارسرمایه وجود «تعادل» در بازار را با اهمیت دانست و گفت: تعادل به این معنی است که با صف خرید و فروش کمتری در بازار مواجه باشیم و افراد بتوانند بر اساس تحلیل خود، ورود و خروج راحت‌تری داشته باشند؛ زیرایکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازارسرمایه، قدرت نقدشوندگی آن است. ثابت با اشاره به حرکت پول حقیقی‌ها از صندوق‌ها و اوراق به سمت سهام، گفت: طی ماه‌های اخیر، افت شدید شاخص‌ها و قیمت سهام، عاملی برای خروج نقدینگی از بخش سهام بود. اما در کنار آن، نبود جذابیت در بازارهای موازی، عملکرد مناسب شرکت‌ها در گزارش‌ها، از عواملی محسوب می‌شود که به افزایش ضریب نفوذ در بازارسرمایه منجر شده است.

    فروش حقیقی‌ها بیشتر شد

براساس معاملات روز سه شنبه بازار بیش از چهار میلیارد و ۴۹۷ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۴۹ هزار و ۳۶۹ میلیارد ریال داد و ستد شد. همچنین شاخص کل (هم وزن) با ۷۹۸ واحد افزایش به ۴۳۸ هزار و ۳۰ واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با ۵۲۲ واحد رشد به ۲۸۶ هزار و ۴۲۱ واحد رسیدند. شاخص بازار اول ۱۰ هزار و ۱۲۹ واحد و شاخص بازار دوم ۱۷ هزار و ۴۳ واحد کاهش داشتند. حقوقی‌ها روز مذکور حدود ۸۵۰میلیارد تومان وارد بازار سهام کردند. ارزش کل معاملات خرد ۶هزار و ۱۴۰میلیارد تومان بود، اشخاص حقوقی ۲۴درصد یعنی هزار و ۵۰۰میلیارد تومان سهام خریدند و مازاد خریدشان ۱۴درصد از کل معاملات شد. بیشترین تزریق پول حقوقی به بورس و فرابورس در سه گروه «فلزات اساسی»، «بانک‌ها و موسسات اعتباری» و «محصولات شیمیایی» رقم خورد در حالی که برآیند معاملات گروه‌های «رایانه و فعالیت‌های وابسته به آن» و «مواد و محصولات دارویی» به نفع حقیقی‌ها تمام شد. همچنین افزایش سهام حقیقی‌ها در ۶۸نماد و افزایش سهام حقوقی‌ها در ۱۸۹نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که جمع تغییر مالکیت دسته اول ۳۰۰میلیارد تومان و تغییر مالکیت دسته دوم هزار و ۱۱۰میلیارد تومان بود. آخرین قیمت ۱۵۵نماد حداقل یک درصد نسبت به قیمت روز قبل آنها افزایش یافته و ۴۰۳نماد با کاهش بیش از یک درصدی قیمت همراه بوده‌اند.

علاوه بر این در بین تمامی نمادها، نماد «فولاد خراسان» با ۴۳۶ واحد، «گروه دارویی برکت» با ۱۸۲ واحد، «پرداخت الکترونیک سامان کیش» با ۱۰۶ واحد، «گروه صنعتی بارز» با ۹۲ واحد، «معدنی و صنعتی گل گهر» با ۷۴ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری کشاورزی کوثر» با ۶۹ واحد، «سرمایه‌گذاری شفادارو» با ۶۵ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین» با ۶۲ واحد، «نفت سپاهان» با ۶۱ واحد و «پارس دارو» با ۵۹ واحد و «همکاران سیستم» با ۵۶ واحد تاثیر مثبت را بر شاخص بورس داشتند. نماد «صنایع پتروشیمی خلیج فارس» با یک هزار و ۲۹۸ واحد، «فولاد مبارکه اصفهان» با یک هزار و ۲۰۸ واحد، «ملی صنایع مس ایران» با ۹۰۵ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی» با ۹۰۵ واحد، «معدنی و صنعتی چادرملو» با ۵۱۶ واحد، «نفت و گاز پتروشیمی تامین» با ۴۷۱ واحد و «پالایش نفت تهران» با ۴۳۹ واحد با تاثیر منفی بر شاخص همراه بودند. برپایه این گزارش روز مذکور نماد «گروه دارویی برکت»، «ملی صنایع مس ایران»، «پالایش نفت بندرعباس»، «فولاد مبارکه اصفهان»، «سایپا»، «صنعتی زر ماکارون» و «لیزینگ پارسیان» در گروه نمادهای پربیننده قرار داشتند. «گروه خودرو» هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه دو میلیارد و ۶۲۳ هزار برگه سهم به ارزش ۱۳ هزار و ۴۰۹ میلیارد ریال داد و ستد شد.

    آخرین وضعیت شاخص فرابورس

شاخص فرابورس نیز بیش از ۹۷ واحد کاهش داشت و بر روی کانال ۱۷ هزار و ۶۳۳ واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار یک میلیارد و ۷۱۷ هزار برگه سهم به ارزش ۷۵ هزار و ۳۹ میلیارد ریال داد و ستد شد. روز سه‌شنبه نمادهای «زغال سنگ پرورده طبس»، «سیمان ساوه»، «بیمه دی»، «کشتیرانی دریایی خزر»، «آسیا سیر ارس»، «زرین معدن آسیا»، «مجتمع تولید گوشت مرغ ماهان»، «شرکت سرمایه‌گذاری توسعه گوهران امید»، «تجارت الکترونیک پارسیان کیش» و «دامداری تلیسه نمونه»، «بیمه اتکایی ایرانیان» و «کشت و دامداری فکا» با تاثیر مثبت بر شاخص این بازار همراه بودند. همچنین «بیمه پاسارگاد»، «پلیمر آریا ساسول»، «پتروشیمی زاگرس»، «شرکت سرمایه‌گذاری صبا تامین»، «سهامی ذوب آهن اصفهان»، «پتروشیمی تندگویان»، «موسسه اعتباری ملل»، «گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی»، «گروه توسعه مالی مهر آیندگان»، «تولید نیروی برق دماوند»، «شرکت آهن و فولاد ارفع» و «فولاد هرمزگان جنوب» با تاثیر منفی بر شاخص بورس همراه بودند. با این اوصاف وضعیت بازارسرمایه کمی عجیب و سخت است و ممکن است تا پایان سال با نزول و اصلاح نسبتا عمده همراه باشد همین عامل موجب شده بسیاری از سهامداران سرمایه‌های خود را از بازار خارج و وارد بازارهای موازی کنند البته؛ این نکته نباید فراموش شود که بازارهای موازی همانند ارز، مسکن، خودرو نیز افت و اخیزهای خود را به همراه دارند و ممکن است به یک‌باره نزول شدیدی  داشته باشند اما؛ نباید فراموش کرد بورس در مقایسه با این بازارها دارای مزیت است که می‌توان به جبران آن در بلندمدت اشاره کرد. 

یکی از عواملی که باعث شده سهامداران از بورس خارج شوند تصمیم‌گیری‌های بی‌موقع و دخالت‌های همه مسوولان در بورس است. این موضوع بدان معناست که اغلب اوقات، ما شاهد مصوبه‌های شبانه در بورس هستیم و این مصوبات در بلندمدت به زیان بازار است. البته باتوجه به وضعیت بازار تفاوت چندانی ندارد که یک مصوبه یک هفته قبل اعلام شود یا همان شب به‌طورکلی و با وضعیت اعتماد در بازارسرمایه این مصوبه‌ها در اکثر موارد و بلندمدت تاثیر منفی بر بازارسهام دارند.

به‌طور کلی تنها راه تغییر وضعیت بازار، اعتماد‌سازی و در قدم بعدی تزریق نقدینگی در بازار است. اگر سهامداران بدین گونه بی‌اعتماد به بورس باقی بمانند در نهایت برای پایان سال و سال آینده باید در انتظار یک نزول بسیار عمیق در بازار سرمایه باشیم و مصوبات نمی‌توانند وضعیت حال بازار را تغییر دهند.

برش

     با اعمال دامنه نوسان منفی ۲ درصدی آنچه که بر خطر بروز هیجان فروش در شرایط فعلی می‌افزاید، ترس از افتادن قیمت‌ها در سراشیبی ۲ درصدی فروش است که بدون شک هر فشار خریدی را با فرسایش مواجه می‌کند. همین مساله می‌تواند بازارگردان‌ها را مجاب کند تا سهام تحت حمایت خود را بفروشند؛ چرا که دادن سهام به صف‌های خرید باعث می‌شود اولا هنگام افت قیمت‌ها آمادگی بیشتری برای مقابله با فشار فروش داشته باشند و هم در شرایط فعلی اگر برآیند عرضه و تقاضا به افت قیمت منجر شد خود سهام کمتری داشته باشند. به جز دامنه نوسان یکی از مهم‌ترین مواردی که باعث شد سهامداران نسبت به بازار ترس داشته باشند کاهش امیدها به مذاکرات برجام میان دوکشور بود. این عامل و افزایش نرخ دلار موجبات ترس را برای سهامداران پدید آورد و برخی از سهامداران از ترس افزایش تحریم‌ها و نوسان عمده نرخ دلار سهام خود را در بازار سهام به فروش رساندند.