آیا اعتبار 10 میلیون یورویی هامون را نجات می‌دهد؟
ایران و اتحادیه اروپا با تخصیص اعتبار 10 میلیون یورویی درصدد جان بخشیدن به تالاب هامون هستند، در این پروژه مشترک تلاش می‌شود تا معیشت مردم به گونه‌ای پیش رود که کمترین وابستگی به آب را داشته باشد تا آب بیشتری وارد تالاب شود.
هفتمین تالاب بین‌المللی در خطر نابودی
دریاچه یا تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره یونسکو در ایران است. این دریاچه از چهار دریاچه کوچک به نام‌های دریاچه هامون صابری یا سیستان، دریاچه هامون پوزک ایران، دریاچه هامون هیرمند و دریاچه هامون پوزک افغانستان تشکیل شده است که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.
اصلی‌ترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون، رود هیرمند است که در چند سال اخیر به علت نوسانات آب این رود مشکلاتی برای تمام اکو سیستم تالاب به وجود آمده است، هامون حتی در ادبیات ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد، در شاهنامه فردوسی از این تالاب زیبا با نام دریاچه زره یاد شده است، این نشان می‌دهد که هامون می‌تواند مانند زره‌ای از اکوسیستم منطقه محافظت کند برای این منظور تلاش‌های زیادی برای زنده نگه داشتن این بستر آبی صورت گرفته تا به کانون گرد و غبار تشکیل نشود.
اما در چند دهه اخیر که با خشکسالی مداوم همراه بودیم باعث شد تا مخزن اصلی تالاب هامون خشک شود از این رو بسیار شکننده شد و با هر بادی گرد و غبارش به هوا بلند می‌شود، البته سال‌ها پیش با کشور افغانستان توافق شده بود که در شرایط نرمال سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب حقابه هامون در ایران را پرداخت کند اما گویا این حقابه فقط برای آب شرب و کشاورزی تخصیص یافته است و این تاخیر در تامین حقابه زیستی تالاب باعث شد تا هامون پر رمق شود و با کوچک‌ترین تلنگر از هم بپاشد.
تعهدی که همچنان پا برجاست
مسعود باقرزاده کریمی مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: بعد از برجام، بین رییس اتحادیه اروپا که به ایران سفر کرده بود مذاکراتی در سطح دولت درباره یک سری پروژه‌های مشترک صورت گرفت که مورد حمایت اتحادیه اروپا قرار گیرد، تعداد پروژه‌ها زیاد بود اما ظاهرا به پروژه‌های محیط زیستی علاقه‌مند شده بودند به ویژه پروژه‌هایی که در سطح منطقه‌ای بودند. البته برخی پروژه‌های ملی هم مورد توجه آنها قرار گرفت به‌طوری که پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست را برای منطقه سیستان پذیرفتند و برای تخصیص اعتبار 10 میلیون یورویی برای اجرای پروژه‌ای در راستای احیای هامون به توافق رسیدند، زمانی که برجام به هم خورد اما آنها به تعهدشان پایبند بودند و از تخصیص این اعتبار به سازمان محیط زیست صرف نظر نکردند.
باقرزاده اظهار داشت: البته پول از طریق برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) در اختیار سازمان محیط زیست گذاشته می‌شود و سازمان هم در این راستا مجری ملی و محلی تعیین کرد، گروه‌های کاری تشکیل شد و میان استاندار، نمایندگان مجلس، شوراهای محلی، وزارت جهاد و نیرو مذاکرات متعددی صورت گرفت حتی با ستاد اجرایی فرمان امام که در منطقه فعال است مذاکراتی انجام شد تا کار با سرعت درستی پیش رود.
مدیرکل حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره این پروژه مشترک توضیح داد: پروژه خیلی مهمی است و قرار است در روند اجرای آن معیشت مردم محلی ساماندهی شود تا کمترین وابستگی را به منابع آبی حوضه آبریز تالاب هامون داشته باشند تا بیشترین آب وارد تالاب شود.به گفته او اتحادیه اروپا حدود 10 میلیون یورو برای این کار تخصیص داده که طی پنج سال و از سال 2020 در ایران برای احیای هامون هزینه می‌شود. او ادامه داد: این پروژه سه محور دارد یکی در زمینه اصلاح وضعیت منابع آب و خاک است که مثلا وضعیت گرد و غبار کنترل یا لایروبی‌ها انجام شود، بخش بعدی یک سری کارها برای مشارکت مردمی و ساماندهی معیشت‌ها است و محور سوم انجام کارهایی برای تالاب و اکولوژیک آن است، در واقع این پروژه برنامه‌های مفصلی دارد و در نهایت هدف آن ساماندهی منطقه سیستان از لحاظ معشیت مردم و ساماندهی محیط زیست تالاب‌های هامون با هدف احیا است.
اودرباره حقابه تالاب هامون گفت: هامون یک مخزن 6 تا 7 میلیارد متر مکعبی دارد اگر این مخزن پر باشد سالانه یک تا دو میلیارد متر مکعب آب هم وارد شود تالاب زنده می‌ماند اما چون در مقطع طولانی مثلا 20 سال خشکسالی مداوم داشتیم و باعث شد مخزن خالی شود، حالا هر چقدر آب هم وارد می‌شود پهنه‌هایی در حد یک‌سوم تا یک چهارم پرآب می‌شود که آنهم با تبخیر از بین می‌رود.
