هجوم مردم به بازار بیتکوین، صدای مسوولان را درآورد
تب ارزهای دیجیتالی نه تنها در ایران که در سراسر جهان بالا گرفته است و اکنون سیاست‌گذاران بیش از هر زمان دیگری با این پرسش مواجهند که در مواجهه با ارزهای دیجیتالی باید چه سیاستی را اتخاذ کرد؟ تجربه کشورها نشان می‌دهد ممنوع اعلام شدن فعالیت ارزهای دیجیتالی، راه مناسبی برای حل مساله ارزهای دیجیتالی نخواهد بود. این در حالی است که مرکز ملی فضای مجازی به تازگی اعلام کرد رمزارزهایی مانند بیتکوین از هیچ‌گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و همچنین تاکنون تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیتکوین در کشور گرفته نشده است. از سوی دیگر، محمدرضا مانی یکتا، معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی و محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، ضمن بیان برخی ویژگی‌ها و چالش‌های حوزه ارزهای دیجیتال در دنیا، عنوان کردند که به‌دلیل خطرات موجود در این حوزه، مردم وارد معاملات آنها نشوند.
دلایل متعددی برای علاقه روزافزون سرمایه‌گذاران به ارزهای دیجیتالی وجود دارد که بدون شک بازدهی عجیب آنها اصلی‌ترین بوده است. بیتکوین درست یک سال قبل ۵۳۰۰ دلار قیمت داشت اما این رقم امسال تا ۵۶ هزار دلار هم رسید. ارز کاردانو نمونه دیگری است که طی یک سال اخیر بیش از ۲۰ برابر افزایش قیمت داشته است. اما ارزهای دیجیتالی جز بازدهی خوب مزایای زیاد دیگری هم دارند که آنها را محبوب ساخته است. از جمله سهولت تراکنشها، هنگامی که می‌خواهید یک تراکنش بانکی انجام دهید ترجیح می‌دهید آن را با اینتربانک انجام دهید یا حضوری به شعبه بروید؟ ارزهای دیجیتالی بر بستری پرسرعت قادرند تراکنش‌های زیادی را انجام دهند و به همین دلیل هم محبوبیت بالایی دارند. کارمزد بسیار کم، در مقایسه با هزینه انتقال وجه توسط شبکه بانکی، تراکنش ارزهای دیجیتالی به ویژه در پرداخت‌های فرامرزی بسیار کمتر است. حذف واسطه، در نقل و انتقال ارزهای دیجیتالی تنها فرستنده و دریافت کننده وجود دارد. با این حال این امکان وجود دارد که تراکنشها بر بستر بازار معاملاتی در یک نهاد واسط (نظیر صرافی‌های دیجیتالی) صورت گیرد. البته ارزهای دیجیتالی معایبی هم دارند. از جمله سخت بودن ردیابی، مهم‌ترین استدلال مخالفان ارزهای دیجیتالی این است که بستر بلاک‌چین امکان گمنام باقی ماندن معامله گران را فراهم می‌کند و این یعنی یک فضای ایده آل برای ارتکاب جرایم مالی و تراکنش‌های غیرقانونی. با این حال نباید فراموش کرد راهکارهایی برای به حداقل رساندن این مشکل وجود دارد و حتی همین حالا هم بسیاری از صرافیها از مشتریان خود اطلاعات هویتی، بانکی و همچنین تعهد عدم ارتکاب جرایم مالی را اخذ می‌کنند. در صورت ارتکاب جرم هم حساب فرد مسدود و وجوه آن مصادره میشود. همچنین فراموشی رمز عبور یعنی از دست رفتن سرمایه، با توجه به اینکه تراکنش‌های ارزهای دیجیتالی بر بستر بلاک چین انجام میشود، بازیابی رمز عبور کیف پول در صورت فراموش کردن آنها شدنی نیست و تاکنون افراد زیادی به دلیل این مساله سرمایه خود را از دست داده‌‌اند. مصرف بالای برق، شماری از منتقدان از جمله بیل گیتس به این نکته اشاره دارند که فرآیند استخراج ارزهای دیجیتالی بسیار انرژی بر بوده و این مساله از نظر محیط زیستی زیان بار است. بی‌شک ارزهای دیجیتالی دارای معایب زیادی هستند اما فرصت‌های آنها پیش روی اقتصاد بیش از آن است که بتوان آنها را نادیده گرفت. کشورهایی نظیر سوییس و کانادا به عنوان موفق‌ترین نمونه‌ها در عرصه ارزهای دیجیتالی نشان داده است که راه درست بهره‌گیری از ظرفیت آنها ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مبادله ارزها در یک بستر نظارت پذیر و قانونی است. همچنین در شماری از کشورها از فعالیت معامله‌گران مالیات اخذ میشود که راه خوبی برای درآمدزایی دولت است. از آنجایی که امکان انجام معاملات از طریق نهادهای واسطه نظیر صرافی‌های ارزی با اخذ تعهدات لازم و اطلاعات بانکی و هویتی نیز میسر شده است، فراهم کردن بستر قانونی علاوه بر ایجاد امکان نظارت نهادهای قانونی می‌تواند جلوی ایجاد بازارهای سیاه را هم بگیرد. همچنین الزام اخذ مجوز و طی دوره‌های آموزشی می‌تواند زیان معامله‌گران را کاهش دهد.
خطر‌های رمزارزها بسیار زیاد است
محمدرضا مانی یکتا اظهار کرد: مردم بدانند خطر‌های این رمزارزها بسیار زیاد است و پرونده‌های بسیاری در زمینه کلاهبرداری، سرقت از کیف پول و مسدود شدن کیف پول رمزارزها تشکیل شده است. وی با بیان اینکه در موضوع رمزارزها با یک پدیده روبرو هستیم که اثر آن در کشورها یکنواخت نیست، گفت: هیچ پشتوانه دولتی و حاکمیتی در دنیا برای رمزارزها وجود ندارد و به این علت مبادلات جهانی آن از سال ۲۰۱۶ افزایش نداشته است. معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی افزود: در سال ۲۰۱۶ میزان مبادلات روزانه رمزارزها ۱۳۰ میلیارد دلار بوده که همچنان این رقم حفظ شده است و به دلیل غیرمجاز بودن این حوزه برآورد دقیقی از مبادلات آن در کشور وجود ندارد. البته میزان مبادلات رمزارزها قابل مقایسه با بازارهای دیگر مانند سهام و طلا نیست. وی افزود: ۶,۰۰۰ رمزارز در دنیا وجود دارد که ۶۰ درصد سهم این بازار در اختیار بیتکوین است. معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی گفت: به‌علت پشتوانه نداشتن رمزارزها نوسانات قابل ملاحظه‌ای در حد ۱۵ تا ۲۰ درصد در روز برای آن وجود دارد. به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۶ بیتکوین ۲۰ هزار دلار افزایش قیمت داشت، اما در چند ساعت بهای آن کاهش بسیار زیادی داشت. وی گفت: شبکه تراکنش‌های بیتکوین کامل شفاف است، اما برعکس بازارهای سرمایه‌ای در فضای مبادلات رمزارزها نهاد ناظری وجود ندارد و عرضه گسترده و ناگهانی آن موجب افزایش یا کاهش شدید قیمت رمزارزها میشود. معاون اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی با بیان اینکه آینده رمزارزها قابل تحلیل نیست، افزود: حدود سه و نیم درصد از کل قدرت پردازش شبکه بیتکوین جهانی در کشور ماست و چون ملاحظات گسترده‌ای دارد و میزان تولید رمزارزها بر اساس قدرت شبکه مشخص میشود میزان استخراج آن پرنوسان و متغیر است. مانی یکتا گفت: دستورالعمل استخراج‌کنندگان رسمی رمزارزها و صرافی‌های مجاز این هفته در بانک مرکزی نهایی شد و نام صرافی‌های مجاز در اختیار استخراج‌کنندگان رسمی رمزارزها قرار می‌گیرد. عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی در مصاحبه‌ای گفت: براساس نظر کارگروهی، در مصوبه هیات وزیران مبنی بر غیر مجاز بودن مبادلات رمزارزها اصلاحاتی انجام و قرار شد کسانی که رسمی رمزارز استخراج می‌کنند بتوانند برای واردات از آن استفاده کنند. بنابراین مقررات آن را آماده و به زودی چند صرافی مشخص می‌کنیم تا ثبت سفارش‌هایی که به صرافیها داده می‌شوند بتوانند برای واردات از طریق رمزارزها، تامین ارز کنند. خرید و فروش رمزارزها فقط برای کسانی است که رسمی تولید می‌کنند و فقط باید برای واردات کالا از آن استفاده شود و مبادله رمزارزها بین یکدیگر مجاز نیست.
رفع محدودیت‌های تحریمی و ارزآوری
محمدرضا پورابراهیمی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز اظهار کرد: مجلس از دو سال پیش به موضوع رمزارزها وارد شد و نشست‌هایی با دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت نیرو برگزار کرده است. موضوع رمزارزها در مجلس یازدهم نیز در دستور کار قرار گرفته است و گزارش جمع بندی نشست‌ها با دستگاه‌های مختلف در صحن علنی مجلس است و تصمیم داریم همه دستگاه‌ها با بستر شفاف و ضابطه‌مند کردن رمزارزها آن را در اختیار اقتصاد ملی قرار دهند. اعتقاد داریم در شرایط کنونی این ظرفیت به رفع محدودیت‌های تحریمی و ارز آوری برای کشور با استفاده از ظرفیت انرژی کمک می‌کند. رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی افزود: بانک مرکزی اخیراً اقداماتی برای مدیریت فضای رمزارزها انجام داده است، اما از مردم می‌خواهیم به هیچ‌وجه وارد حوزه رمزارزها نشوند. جمع‌بندی تصمیمات درباره رمزارزها را به زودی در کمیسیون اقتصادی مجلس نهایی می‌کنیم. حسین خسروپور، کارشناس ارزهای دیجیتال نیز گفت: به‌دلیل غیر قانونی بودن رمزارزها در کشور میزان مبادله آن در کشور قابل رصد نیست، اما بر اساس تراکنشها از فروردین سال ۹۸ تا فروردین سال ۹۹، سی و هفت هزار میلیارد ریال مبادله رمزارزها در کشور اتفاق افتاده است. در سال ۹۶ بهای بیتکوین از ۲۰,۰۰۰ دلار به ۵۰۰۰ دلار کاهش داشت که نشان می‌دهد این عرصه به ویژه برای کسانی که سواد دیجیتالی ندارند بسیار خطرناک است. خسروپور گفت: رفتار شبکه جهانی ارزهای دیجیتال مانند نهادهای بورسی است، اما آینده رمزارزها به دلیل شدید بودن نوسانات آن حداکثر ۳۰ تا ۴۰ درصد قابل پیش‌بینی است. کلاهبرداری بزرگی در زمینه رمزارزها اتفاق افتاده است و قانونی برای کنترل هوشمندانه رمزارزها وجود ندارد.
قیمت رمزارزها بر اساس تقاضا
شکل می‌گیرد و اعتباری است
محسن رضایی، کارشناس اقتصاد دیجیتال نیز با بیان تاریخچه‌ای از شکل‌گیری رمزارزها گفت: صاحبان رمزارزها اعتقاد دارند دولت و بانک‌ها نباید در خلق پول و تراکنشها دخالت کنند و در این حوزه صاحب حساب و مشخصات حساب، مقصد نامشخص است. قیمت رمزارزها بر اساس تقاضا شکل می‌گیرد و اعتباری است. رضایی با بیان اینکه بیشتر کشورها در زمینه رمزارزها یا سکوت یا آن را ممنوع کرده‌‌اند، گفت: کشوری که رمزارزها را قانونی اعلام کرده باشد وجود ندارد و چون رمزارزها پشتوانه دولتی ندارند و نوسانات قیمت آنها نیز بسیار زیاد است. تحلیل‌ها در رمزارزها امکان‌پذیر و قابل اعتنا نیست و جایی برای شکایت از کلاهبرداری‌ها در این حوزه وجود ندارد. ۴ تا ۶ هزار ارز دیجیتال در دنیا وجود دارد که هیچ کس نمی‌تواند درباره افزایش یا کاهش بهای آنها در آینده اظهارنظر کند. ریسک بازار رمزارزها فقط در نوسان قیمت نیست بلکه به‌دلیل تحریم‌های ایران ممکن است کیف پولی که در آن رمزارزها را قرار داده ایم بلوکه شود و از بین برود. این کارشناس اقتصاد دیجیتال افزود: در زمینه ساماندهی صرافیها برای رمزارزها قانونی وجود ندارد و شبکه ملی اطلاعات نیز برای ساماندهی سایت‌هایی که در کشور فعالند راه‌‌اندازی نشد بنابراین مردم نمی‌توانند معتبر بودن یا نبودن سایت‌ها را در بخش رمزارزها تشخیص دهند البته اگر سایتی معتبر نیز باشد به‌دلیل تحریم‌ها هر لحظه امکان مسدود شدن حساب وجود دارد. نظارتی روی کانال‌های تلگرامی که رمزارزها را تبلیغ می‌کنند وجود ندارد. رضایی افزود: تا موضوعی در کشور به تهدید و بحران تبدیل نشود درباره آن چاره‌‌اندیشی نمی‌کنیم و اکنون که مردم به دلیل ناامیدی از بورس به سمت رمزارزها رفته‌اند هیچ سیاست‌گذاری در این عرصه وجود ندارد.
سایت‌های خریدوفروش بیتکوین
مجوز ندارند
با توجه به عرضه انواع رمزارزها در فضای مجازی و مواجه شدن بسیاری از افراد با تبعات منفی و مشکلات متعدد به وجودآمده در این زمینه، مرکز ملی فضای مجازی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این نوع شبه‌دارایی‌ها از هیچ‌گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و علاوه برآن به‌طور دایم دچار نوسانات قیمتی خارج از مناسبات اقتصادی متعارف شده و بیم از دست رفتن ثروت و دارایی خریداران همواره وجود دارد. در این اطلاعیه همچنین آمده است، در کنار این موارد، گزارش‌های فراوانی از طرف مردم و نهادهای نظارتی در زمینه سرقت و کلاهبرداری در این بازار وجود دارد که بررسی آنها موید سیر صعودی فعالیت‌های مجرمانه در این خصوص است. حضور بازیگران و عوامل فعال ناشناخته و غیرقابل شناسایی در بازار خرید و فروش این نوع شبه‌دارایی‌های فاقد پشتوانه، موجب شده که این فضای خرید و فروش بسیار غیرقابل اعتماد شده و قدرت هرگونه پیگیری برای جبران زیان‌های احتمالی و ارایه اسناد و ادله، از نهادهای حمایتی و صیانتی مرتبط با حفظ حقوق مردم سلب شده است. مرکز ملی فضای مجازی با اعلام اینکه فعالیت در بازار این نوع ارزهای دیجیتالی شفاف نیست، عنوان کرده است؛ علاوه بر خروج سرمایه از کشور، هیچ نشانه‌ای از وجود سازوکارهای حفظ دارایی‌های مردم توسط گردانندگان پشت پرده آنها ارایه نشده است. از این رو اکیداً توصیه میشود همگان در این زمینه احتیاط‌های لازم را بخرج داده و در دام تبلیغات سوداگران این بازار غیرشفاف نیفتند. در این اطلاعیه تاکید شده است؛ تجربه از دست رفتن دارایی‌های مردم در جریان‌های مشابه مانند شبکه‌های هرمی در کشور و دنیا وجود دارد و انتظار می‌رود همه نهادها و صاحبان رسانه، مسوولانه نسبت به آگاهی‌بخشی صحیح به شهروندان تلاش کنند. در این زمینه تاکید میشود تاکنون هیچ‌گونه تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه‌ها و سایت‌های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیتکوین در کشور گرفته نشده و لازم است همگان مراقبت‌های لازم در این خصوص را به عمل آورند.
