رشد فعلی اقتصاد قابل اتکا نیست

رضا سلامی

در سال‌های گذشته تحریم‌ها فشار قابل توجهی به اقتصاد ایران وارد کرده و این فشار نشانه‌های خود را در برخی شاخص‌های اقتصادی مانند رشد اقتصادی به وضوح نشان داده است. ما در سال‌های گذشته رشد اقتصادی منفی شش و هشت درصد را نیز تجربه کرده‌ایم که به معنی کوچک شدن اقتصاد ایران نسبت به گذشته است. از این رو رشد اقتصادی یک درصدی و حتی بیش از آن به معنی عبور از بحران نیست و این امر مثبت تنها توانسته بخشی از مشکلات سابق را پوشش دهد. اینکه ما امروز رشد اقتصادی مثبت داشته‌ایم، یعنی تنها بخشی از فشارهایی که در سال‌های گذشته بر بخش‌های مختلف اقتصاد وجود داشته جبران شده و در قیاس با هدف‌گذاری‌های گذشته و همچنین عملکرد سال‌های قبل هنوز راهی طولانی در پیش داریم.از سوی دیگر، این رشد به عددی نرسیده که چندان قابل اتکا باشد و همچنان بر اساس گزارش‌های رسمی، بخش‌هایی مانند نفت و خدمات رشد منفی داشته‌اند. البته تمام این موضوع به دلیل تحریم‌ها نبوده است. ما در دوره تحریم نیز فرصت‌هایی داشتیم که متاسفانه به درستی از آن استفاده نکردیم. یکی از این فرصت‌ها مربوط به رونق تولید می‌شود. در دوره تحریم، توفیق اجباری برای اقتصاد ایران این بود که دیگر امکان واردات برخی کالاها وجود نداشت و برای جبران آن باید تولید داخل نیازها را برطرف می‌کرد اما در شرایطی که ما می‌توانستیم در این فضا تولید را رونق دهیم، متاسفانه همچنان بسیاری از مشکلات باقی ماند و یک فرصت‌سوزی مهم داشتیم که نتیجه‌اش در رشد اقتصادی خود را نشان داد. عملکرد اقتصاد ایران در ماه‌های آینده تا حد زیادی نشان می‌دهد که رشد اقتصادی مثبت فعلی آیا امکان تداوم دارد یا خیر؟ متاسفانه ما در تمام دهه‌های گذشته یک اقتصاد متکی به نفت داشته‌ایم و اگر در دولت بایدن، شرایط برای لغو یا کاهش تحریم‌ها به وجود آید، قطعا با افزایش فروش نفت، بار دیگر امکان رشد اقتصادی قابل توجه به وجود خواهد آمد. اما در چنین شرایطی ما باید بپرسیم که آیا صرف همین موضوع کافی است؟ اگر اقتصاد ایران می‌خواهد در عرصه جهانی جای پای خود را محکم کند و در تجارت جهانی سایر کشورها روی ما حساب کنند، قطعا باید با یک اصلاحات جدی و تغییر رویه به سمت افزایش تولید کالاهای با ارزش افزوده بالا حرکت کند تا در چنین شرایطی هم فشار تحریم‌ها در آینده کاهش پیدا کند و هم اساسا شانس تحریم مجدد کم شود. در غیر این صورت ما همچنان در یک سیکل معیوب باقی خواهیم ماند که در چارچوب آن اگر دولت بتواند نفت بفروشد، رشد اقتصاد مثبت خواهد شد و در غیر این صورت، شرایط تلخ سال‌های گذشته بار دیگر تکرار می‌شود.