پاپ وآیت‌الله

از بسط صلح تا رونق اقتصاد 

امروز قرار است پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان در کلیسای «سیده‌النجاه» بغداد که چند سال پیش شاهد قتل عام شماری از مسیحیان بر اثر حمله تروریستی بود، مراسمی را برگزار کند.

بی‌تردید تمامی حاشیه و متن سفر رهبر کاتولیک‌های جهان به عراق چه در قالب ملاقات‌هایی که انجام داده و چه شخصیت‌هایی که کلا آنها را نادیده گرفته، زیر سایه ملاقات 45 دقیقه‌ای دیروزش با آیت‌الله سیستانی قرار گرفته و این ملاقات تا مدت‌ها بحث روز رسانه‌ها باقی مانده یا حداقل یکی از ارجاع‌های تحلیلگران به آن خواهد ماند.

به بیانی واضح‌تر اگر اولین و تنها سفر رهبر کلیسای کاتولیک جهان به عراق یک رخداد بی‌نظیر در تاریخ نوین عراق محسوب می‌شود، ملاقات او در نجف اشرف با آیت‌الله سیستانی اوج و قله این ملاقات است که با فاصله زیادی همه برنامه‌های دیگر را تحت‌الشعاع خود داده است.

نشست دو رهبر دینی جهان در عراقی که دهه‌های متمادی است با مشکلات امنیتی، سیاسی و اقتصادی دست به گریبان بوده و تا مدتی قبل‌تر در آستانه سقوط به دره جنگ مذهبی و دینی قرار داشت، می‌تواند حداقل برای مدت کوتاهی این دردها را برای مردم عراق تحمل‌پذیرتر کند و در خوشبینانه‌ترین شکل ممکن می‌تواند به مردم عراق و به تبع آن مردم منطقه این امیدواری را بدهد که عراق از شرایط فعلی خود به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های ناامنی، بی‌ثباتی و صحنه تقابل قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی خارج شود.

به هر شکل سفر «جورج ماریو» (پاپ فرانسیس) 84 ساله به نجف اشرف و حضور در خانه محقر آیت‌الله العظمی سیستانی 91 ساله بار دیگر امیدواری را در میان مردم عراق که سالیان درازی است با این واژه چندان مانوس نیستند، زنده کرده است.

این امیدواری صرفا به شرایط امنیتی و سیاسی مربوط نمی‌شود بلکه حضور پاپ به عنوان رهبر مذهبی 60 درصد از مردم جهان و آیت‌الله سیستانی که دست‌کم 200 میلیون مسلمان از وی حرف شنوی دارند، می‌تواند در کنار بسیاری از دستاوردهای، امنیتی، اجتماعی، سیاسی، دینی و انسانی باعث فراهم شدن بهبود نسبی شرایط اقتصادی عراق هم بشود.

سفر پاپ به منطقه «اور» و نام برده شدن از این منطقه به عنوان مهد پیامبران و ادیان به‌ طور حتم در آینده و بعد از فرو نشستن توفان ویروس کرونا، می‌تواند ظرفیت بسیار بزرگ اقتصادی و گردشگری را برای آن به وجود آورده و آن را به یکی از مراکز مهم گردشگری مذهبی مسیحیان در جهان سوای بقیه ادیان آسمانی تبدیل کند.

به اعتقاد کارشناسان اقتصادی حضور پاپ در این منطقه فراموش شده از استان ذی‌قار عراق می‌تواند عصر جدیدی را برای این بخش از عراق که یکی از محروم‌ترین مناطق این کشور به شمار می‌رود، رقم زده و افق‌های وسیعی را در چاچوب گسترش بسترهای مشترک تعامل بین ادیان از یک سو و همکاری‌های بشری در راستای حضور در مراکز باستانی - دینی به روی عراق بگشاید.

افق‌هایی که به اعتقاد کارشناسان اقتصادی به‌ طور حتم در بعد گردشگری بسیاری از اقشار دین‌گرای جهان را به سوی این منطقه جلب کرده و به تبع خود باعث رونق اقتصادی آن و کشیده شدن پای شرکت‌های سرمایه‌گذاری را هم به سوی عراق که تجربه قابل توجهی هم در خدمت‌رسانی در بخش گردشگری دینی دارد، بگشاید. از دیدگاه برخی دیگر از کارشناسان، سفر پاپ به عراق به همگان ثابت کرد که جهان مسیحیت نیز از جایگاه آیت‌الله سیستانی و نقش غیرقابل انکارش در تاثیرگذاری بر روند سیاسی و اجتماعی این کشور و منطقه آگاهی کامل داشته و به آن اذعان دارد.

در مقابل رویکرد اعتدال‌گرایانه آیت‌الله سیستانی و نقش ایشان در حمایت از مسیحیان عراق هم از نگاه واتیکان دور نمانده است و گرچه روابط بین حوزه علمیه نجف و واتیکان به سال‌ها پیش‌تر بازمی‌گردد و نماد آن در ارسال پیام تسلیت به مناسبت مرگ پاپ ژان پل دوم رهبر اسبق کاتولیک‌های جهان نمود پیدا کرده بود، اما مواضع چند سال گذشته آیت‌الله سیستانی به ویژه در دفاع از مسیحیان علیه اقدامات وحشی‌گرایانه داعش این روابط را بیش از پیش تقویت کرده است.

در اینکه امنیت و ثبات در عراق، منطقه و جهان دغدغه رهبران ارشد دینی جهان است، شکی وجود ندارد در همین چارچوب پاپ در نشست‌های خود با مسوولان سیاسی عراق خواستار تبدیل شدن کشورشان به پلی برای بسط صلح و آرامش در منطقه شد، امری که ظاهرا در گفت‌وگویش با آیت‌الله سیستانی نیز مورد بحث قرار گرفته و بر آن تاکید شد. به استناد بیانیه دفتر آیت‌الله سیستانی، مرجع عالی جهان تشیع در این دیدار خطاب به مهمان مسیحی خود به رنج‌های بسیاری انسان‌ها در سرزمین‌های گوناگون و ظلم و سرکوب و فقر و سرکوب‌های دینی و فکری و محرومیت از آزادی‌های معمول و نبود عدالت اجتماعی به خصوص در منطقه خاورمیانه که همچنان دستخوش جنگ و خشونت و تحریم‌های اقتصادی و آوارگی‌های اجباری است، اشاره کرد و در مورد  آن سخن گفتند.

بی‌‌تردید حضور پاپ در عراق می‌تواند شتاب‌دهنده بسیار خوبی برای پیشبرد عراق به سوی بازگشت به جایگاه واقعی‌اش در ابعاد مختلف داخلی، منطقه‌ای و حتی جهانی محسوب شود. این حضور می‌تواند به عراق برای بازگشت به جایگاهی که در تمدن بشریت داشته تا جایگاه جغرافیای و ژئوپلتیکش به عنوان یکی از حلقه‌های اتصال بین کشورهای پیرامون و نیز موقعیتش به عنوان کلید جنگ و صلح در منطقه کمک شایانی بکند.

اما به شرط آنکه مسوولان این کشور که برخی از آنها متاسفانه کارآمدی خود را صرفا در ابعاد منفعت‌طلبانه به همگان ثابت کرده‌اند بتوانند قدر موقعیت‌های به دست آمده را بدانند و مردم این کشور اجازه ندهند برخی از رویکردهای منفعت‌طلبانه همانند گذشته فرصت‌ها را برایشان به تهدید تبدیل کنند.