کرونا، فشار اقتصادی و مردمی که هر روز غمگین‌تر می‌شوند

گلی ماندگار| این روزها دیدن چهره‌هایی همراه با لبخند کار ساده‌ای نیست، بیشتر آدم‌هایی که در خیابان می‌بینیم، با اینکه ماسک به صورت دارند اما از چشمان‌شان معلوم است که مغموم و گرفته‌اند. این بیماری لعنتی همراه با تورم و فشارهای اقتصادی حتی شوق از راه رسیدن بهار را هم از مردم گرفته است. با اینکه مسوولان بهداشت و درمان از حضور مردم در بازارها می‌گویند اما به قول یکی از فروشندگان 90 درصد این آدم‌ها فقط برای وقت گذرانی می‌آیند، خیلی‌ها فقط قیمت می‌پرسند و خریدی نمی‌کنند. اصلا پول کجا بود که مردم خرید کنند! قیمت‌ها آنقدر بالا رفته که دیگر قدرت خریدی برای مردم نمانده است. همین‌ها لبخند را از لبان‌شان ربوده و برق شادی را از چشمان‌شان گرفته. اتفاق‌هایی که هر جامعه‌ای را با تمام خوشی‌ها و ناخوشی هایش از پا در می‌آورد و این مردم هنوز هم به گفته مسوولان خوب مقاومت کرده‌اند. اما‌ای کاش در کنار تمام این مشکلات و مصائب فکری هم به حال خوشحالی مردم می‌کردند. اینکه رییس‌جمهور در نشست هیات دولت از تولید نشاط اجتماعی حرف بزند، تنها شعاری است که هیچ عملی در آن نیست. باید دید آنها که متولی هستند، مانند شهرداری‌ها، صدا و سیما، وزارت رفاه و ... چه گام‌هایی برای عملی کردن این شعارها برداشته‌اند. تا به امروز که هیچ!

     بی پولی و فقر را ریشه کن کنیم

امان‌الله قرایی، جامعه شناس نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: اگر نشاط اجتماعی می‌خواهیم باید فقر و 

بی پولی را ریشه کن کنیم، تا وقتی که مردم هر روز فقیرتر می‌شوند و لای چرخ دنده‌های زنگ زده این اقتصاد صدای استخوان‌هایشان بلند می‌شود، نمی‌توانیم از آنها انتظار داشته باشیم، شاد باشند و در جهت پویایی جامعه گام بردارند. ما باید قبل از نشاط، امید به جامعه تزریق کنیم، تزریق امید به جامعه هم با شعار امکان پذیر نیست. جوان امروز نیاز به کار، مسکن، در آمد مناسب و امنیت شغلی دارد. اگر این شرایط برای او فراهم باشد، قطعا امید به زندگی در او بیدار شده و برای آینده برنامه‌ریزی می‌کند، تشکیل خانواده می‌دهد، فرزند آوری می‌کند، می‌داند که فرزندانش هم در رفاه نسبی قرار خواهند گرفت. 

    مشکلات اقتصادی 

امنیت جامعه را هم نشانه گرفته

او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: ابتدا باید زیر ساخت‌های جامعه را درست کنیم و بعد به این فکر کنیم که چه برنامه‌هایی برای پویایی جامعه طرح کنیم. اولین مساله در هر جامعه‌ای مساله رفاه اقتصادی است، تا زمانی که اقتصاد ما بیمار باشد، تک تک افراد جامعه بیمار خواهند بود. هیچ کس از زندگی‌اش لذت نخواهد برد. متاسفانه این روزها فشارهای اقتصادی حتی امنیت اجتماعی مردم را نشانه رفته است. همین چند وقت پیش بود که رییس پلیس تهران بزرگ اعلام کرد که سرقت‌های بار اولی افزایش پیدا کرده است. چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد، به خاطر مشکلات اقتصادی، فردی که تمام تلاش هایش 

بی نتیجه مانده تنها راه فرار از فقر را دزدی می‌بیند. خب چون تجربه‌ای هم در این زمینه ندارد، قطعا به دام می‌افتد. اما مسوولان نباید به راحتی از کنار این خبر بگذرند. این یک زنگ هشدار است که باید جدی گرفته شود. 

  بحران‌های روانی در پسا کرونا

علی اصغر کیهان نیا، روانشناس در این باره به تعادل می‌گوید: در حال حاضر مردم هنوز چون با اصل ماجرا درگیر هستند چندان تاثیرات این بیماری و شرایط اجتماعی و اقتصادی به جای مانده از آن را نمی‌توانیم به درستی ببینیم، هر چند که در همین مدت میزان خودکشی و دیگر معضلات اجتماعی به خوبی نشان‌دهنده این است که جامعه ایران بیش از هر زمان دیگری به نشاط نیاز دارد. مردم مغموم و افسرده‌اند، اگر تا 2 سال پیش طبق آمار از هر 4 ایرانی یک نفر به بیماری‌های روحی و روانی مبتلا بود حالا به جرات می‌توان گفت این آمار به 2 نفر رسیده، یعنی از هر 2 ایرانی یک نفر با مشکلات روحی دست و پنجه نرم می‌کند. آمار افسردگی به‌شدت بالا رفته است و نمی‌توانیم این مشکلات را نادیده بگیریم. اما فقط کافی است سازمان‌هایی که با مردم ارتباط مستقیم دارند، مانند صدا و سیما و حتی سازمان‌های مردم نهاد برنامه‌هایی را برای بازگرداندن نشاط به جامعه تدوین و اجرایی کنند. این کار باید هرچه سریع‌تر انجام شود.

    نگاهی به نیمه پر لیوان

ساسان توکلی جامعه‌شناس نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: اگر دقیق به جامعه کنونی ایران نگاه کنیم می‌بینیم بالا رفتن آمارهای منفی، از طلاق گرفته، تا بالا رفتن سن ازدواج، بی میلی به فرزند آوری، بزه‌های اجتماعی و ... همه و همه نشان می‌دهد که ما جامعه با نشاط و پویایی نداریم. نمی‌توانیم منکر این قضیه شویم اما نگاه کردن به نیمه پر لیوان می‌تواند باعث شود تا کارهایی مثبت در راستای بالا رفتن نشاط اجتماعی انجام بدهیم. اگر می‌خواهیم نرخ رشد جمعیت ما منفی نشود، باید هر چه زودتر مشکلات اقتصادی را سر و سامان بدهیم، نرخ بیکاری را پایین بیاوریم، هزینه‌های زندگی را کاهش دهیم، امنیت شغلی را بالا ببریم، در این صورت جوانان به ازدواج و فرزند آوری تشویق می‌شوند. وقتی امنیت شغلی، درآمد و رفاه در جامعه وجود داشته باشد، قطعا نشاط اجتماعی به وجود خواهد آمد و حتما لازم نیست کارناوال‌های شادی در خیابان راه بیندازیم. مردم باید امنیت خاطر داشته باشند. باید برای تامین هزینه‌های زندگی در فشار نباشند، آن وقت دیگر لبخند زدن کار سختی نخواهد بود. 

   خمودگی و رخوت در تمام دنیا

فراموش نکنیم مساله فقط مربوط به ایران نیست. با پاندمی کرونا تمام دنیا در خمودگی و رخوتی فرو رفته است که در آمدن از آن به زمان نیاز دارد. نشاط اجتماعی نیاز به زیرساخت‌هایی در جامعه دارد و متاسفانه هیچ تلاشی برای آن صورت نگرفته است. 

اینکه در جامعه ما از نظر جامعه شناسان به خمودگی اجتماعی رسیده و خبری از نشاط و سرزندگی در آن نیست، به این خاطر است که بسیاری از ساز و کار‌های نشاط اجتماعی در جامعه کنونی ما مورد توجه قرار نمی‌گیرند. حالا بیش از یک سال است که ویروس کرونا این خمودگی را بیش از پیش تشدید کرده است اما چه می‌توان کرد برای جامعه‌ای مانند ایران تا این چالش را هم پشت سر بگذارد؛ چالشی که این روز‌ها تنها مختص ایران نیست و بسیاری از کشور‌ها با آن دست به گریبانند.

    نشاط اجتماعی نیاز به عمل دارد نه شعار

مصطفی اقلیما، جامعه شناس در این باره می‌گوید: نمی‌توانیم با شعار به نشاط اجتماعی برسیم. نشاط اجتماعی زیر ساخت‌هایی می‌خواهد که متاسفانه کسی به آنها توجه نمی‌کند. نشاط اجتماعی زاییده رفاه اجتماعی است. فرد تا زمانی که امنیت شغلی نداشته باشد، تا زمانی که معیشت او تامین نباشد، تا زمانی که تورم هر روزه در جامعه وجود داشته باشد، به نشاط اجتماعی نمی‌رسد. این مساله را نمی‌توانیم با گلکاری در و دیوار شهر و نشان دادن برنامه‌های شاد از تلویزیون و ... حل کنیم. متاسفانه در حال حاضر راهکاری برای ایجاد نشاط اجتماعی جز مواردی که در بالا ذکر کردم، وجود ندارد. فرقی هم نمی‌کند در دوران کرونا یا پسا کرونا باشیم. در این میان، اول باید مشکلات معیشتی مردم حل شود تا بعد بتوانند به این فکر کنند که بحران کرونا را چطور پشت سر بگذارند.

او در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: مساله روشن است، ما از همین حالا باید به فکر دوران پسا کرونا هم باشیم. شرایط در آن زمان دشوارتر خواهد بود. ما با جامعه‌ای مواجه می‌شویم که اکثر افراد آن، یکی از عزیزان خود را بر اثر این بیماری از دست داده‌اند. فشار‌های مالی و معیشتی باعث از هم پاشیدگی برخی از خانواده‌ها شده است. از سوی دیگر، وضعیت شغلی بسیاری از افراد در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و با این اوصاف، ما با جامعه‌ای مواجه ایم که درصد افسردگی در آن بسیار بالاست.

  نشاط اجتماعی بودجه می‌خواهد

مینو اطهر، کارشناس ارشد جامعه شناسی نیز در این باره به «تعادل» می‌گوید: متاسفانه می‌توانیم با حرف و شعار نشاط اجتماعی در جامعه ایجاد کنیم. نشاط اجتماعی بودجه می‌خواهد. در واقع، ما باید بنیان‌های اقتصادی کشور را قوی کنیم. ایجاد اشتغال، پایین آمدن تورم و خلاصه رفاه اجتماعی می‌تواند عامل اصلی شادی مردم باشد. به عبارت دیگر، اگر افراد جامعه تحت فشار و استرس نباشند، شاد کردن آنها کار سختی نیست اما در دوران کرونا این فشار‌ها دو برابر می‌شود؛ به خصوص با شرایطی که کشور ما دارد و مشکلات اقتصادی که مردم هر روز با آن دست به گریبان هستند. نمی‌توانیم با گفتن یک جمله و دادن شعار‌های رنگارنگ توقع داشته باشیم که نشاط در جامعه به وجود بیاید. او می‌افزاید: تا زمانی که ما جوانانی با نشاط و پویا نداشته باشیم، نمی‌توانیم جامعه‌ای با نشاط و پویا داشته باشیم. متاسفانه کرونا شرایط را سخت‌تر کرده است. شغل بسیاری از افراد به خطر افتاده است و بسیاری از جوانان با توجه به شرایط حاکم بر جامعه، وضعیت بیماری، موقعیت اجتماعی که دارند، چشم‌انداز مناسبی از آینده ندارند و این به خمودگی جامعه دامن می‌زند. در واقع، تا زمانی که زیر ساخت‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه درست نشوند، تا زمانی که افراد جامعه در یک رفاه نسبی نباشند، نمی‌توانیم با به کار گرفتن روش‌های نمادین نشاط اجتماعی را افزایش دهیم.