عرضه‌های اولیه از رونق افتاد
گروه بورس| زمانی که شاخص رکوردهای جدیدی را ثبت می‌کرد، تمام شرکت‌ها مشتاق عرضه‌های متعدد در بازار بودند. درسال جاری رییس‌جمهور، وزیراقتصاد، مسوولان بورسی و اغلب کابینه دولت مردم را برای حضور در بازارسرمایه تشویق می‌کردند ورونق وعده تداوم عرضه‌های اولیه را تا پایان سال دادند. البته دولت نیز از عرضه هر چه بیشتر شرکت‌ها استقبال می‌کرد.
اگرچه در ماه‌های ابتدایی سال ۹۹ وضعیت عرضه‌های اولیه مطلوب بود، اما به‌یک‌باره با رکود مواجه شد و با نزولی شدن شاخص، توقف کامل در تحقق وعده‌های تداوم عرضه‌ها ایجاد شد. بر این اساس در پاییز عرضه اولیه قابل توجه‌ای صورت نگرفت و در ماه‌های پایانی سال هم فقط چند مورد عرضه اولیه داشتیم. باتوجه به وعده وزیر اقتصاد درخصوص انجام یک‌صد عرضه اولیه تا پایان سال، بیان جزییات این موضوع را از معاون نظارت و امور ناشران بازار جویا شدیم که وی تمایلی به پاسخگویی نداشت. حال باید دید علت محقق نشدن وعده مسوولان در خصوص تداوم نیافتن عرضه‌های اولیه چیست؟ چه عواملی منجر به رونق عرضه‌های اولیه می‌شود؟ چرا عرضه‌ها از رونق افتاد؟ کارشناسان معتقدند: رونق عرضه‌های اولیه منوط به رونق بازار سرمایه است. همچنین شرایط فعلی برای عرضه‌های اولیه مناسب نیست و در شرایط رونق بازار، عرضه‌های اولیه می‌تواند باعث توسعه و عمق بخشیدن به بازار شود.
شرکت‌های وارد شده به بورس در عرضه اولیه‌های سال جاری در ماه‌های ابتدایی سال و پیش از سقوط‌های بازار توانستند تا ۲۰۰ درصد سود به سهامداران خود بدهند. یعنی قیمت آنها بعد از مدتی تا سه برابر قیمت اولیه و در زمان عرضه اولیه رسید. دولت نیز از این فرصت استفاده کرده و بخشی از سهام شرکت‌های خود را نیز در این عرضه اولیه‌ها به سهامداران واگذار کرد. در این بین برخی تحلیلگران قیمت کشف شده توسط شرکت‌ها را بالاتر از قیمت واقعی شرکت‌ها می‌دانستند. این مساله در شرکت‌های دولتی بیشتر خود را نشان می‌داد. در همان زمان نیز برخی از کارشناسان به این مساله اعتراضاتی داشتند و در برخی موارد نیز سازمان بورس مجبور به کاهش قیمت شد.
عرضه اولیه‌هایی که لغو می‌شوند
اما تا هفته پیش حدود ۲۷ شرکت در سال ۹۹ به صورت عرضه اولیه به سهامداران واگذار شدند. در دو هفته گذشته نیز سه مرتبه عرضه اولیه شرکت‌ها لغو شده است. طی هفته‌های گذشته دو مرتبه عرضه اولیه شرکت ریل پرداز نوآفرین با نماد حآفرین و یک بار هم شرکت سرمایه‌گذاری مدیریت سرمایه مدار با نماد مدار لغو شده است. کارشناسان معتقدند وضعیت نامساعد بازار سرمایه در این هفته‌ها سبب لغو این عرضه‌های اولیه شده است. اما نکته جالب توجه در این بین عدم وجود تحلیل در میان کارشناسان سازمان بورس است که چرا در شرایطی که بازار سرمایه شاهد خروج پول سهامداران حقیقی است هنوز در حال ارایه عرضه‌های اولیه هستند. در شرایطی که بازار سرمایه با رکود شدیدی مواجه است و میزان خرید و فروش در آن به‌شدت کاهش یافته، معرفی عرضه اولیه و لغو آن تنها به اعتبار سازمان بورس لطمه وارد می‌کند.
خرید ۱۶۹ میلیون سهام یک شرکت
در کف قیمت!
در خصوص عرضه‌های اولیه سال ۹۹ باید به این نکته اشاره کرد که هرچه به پایان سال نزدیک شدیم، رونق عرضه‌های اولیه به‌شدت کاهش یافته و در آخرین عرضه اولیه سال جاری حتی ۱۶۹ میلیون سهم در کف قیمتی خریداری شده است. به دلیل اینکه عرضه اولیه در بازار سرمایه ایران به روش بوک بیلدینگ انجام می‌شود، یک قیمت کف و یک قیمت سقف برای نمادها ارایه می‌شود. در این روش هر فرد می‌تواند تعداد محدودی از سهام آن شرکت را خریداری کند. در صورتی که تعداد سهام ارایه شده در سقف قیمتی به فروش نرسد، افرادی که قیمت‌های پایین‌تر سفارش داده‌اند، می‌توانند تعداد سهام خود را خریداری کنند.
از صف‌های ۵ میلیونی
خرید عرضه اولیه خبری نیست
نکته‌ای که در سال‌های گذشته در خصوص عرضه اولیه رخ نداده بود، امکان خرید در کف قیمت بوده است. اما به دلیل شرایط بازار سرمایه در ماه گذشته که صف‌های فروش امکان نقد شوندگی به افراد نمی‌داد تا سهام خود را معامله کنند، عرضه اولیه نماد اپال با استقبال بسیار کمتری نسبت به سایر عرضه اولیه‌ها مواجه شد. این در حالی بود که در عرضه‌های اولیه ۶ ماه ابتدایی سال حدود ۵ میلیون نفر در سقف قیمت متقاضی خرید بودند ولی در نماد اپال تنها ۲.۷ میلیون نفر در عرضه اولیه شرکت کردند.
تشدید نزول بورس با عرضه‌های اولیه
احمد اشتیاقی، کارشناس بازار سرمایه در این خصوص اظهار داشت: اصولا یکی از ضعف‌های شدیدی که درحال‌حاضر مشهود بوده و باعث ریزش‌های اخیر است نبود تقاضاست. بنابراین وقتی تقاضای بازار دچار ضعف می‌شود باید هرعاملی که باعث تشدید تقاضا است ازجمله عرضه‌های اولیه را متوقف کنند تا بازار به شرایط متعادل تقاضا برگردد. زیرا در حال حاضر دست برتر با فروشنده‌ها است یعنی عرضه دست برتر نسبت به تقاضا دارد و هنگامی که عرضه اولیه را بیاورند مجدد عرضه را تشدید می‌کنند و تقاضا در ضعف بیشتری قرار می‌گیرد. بنابراین در شرایط فعلی بالابردن سطح شناوری بازار سرمایه به صلاح نیست و این باعث تشدید شدن ریزش می‌شود. هر عرضه اولیه‌ای به نوعی افزایش عرضه تلقی می‌شود و برای جذب آن عرضه باید پول به اندازه کافی در بازار باشد و وقتی الان نیست باعث تشدید شدن ریزش بازار می‌شود. آنچه در انتها قیمت سهم را تعیین می‌کند وجود تقاضا برای سهم است، وجود تقاضا هم یعنی نقدینگی. هنگامی باید عرضه‌های اولیه را در بازار رایج کنیم که بازار دچار ضعف نقدینگی نباشد. اگر چه رونق عرضه‌های اولیه باعث عمیق شدن و توسعه بازارسرمایه می‌شود اما در حال حاضر ساختار بازار از لحاظ نقدینگی دچار ضعف است و باید عرضه‌های اولیه به تاخیر افتد و هر موقع از این بابت بازار مشکلی نداشت می‌توانیم عرضه اولیه را مجدد شروع کنیم. آنچه که برای عرضه‌های اولیه بسیار مهم است ورود پول جدید است زیرا پولی که الان در بازار سرمایه است پاسخگوی این سطح از شناوری بازار نیست، بنابراین هر زمان که سرمایه جدید وارد بازار شد یا قیمت‌ها بالاتر از ارزش ذاتی آمدند می‌توان عرضه‌های اولیه را انجام داد که باعث توسعه و تعادل بازار هم می‌شوند. پس در مجموع، الان که سهم‌ها زیر ارزش واقعی خود هستند همچنین به علت نبود نقدینگی، حمایتی از این سطح شناوری وجود ندارد بر این اساس صلاح نیست که عرضه اولیه وارد بازار شود.
عدم جذابیت قیمت‌ها
پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه نیز درباره عرضه اولیه گفت: از فلسفه‌های عرضه‌های اولیه این است زمانی که نقدینگی در بازار زیاد است و بازار تمایل به خرید دارد و سمت تقاضای خرید سهام قوی است این نقدینگی را جمع‌آوری کند و توسط سهامدار عمده سرمایه‌گذاری شود. هنگامی که در شرایط فعلی سهم‌هایی که در بازار وجود دارد با استقبال همراه نیست قاعدتا از سهم‌هایی که به‌تازگی می‌خواهند وارد بازار شوند و هیچ رزومه و آرشیو معاملاتی در بازار ندارند خیلی کم استقبال می‌شود. سهم‌هایی که امسال در بازار عرضه اولیه شدند عمدتا بازدهی خوبی نداشتند و در حال حاضر هم بازدهی خیلی‌ها منفی است. باتوجه به بی‌اعتمادی مردم به بازار تعداد مشارکت‌کنندگان فعال در بازار سرمایه کمتر شده است. به عنوان نمونه در عرضه اولیه اپال کمتر از دو میلیون نفر شرکت کردند. البته در عرضه قبلی حدود سه میلیون نفر و عرضه‌های قبل‌تر حدود چهار میلیون نفر مشارکت داشتند. یعنی طی سه عرضه اولیه اخیر هربار یک میلیون از شرکت‌کنندگان از شرکت‌های عرضه اولیه کمتر شده که این نشان می‌دهد مردمی که در سال ۹۹ وارد بازار سهام شدند از این بازار بیرون رفتند. همچنین می‌توانیم به جذاب نبودن قیمت عرضه اولیه هم اشاره کنیم. قاعدتا وقتی بازار سرمایه رونق دارد و نقدینگی در بازار وجود دارد بهترین زمان برای انجام عرضه اولیه است.
