سازمان‌ها باید مدافع حریم خصوصی شهروندان باشند
بیستمین جلسه کارگروه تعامل‌پذیری برای بررسی توسعه دولت الکترونیکی و مشارکت دستگاه‌ها در اجرای این پروژه مهم برگزار شد. محمدجواد آذری جهرمی، وزیرارتباطات در این جلسه از کارگروه تعامل‌پذیری خواست تا گزارش دستگاه‌هایی که در اجرای مصوبات این کارگروه برای توسعه دولت الکترونیکی همکاری نمی‌کنند را به سازمان بازرسی کل کشور بدهد. ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی نیز با اشاره به موضوع نشت اطلاعات وزارت بهداشت گفت: یک سهل‌انگاری باعث انتشار اطلاعات کاربران شده بود. درست است که NIX وظیفه اصلی حفاظت از امنیت و حریم خصوصی را دارد؛ اما در کنار آن سازمان‌ها هم باید مدافع حریم خصوصی شهروندان باشند.
بیستمین جلسه کارگروه تعامل‌پذیری به ارایه گزارشی در مورد مجموعه فعالیت‌های این کارگروه درسال ۱۳۹۹ اختصاص داشت. براساس توضیحات دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات و کارگروه تعامل‌پذیری امسال یک میلیارد و ۳۰۰ هزار تراکنش بر بستر مرکز ملی تبادل اطلاعات صورت گرفته است. رضا باقری اصل در این زمینه گفت: «به همین تعداد رفت‌‌وآمدها و صدورنامه‌ها کم شده است.» او همچنین به ضوابطی که در کارگروه تعامل‌پذیری مصوب شده اشاره کرد که شامل سند توافق‌نامه سطح خدمات، انتشار داده باز در درگاه ملی دولت، الزام به استعلام مدرک تحصیلی و حذف کاغذ، پایگاه تقسیمات کشوری، الزام صحت‌سنجی کلی متقاضیان انحصار ورثه، خدمت غیر‌حضوری و حذف کاغذ در بیمه شخص ثابت، تعیین نقاط کسب‌و‌کار مکان‌محورو پیشگیری از بروز مشکل تاریخ در ۱۴۰۰ می‌شود. باقری اصل درباره سرویس‌های ایجاد‌‍شده گفت: «ایجاد و فراگیری سرویس نشانی پایگاه اطلاعات مکان اقامت اشخاص حقیقی و حقوقی، ارایه سرویس استعلام الکترونیکی مدارک تحصیلی و حذف استعلام کاغذی، سرویس دریافت شماره شبای مودیان، سرویس ازدواج و طلاق، استعلام اسقاط خودرو، استعلام مشمولیت غایب شاغل، سرویس اقامت خارج از کشور، سرویس استعلام تایید اماکن از جمله مهم‌ترین سرویس‌های ایجاد شده در سال بوده است.»
تمرکز اطلاعات
در یک جا زیان خالص است
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی و رییس مرکز ملی فضای مجازی فعالیت‌های کارگروه تعامل‌پذیری در سال ۱۳۹۹ را درخشان خواند و اعلام کرد که مصوبات این شورا آن‌هم در شرایط کرونا بسیار به توسعه دولت الکترونیکی و ارایه خدمات دیجیتال در کشور کمک کرد. براساس توضیحات فیروزآبادی کارگروه تعامل‌پذیری حاصل مصوبه برنامه ششم و همکاری بین شورای عالی فضای مجازی و شورای اجرایی فناوری اطلاعات دولت و درحقیقت مصوبه‌ای در شورای عالی فضای مجازی سنگ‌بنای تشکیل این کارگروه شده است. او در این مورد گفت: «از این فرصتی که همه قوای کشور به دنبال این بودند که دولت‌الکترونیکی و خدمات دولت‌الکترونیکی افزایش پیدا کند و به تحول دیجیتال نزدیک شویم، استقبال می‌کنیم.
در این زمینه مصوبه مجلس، شورای اجرایی فناوری اطلاعات و غیره را نیز در اختیار داریم و همچنین همکاری خوبی برای توسعه دولت‌الکترونیکی بین وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی صورت گرفته است.»
به باور او گزارش‌هایی که کارگروه ارایه کرده نشان می‌دهد که این کارگروه در انجام مصوباتش جلو رفته و در برخی از مصوبات به مرحله اجرا نیز رسیده است. همچنین او به شیوع کرونا و سرعت گرفتن خدمات الکترونیکی در کشور اشاره کرد و گفت: «از سمت دیگر کرونا هم باعث شد تا نیازهای زیادی در حوزه دیجیتالی شدن خدمات در کشور ملموس شود و همه جامعه، سازمان‌ها و ادارات با شتاب خوبی به سمت دیجیتالی کردن خدمات خود پیش‌رفتند.»
فیروزآبادی به چند اصل که برای شورا در زمینه توسعه دولت‌الکترونیکی مهم است، اشاره کرد و ادامه داد: «اولین بحثی که در برنامه کارگروه تعامل‌پذیری برای سال ۱۴۰۰ مطرح شده است، پایداری و امنیت شبکه NIX (مرکز تبادل ترافیک داده زیرساخت) است. این بحث را از ماه‌ها پیش با سازمان فناوری اطلاعات شروع کردهایم و به نتایج خوبی نیز رسیده‌ایم. اما باید برای رسیدن پایداری و مخصوصا پایداری امنیتی در این شبکه سرعت بیشتری به کارها داده شود.» او تاکید کرد که در پایداری NIX باید مسائل امنیتی به شکلی رعایت شود که هم پایداری کارکردی و هم اعتماد لازم برای همه کاربران استفاده کننده از خدمات روی شبکه ملی اطلاعات فراهم شود.
اهمیت حفظ حریم خصوصی
فیروزآبادی در ادامه به بحث حریم خصوصی اشاره و تاکید کرد که این بحث برای شورای عالی فضای مجازی بسیار مهم است. او در این زمینه گفت: «از اینکه اطلاعات در یکجا متمرکز شود ابا داریم. معتقدیم تمرکز اطلاعات در یک جا زیان خالص است و اطلاعات باید در دسترس خود سازمانی باشد که آن را تولید، به‌روز و آماده ارایه سرویس جدید می‌کند.»
فیروزآبادی معتقد است تمرکز داشتن اطلاعات به معنی مرده بودن اطلاعات است که نه به‌روز می‌شود و نه می‌توان از طریق آن سرویس جدید ارایه داد و نوآوری داشت. دبیر شورای عالی فضای مجازی در این زمینه تاکید کرد که باید از تجمیع داده در یک گلوگاه خاص، حتی در NIX جلوگیری شود.
فیروزآبادی بحث سوم را نیز به نگرانی‌های امنیتی در شبکه ارتباط داد و گفت: «امنیت موضوع بسیار مهمی است، وقتی تمامی شبکه را به هم مرتبط می‌کنیم این نگرانی وجود دارد که اگر یک آسیب‌پذیری در شبکه منتشر شد، این آسیب‌پذیری در کل شبکه انتشار پیدا کند. در شبکه ملی اطلاعات این پیش‌بینی صورت گرفته که با ایجاد گذرگاه‌های خاص از انتشار آسیب‌پذیری جلوگیری شود. در واقع وظیفه اصلی جلوگیری نشت آسیب‌پذیری در دولت الکترونیکی بر عهده NIX است؛ اما غیر از این شبکه سازمان‌ها هم باید دقت بیشتری در رابطه با خدمات و امنیت خدماتی که ارایه می‌دهند داشته باشند.»
او به موضوع نشت اطلاعات وزارت بهداشت در ابتدای سال اشاره کرد و ادامه داد: «یک موضوعی داشتیم که خدمتی را وزارت بهداشت از ثبت‌احوال دریافت می‌کرد و به دلیل یک سهل‌انگاری باعث انتشار اطلاعات کاربران شده بود که به نظر من رخ دادن این اتفاق، مشکلی از سمت دو طرف بود. بررسی‌های ما نشان داد که NIX تقصیری در این زمینه نداشته است.» فیروزآبادی تاکید کرد درست است که NIX وظیفه اصلی حفاظت از امنیت و حریم خصوصی را دارد؛ اما در کنار آن باید سازمان‌ها هم مدافع حریم خصوصی شهروندان باشند تا دیگر شاهد رخ دادن چنین اتفاق‌هایی نباشیم.
برخی دستگاه‌ها در اتصال
به دولت الکترونیکی تعلل می‌کنند
محمدجواد آذری جهرمی با بیان اینکه هنوز برخی از دستگاه‌ها در اتصال به پروژه دولت الکترونیکی تعلل می‌کنند، ازکارگروه تعامل‌پذیری خواست تخلفات این دستگاه‌ها را به سازمان بازرسی کل گزارش دهند.
وی درباره تعلل و تخلف دستگاه‌ها برای اجرایی کردن دولت الکترونیکی و اینکه از چه تضمینی برای همراه کردن مسیر وجود دارد، گفت: «گاهی اوقات که کارگروه تعامل‌پذیری از همراهی نکردن برخی از دستگاه‌ها صحبت می‌کند و دنبال راه چاره‌ای است. باید بگویم از این ظرفیت قانونی اعلام تخلف به بازرسی کل کشور استفاده کنید.»
جهرمی توضیح داد: «اگر این تخلفات را اعلام نکنید آن وقت سازمان بازرسی است که شما را درباره اجرایی نشدن دولت الکترونیکی مواخذه خواهد کرد.
پیشنهادم این است که یک روز سازمان بازرسی را به صورت جداگانه دعوت کنید تا این موارد را پیگیری کند.» او تاکید کرد که هر یک روزی که اجرای دولت الکترونیکی عقب بیفتد، یک روز بیشتر به فساد اجازه رشد داده شده و مسوولان نیز یک روز بیشتر در معرض انجام فساد قرار گرفته‌اند. وزیر ارتباطات گفت: «ما در اجرایی شدن دولت الکترونیکی یک انسداد داشتیم. آن انسداد این بود که دستگاه‌ها و نهادها، دولت الکترونیکی را تنها مربوط به دولت می‌دانستند در حالی که بخش عمده‌ای از برنامه‌ها برای توسعه دولت‌الکترونیکی خارج از دولت متمرکز است. نیروی انتظامی و قوه قضاییه دو مرکز مهم هستند که بیشترین میزان صدور مجوز و استعلامات را دارند. سهم قوه‌قضاییه ۴۶ درصد و نیروی انتظامی ۲۷درصد است که این نشان می‌دهد نزدیک به ۶۵ درصد از استعلاماتی که در دولت الکترونیکی باید شکل بگیرند خارج از دولت است. اما این دو دستگاه اتصال را برقرار نمی‌کنند.»
براساس توضیحات او در سال ۹۲ مرکز تبادل ترافیک داده زیرساخت (NIX) وجود نداشته اما با راه‌اندازی این مرکز در سال ۹۶ میزان تراکنش‌ها به ۱۰۴ میلیون استعلام در سال رسیده و امسال نیز این میزان به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون استعلام همراه شده که این نتیجه هماهنگی بین دستگاه‌ها است.
او ادامه داد: «سند توسعه شاخصی که برای دولت الکترونیک تدوین شده بر اساس دو شاخص است یکی از آنها کاهش 12.5 درصدی مراجعات به دستگاه‌ها است. البته مانند بسیاری از شاخص‌گذاری‌ها، در این مورد نیز سال صفر مشخص نیست و نمی‌دانیم میزان مراجعات چقدر بوده و الان کاهش پیدا کرده یا نه، اصلا شیب مراجعات چقدر بوده است.
البته اکنون خدمات زیادی ایجاد شده و ما می‌توانیم بگوییم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مراجعه را کم کردهایم؛ اما نمی‌دانیم کاهش مراجعات اکنون چند درصد است.» او با اشاره به رتبه جهانی دولت الکترونیکی ایران در جهان گفت: «ما در شاخص رشد توسعه جهانی ۲۰ رتبه رشد کردیم الان رتبه ما در جهان در این زمینه ۸۹ است اما وقتی خدمات را نگاه کنیم باید رتبه ما بیشتر از اینها بالا می‌آمد. تحلیل کاملی بر ارزیابی سازمان ملل انجام و مشخص شد آنها در تمام دنیا موارد خاصی را به عنوان شاخص مورد ارزیابی قرار می‌دهند که چون ما در آن موارد به روز نبودیم متاسفانه رتبه خوبی کسب نکردیم. مثلا سرویس ارایه گواهینامه آنلاین باعث شده ما چند رتبه پایین بیاییم.»
