تغییر دوباره دامنه نوسان

گروه بازار سرمایه|

چندماهی می‌شود که بازارسرمایه وضعیت نامطلوب به خود گرفته و اغلب شاهد روند نزولی و اصلاحی در این بازار هستیم. عوامل مختلفی برروی وضعیت بازار تاثیرگذاشته که یکی از مهم‌ترین آنان دامنه نوسان بوده، تمامی مسوولان سازمان بورس سعی داشته و دارند وضعیت بازار را سامان بخشند اما؛ تغییرمقررات و قوانین موجود و دخالت‌های مکرر باعث بی‌اعتمادی در نتیجه روند نزولی شدیدتر در بازارسهام می‌شود.

«تعادل» در شماره پیشین خود به معایب و مشکلات قوانین و مقررات در بازارسرمایه پرداخته بود و براساس همین قوانین و مقررات یکی از عوامل کاهش شاخص کل محسوب می‌شود. طی جلسه ۱۸ بهمن‌ماه سال گذشته در جلسه شورای عالی بورس تصمیم گرفته شد تا از ۲۵ بهمن‌ماه دامنه نوسان خرید و فروش سهام از منفی ۲ تا مثبت ۶ درصد تغییر کند. بعد از آن هم طی روز شنبه سازمان بورس تغییر دامنه نوسان را برای یک ماه مصوب کرد. این تغییر دامنه نوسان افزایش بی‌اعتمادی در بورس تهران را به‌وجود می‌آورد و بی‌اعتمادی عاقبتی جز خروج سهامداران را در پی ندارد. ما شاهد بودیم که طی یک‌سال سازمان بورس سه رییس متفاوت به خود دید و هر یک از این مدیران برنامه‌ای خاص برای تغییر وضعیت بورس داشت و درنهایت شاهد بی‌اعتمادی روز افزون سرمایه‌گذاران بورسی بودیم. بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه بر این نظرند که باید دامنه نوسان از بازار حذف شود و اگر این حذف طی سال گذشته انجام می‌شد، شاهد ریزش‌های چندین ماهه شاخص بورس نبودیم و سقوط شاخص به جای چندین ماه در چند روز رقم می‌خورد.به‌طور کلی تغییر دامنه نوسان یا مصوبه و تزریق نقدینگی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و مسوولان اقتصادی، خصوصا بورس باید ابتدا مشکل «سیاسی شدن بازار» و «بی‌اعتمادی سهامداران» در بازار را حل کنند و سپس به سراغ دیگر مشکلات و مصوبه‌ها بروند. 

    تغییر دوباره دامنه نوسان بورس 

از ابتدای اردیبهشت‌ماه

محمدعلی دهقان‌دهنوی، رییس سازمان بورس شب ۲۸ بهمن ماه طی مصوبه‌ای اعلام کرد که براساس نظر هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار دامنه نوسان قیمت‌ها از ابتدای اردیبهشت‌ماه به مثبت ۶ و منفی سه افزایش می‌یابد.این مقام مسوول با بیان اینکه تغییر دامنه نوسان به مثبت ۶ و منفی ۳ و بازنگری دستورالعمل گره معاملاتی از مهم‌ترین تصمیمات امروز هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار است، افزود: پیش‌تر و بر اساس مصوبه شورای عالی بورس، به هیات‌مدیره سازمان بورس اجازه داده شد تا دامنه نوسان به‌صورت تدریجی افزایش یابد. وی گفت: از آنجا که این موضوع پس از سه روز کاری قابل اعمال است، از ابتدای اردیبهشت دامنه نوسان جدید اعمال می‌شود و تا پایان اردیبهشت برقرار است، سپس سازمان بورس نسبت به افزایش تدریجی و مجدد تصمیم‌گیری می‌کند.

دهقان‌دهنوی با اشاره به بازنگری دستورالعمل گره معاملاتی، اظهار داشت: مقرر شد بازنگری به گونه‌ای باشد که امکان نقدشوندگی افزایش یابد، در تغییراتی که انجام شد مجموع حجم معاملات در پنج روز از پنج درصد به ۲۰۰ درصد افزایش یافت. سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار بیان‌داشت: دامنه نوسان در گره معاملاتی همان ۲ برابر باقی ماند، اما حجم مبنا در روز گره معادل یک سهم در نظر گرفته می‌شود، همچنین هیات‌مدیره سازمان بورس تصویب کرد که برای فروش اوراق تبعی استفاده از رتبه‌بندی مجاز باشد.سازمان بورس برنامه‌های خود را برای تقویت تقاضا پیگیری کرده و ادامه می‌دهد.

یکی از کارشناسان بازارسرمایه درگفت‌وگو با «تعادل» درخصوص معایب دامنه نوسان می‌گوید: دامنه نوسان مشکلات بسیار زیادی دارد اما؛ مابه ۸ مورد از مشکلات می‌پردازیم.

۱- سرریز نوسان در روزهای آتی؛ محدود کردن دامنه قیمتی موجب سرریز نوسان بر روزهای آتی می‌شود، زیرا این محدوده از تغییرات بزرگ یک‌روزه و اصلاح سفارش‌های نامتوازن جلوگیری می‌کند.

۲- تاخیر در کشف قیمت؛ موجب تاخیر در کشف قیمت و کارآیی اطلاعاتی بازار می‌شود. به عبارتی محدود کردن دامنه قیمتی باعث می‌شود قیمت نسبت به اطلاعات جدید دیرتر واکنش نشان دهد و با تاخیر به سطح تعادلی جدید برسد.

۳- مداخله در معامله؛ محدود کردن دامنه قیمتی می‌تواند مداخله در معامله باشد به این صورت که با چسبیدن قیمت سهم به سقف محدوده (صف خریدیا فروش) نقدشوندگی سهم کمتر می‌شود و صف معامله در روزهای آتی سنگین‌تر خواهد شد.

۴- اثر کهربایی (Magnet Effect)؛ محدود کردن دامنه قیمتی موجب می‌شود با نزدیک شدن قیمت به سقف یا کف قیمت، به سمت آن شتاب گیرد که به آن اثر کهربایی اطلاق می‌شود. این پدیده به رفتارهای معاملاتی نادرستی منجر خواهد شد و نقدشوندگی سهام را کاهش خواهد داد. در واقع سرمایه‌گذاران از ترس عدم‌نقدشوندگی سهم و پیشگیری از قفل شدن سهم در صف‌های فروش یا خرید، با سرعت به سمت قیمت‌های کف یا سقف می‌روند. در مطالعه‌ای که اخیرا توسط گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس و اوراق بهادار انجام گرفته، نشان داده شده است که در ۸۵ درصد از صنایع بورس اوراق بهادار تهران اثرکهربایی در کف و در۴۰ درصد این اثر در سقف وجود داشته است؛ به عبارتی چسبندگی قیمت به‌ویژه به کف دامنه نوسان در شرایطی که دامنه نوسان محدود باشد قابل‌توجه بوده و نتایج بررسی نشان می‌دهد کمتر کردن این دامنه یا افزایش بیشتر حجم مبنا موجب تشدید این اثر خواهد شد. به این معنی که اگر قیمت سهم به کف محدوده قیمت مجاز روزانه نزدیک شود، قیمت جهت رسیدن به کف محدوده شتاب بیشتری می‌گیرد.

۵- کاهش انگیزه حمایت از سهم توسط سرمایه‌گذاران نهادی؛ محدود کردن دامنه قیمتی در شرایط وجود حجم مبنا، انگیزه سرمایه‌گذاران نهادی را برای حمایت از سهام کم می‌کند چون با هر بار جمع کردن صف فروش در حد حجم مبنا، فقط قادر خواهند بود قیمت سهام را به میزان ۲ درصد به قیمت ذاتی و تعادلی نزدیک کنند. بنابراین انگیزه سرمایه‌گذاران نهادی برای مداخله در بازار بسیار کمتر خواهد شد.

۶- عدم‌توجه به واقعیت تعادل عرضه و تقاضا جهت کشف قیمت ذاتی سهام؛ افت قیمت سهام نمایانگر انتظارات آتی سرمایه‌گذاران و تمایلات آنهاست، مخالفان محدودسازی دامنه قیمتی معتقدند که با این روش، قیمت‌ها به جای آنکه به شیوه‌ای طبیعی و اصولی جای خود را به صعود قیمت‌ها بدهد به شیوه‌ای غیرمعمول مهار خواهد شد. این در حالی است که اگر قیمت‌ها در هر بازار قرار بود به جای تعدیل شدن با واقعیات بنیادی و انتظارات فعالان بازار با عتاب و خطاب تغییر کنند، مکانیزم عرضه و تقاضا دیگر معنایی نداشت. تجربه تاریخی در تمامی بازارها به‌خصوص بازار سهام حکایت از آن دارد که سرکوب قیمت‌ها در این بازار هیچگاه جواب نداده است. سابقه دامنه نوسان در بازار سرمایه به خوبی نشان می‎‌دهد که یکی از مهم‌ترین عوامل در ناکارآمدی دامنه نوسان منفی ۲ درصدی تجربه تاریخی بورس تهران در بازه زمانی سال‌های۸۴ تا ۸۷ است. بنابراین مخالفان محدودسازی دامنه نوسانات معتقدند که آنچه باعث می‌شود تا این سیاست ناکارآمد بماند جلوگیری از ایجاد تعادل طبیعی در قیمت‌هاست که در نهایت آینده قیمت‌گذاری سهام را بر اساس عرضه و تقاضا در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.

۷- ایجاد هیجان در صفوف خرید و فروش؛ تجربه تاریخی بازار سهام نشان داده که دامنه نوسان به خودی خود بر اشباع خریدیا فروش تاثیر مثبت دارد و می‌تواند جو هیجان در هر دو سوی تغییرات نرخ را تقویت کنند؛ یکی از مواردی که سبب شده صف‌های فروش امتدادی بیش از حد داشته باشند، وجود دامنه نوسان است که در هر روز عرضه روز جاری را هم به‌روز آینده موکول می‌کند. همین مساله سبب می‌شود تا تداوم وضعیت یاد شده در عمل به کاهش جدی ارزش معاملات که خود ناشی از نبود تقاضای موثر برای پر شدن حجم مبناست، منتهی شود.

۸- عدم‌تعدیل سریع شاخص و منفی‌های فرسایشی؛ با ایجاد محدودیت در دامنه نوسانات سهام اگر بازار بعد از یک بازه کوتاه‌مدت منفی شود به احتمال زیاد منفی آن از نوع فرسایشی خواهد بود به سبب آنکه وفتی اجازه نمی‌دهند که به یک‌باره شاخص تعدیل شود پس نمی‌توان انتظار داشت که روند آن مانند بازارهای موازی باشد به‌صورتی که به همین منظور می‌توان به نرخ دلار پس از انتخابات بایدن اشاره کرد اگر دولت مانع کاهش نرخ آن می‌شد صد درصد صف‌های فروشی تشکیل می‌شد که خریداری نداشت.