گره کور معاملات با دامنه نوسان

گروه بازارسرمایه|رقیه ندایی|

از روز گذشته دامنه نوسان بازارسرمایه تغییر یافت و به محدوده مثبت 6 و منفی 3 وارد شد. موضوع دامنه نوسان یک بحث بسیار طولانی است که زمان ریاست شاپور محمدی یکی از روسای سازمان بورس در سال 1399 تاکنون ادامه دارد و هنوز هم سهامداران و فعالین بورسی به این موضوع و سامان نیافتن وضع دامنه نوسان معترض هستند.

اگر پیشینه کوتاه‌مدت دامنه نوسان را بررسی کنیم به یک زمان یک ساله می‌رسیم، در زمان ریاست شاپور محمدی و اولین ماه‌های سال 1399 به علت رشد بی‌وقفه بازار صحبتایی درخصوص تغییر دامنه به منفی و مثبت 2 درصد که باتوجه به سودهای کلان گروه‌های خاص با این موضوع مخالفت شد.

در زمان ریاست دو رییس سابق سازمان بورس یعنی محمدی و قالبیاف بحث‌های بسیار زیادی درخصوص دامنه نوسان مطرح شد اما باتوجه به فشارها و دیگر مشکلات اتفاقی رخ نداد. درنهایت یک بحران نقدینگی بزرگ در جامعه رخ داد و اغلب افراد به سمت وسوی فروش سهام خود رفتند که تاکنون نیز ادامه دارد.

روز چهارشنبه بورس تهران در واکنش به تغییر دامنه نوسان شاهد سنگین‌تر شدن صف‌های فروش بود. به نظر می‌رسد دیگر هر سهامداری چه خبره و چه تازه‌وارد به این درک رسیده که افزایش یک درصدی دامنه نوسان نیز دردی از بازار دوا نمی‌کند و تنها فروشندگانی که طی دو ماه اخیر در منفی ۲ درصد انتظار خروج را می‌کشیدند حالا راهی منفی ۳ خواهند شد. شاید به همین دلیل است که این سهامداران ناامید عزم خود را جزم کرده‌اند تا هرچه زودتر بتوانند بخشی از سرمایه خود را از بازار سهام بیرون بکشند.

در این بین افزایش انتقادات در خصوص کاهش قابل توجه نقدشوندگی سهام، سیاست‌گذار بورسی را بر آن داشت تا در کنار راهکار افزایش یک درصدی حد نوسان قیمت‌ها، در دستورالعمل گره معاملاتی تغییراتی اعمال کند. پیش‌تر در صورتی که حجم معاملاتی سهمی در پنج روز به میزان پنج درصد حجم مبنا معامله نمی‌شد، شامل رفع گره معاملاتی می‌شد. در اصلاحات جدید اما مقرر شده تا اگر در ۵ روز معاملاتی، ۲۰۰ درصد حجم مبنا یعنی دو برابر آن مورد دادوستد قرار نگیرد، سهام وارد گره معاملاتی شود و با دامنه نوسان دو برابر حالت معمول دادوستد شود و در آن روز حجم مبنای سهم به یک کاهش یابد. در مجموع در بازاری که با حجم مبنا و دامنه نوسان دست و پنجه نرم می‌کند، گره معاملاتی می‌تواند کارگشا باشد. اما مشکل این است که در شرایط فعلی که به سبب اعمال دامنه نامتقارن و محدود کردن کف روزانه، صف‌های فروش هر روز سنگین و سنگین‌تر می‌شود، البته سازمان بورس در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که اجرای مصوبه اصلاح دستورالعمل رفع گره معاملاتی هیات‌مدیره سازمان با احترام به نظر فعالان و به منظور رفع دغدغه‌های سهامداران متوقف شد که این موضوع در عمل تاثیری بر روی بازار نداشت.

بیش از نیمی از فعالین بازارسرمایه نسبت به دامنه نوسان تغییر مجدد قوانین و مقررات اعتراض دارند و می‌گویند بازار احتیاج به یک جان دوباره دارد و تغییر دامنه نوسان تنها پاک کردن مشکل وصورت مساله است. 

«تعادل» در گزارش‌های پیشین خود از معایب و مزایای دامنه نوسان گفته است اما؛ به‌طور عام اغلب فعالین بورسی با مساله دامنه نوسان مخالف هستند و در هر زمانی که خبری درخصوص دامنه نوسان توسط سازمان بورس مخابره می‌شود ریزش چند هزارواحدی شاخص کل را می‌بینیم، در نتیجه مسوولان بورسی باید فکری به حال دامنه نوسان کنند چراکه؛ با تغییر هفتگی و ماهانه دامنه نوسان دردی از بازارسرمایه و سهامداران دوا نمی‌شود.

    برداشته شدن دامنه نوسان 

دارای محدودیت است

محمدی، کارشناس بازارسهام با تاکید بر اینکه اساسا با فلسفه سیاست دامنه نوسان نامتقارن مخالف است، درگفت‌وگو با «تعادل» می‌گوید: مادامی که دامنه نوسان نامتقارن هست بازار نمی‌تواند به مرزهای کارایی خود نزدیک شود. اساسا وجود دامنه نوسان یک محدودیت برای بازار است و وجود دامنه نوسان نامتقارن این محدودیت را بزرگ‌تر می‌کند.واقعیت این است که بر اساس شرایط روز باید تصمیمات اتخاذ شود. ایحاد دامنه نوسان نامتقارن یک تصمیم مقطعی برای مدت زمان محدود بوده است و مدیران سازمان تلاش می‌کنند به مرور و بر اساس شرایط و جو بازار این دامنه نوسان نامتقارن را حذف کنند و حداقل مجددا متقارن شود. «برای اینکه کلا دامنه نوسان برداشته شود محدودیت‌هایی وجود دارد» که یکی از این محدودیت‌های اصلی عدم حضور مکانیزم بازارگردانی موثر و فعال است. شرکت‌هایی که اکنون بازارگردانی را در بازار انجام می‌دهند شرکت‌هایی نیستند که دارای توان مالی و بنیه مالی قوی باشند که در مقاطعی که بازار گاوی یا همان صعودی است، به حد کفایت بتوانند عرضه انجام دهند که منجر به کاهش هیجانات و نوسانات در بازار شود یا در زمانی که بازار خرسی یا همان نزولی است بتوانند کمک کنند و تقاضا داشته باشند تا هیجان بازار را کم کنند که ریسک بازار کاهش پیدا کند. به همین دلیل این دامنه نوسان وجود دارد.

چیزی که شاید بتواند برای ایران راه‌حل باشد دامنه نوسان پویاست که در خیلی از کشورها اجرایی می‌شود. در کشورهایی که بازارهای مالی آنان هنوز خیلی عمیق نیست ولی به هر حال بازارهای مالی بزرگ قدیمی دارند این مکانیزم اجرا می‌شود. مکانیزم مذکور نیز به این ترتیب است که دامنه نوسان وجود دارد مثلا مثبت و منفی ۵ درصد ولی در حین بازار یایکی دو روز بعد از آن وقتی انباشت تقاضا یا عرضه وجود دارد دامنه نوسان را تغییر و مثلا به دو برابر افزایش می‌دهند.چیزی که الان می‌تواند برای بازار سرمایه ما مفید و اثربخش باشد تغییر دامنه نوسان ایستای نامتقارن به دامنه نوسان پویا است. ولی برداشتن کل دامنه نوسان تا وقتی که ما مکانیزم بازارگردانی قوی نداشته باشیم تقریبا میسر نیست.

    محدودیت ایجاد شده در دامنه نوسان

بهزاد احمدی‌نسب، کارشناس بازارسرمایه با بیان اینکه ایجاد محدودیت در دامنه نوسان باعث شده تا سهام نتوانند به قیمت اصلی خود نزدیک شوند، می‌گوید: دامنه نوسان باید از بازار برداشته شود تا قیمت سهام زودتر به ارزش ذاتی خود برسد و شدت جو هیجانی ایجاد شده در بازار کاهش یابد.زمانی که بازار به سمت معاملات تخصصی پیش رود دست افرادی که از دانش چندانی از سرمایه‌گذاری در بورس برخوردار نیستند کوتاه و از مجرای درست مانند شرکت‌های سبدگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد این بازار می‌شوند که بازار سهام از این طریق به بازاری پویا تبدیل خواهد شد.در این موقعیت حمایت‌هایی که از بازار از سوی مسوولان صورت می‌گیرد سم است و باید اجازه دهند تا هر چه زودتر بازار به ارزش واقعی خود نزدیک و بعد از آن معاملات به مسیر خود هدایت شوند.

    تغییر روند بازارسرمایه

برپایه معاملات آخرین روزکاری هفته بیش از پنج میلیارد و ۵۲۸ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۳۹ هزار و ۱۹ میلیارد ریال داد و ستد شد.همچنین شاخص کل (هم‌وزن) با یک‌هزار و ۶۱۲ واحد کاهش به ۴۳۰ هزار و ۷۱ واحد و شاخص قیمت (هم‌وزن) با یک‌هزار و ۴۹ واحد افت به ۲۷۹ هزار و ۹۶۸ واحد رسید.شاخص بازار اول ۹ هزار و ۷۴۵ واحد و شاخص بازار دوم ۲۳ هزار و ۳۳۶ واحد کاهش داشتند.

حقوقی‌ها در روز چهارشنبه حدود ۵۸۰میلیارد تومان وارد بازار سهام کردند. ارزش کل معاملات خرد هزار و ۵۱۰میلیارد تومان بود، اشخاص حقوقی ۵۳درصد یعنی ۷۹۰میلیارد تومان سهام خریدند و مازاد خریدشان ۳۸درصد از کل معاملات شد.بیشترین تزریق پول حقوقی به بازارسهام در سه گروه «بانک‌ها و موسسات اعتباری»، «فلزات اساسی» و «محصولات شیمیایی» رقم خورد در حالی که برآیند معاملات گروه‌های «بیمه و صندوق بازنشستگی» و «منسوجات» به نفع حقیقی‌ها تمام شد.

دیروز افزایش سهام حقیقی‌ها در پنج نماد و افزایش سهام حقوقی‌ها در ۸۵نماد به بیش از یک میلیارد تومان رسید که جمع تغییر مالکیت دسته اول ۳۰میلیارد تومان و تغییر مالکیت دسته دوم ۵۶۰میلیارد تومان بود.آخرین قیمت ۱۷نماد حداقل یک درصد نسبت به قیمت روز قبل آنها افزایش یافته و ۵۰۲نماد با کاهش بیش از یک درصدی قیمت همراه بوده‌اند. علاوه بر این در بین همه نمادها، نماد «بانک پاسارگاد» با ۱۳۱ واحد، «بانک ملت» با ۵۱ واحد، «بانک کارآفرین» با ۴۹ واحد، «سیمان داراب» با ۳۳ واحد و «پتروشیمی فناوران» با ۱۵ واحد تاثیر مثبت بر شاخص بورس داشتند.

در مقابل صنایع«پتروشیمی خلیج فارس» با یک‌هزار و ۷۲۵ واحد، «فولاد مبارکه اصفهان» با یک‌هزار و ۲۵۶ واحد، «ملی صنایع مس ایران» با یک‌هزار و ۲۰۲ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی» با ۸۱۸ واحد، «پالایش نفت اصفهان» با ۶۴۷ واحد، «شرکت سرمایه‌گذاری غدیر» با ۵۲۲ واحد، «پالایش نفت تهران» با ۵۰۷ واحد، «ایران‌خودرو» با ۴۵۳ واحد، «معدنی و صنعتی چادرملو» با ۴۳۰ واحد، «بانک تجارت» با ۳۳۶ واحد، «بانک صادرات ایران» با ۳۰۷ واحد و «سایپا» با ۲۹۳ واحد، تاثیر منفی را بر شاخص بورس داشتند.

بر پایه این گزارش نماد «سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی»، «بانک ملت»، «ملی صنایع مس ایران»، «بانک تجارت»، «فولاد مبارکه اصفهان»، «ایران خودرو» و «گروه دارویی برکت» در گروه نمادهای پرتراکنش قرار داشتند.گروه بانک‌ها هم در معاملات دیروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه یک میلیارد و ۸۲ میلیون برگه سهم به ارزش سه هزار و ۳۹۷ میلیارد ریال دادوستد شد.

    آخرین وضعیت شاخص فرابورس

طی روز مذکور شاخص فرابورس نیز نزدیک به ۵۶ واحد کاهش داشت و بر روی کانال ۱۷ هزار و ۷۲۸ واحد ثابت ماند.همچنین در این بازار یک میلیارد و ۱۱۷ هزار برگه سهم به ارزش ۵۴ هزار و ۱۴۵ میلیارد ریال دادوستد شد.

روز چهارشنبه تنها نماد «هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه» تاثیر مثبت بر شاخص این بازار داشت. در مقابل «پلیمر آریا ساسول»، «سهامی ذوب‌آهن اصفهان»، «پتروشیمی تندگویان»، «گروه سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی»، «پتروشیمی زاگرس»، «گروه توسعه مالی مهر آیندگان»، «توسعه مولد نیروگاهی جهرم»، «شرکت آهن و فولاد ارفع»، «توسعه و عمران استان کرمان»، «مدیریت سرمایه‌گذاری کوثر بهمن»، «پتروشیمی مارون» و «توسعه مسیر برق گیلان» تاثیر منفی بر شاخص فرابورس داشتند.