جالی خالی اینترنت و فضای مجازی
به اعتقاد کارشناسان حوزه فناوری و وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، بخش اقتصاد دیجیتال یک بخش امیدوارکننده است و برای توسعه، جز پیروی از آن چاره‌ای نداریم. در‌عین حال فردی در اداره این کشور موفق است که روی بهره‌وری کار کند. راه نجات اقتصاد کشور بهبود بهره‌وری است و یکی از ابزارهای مهم در این زمینه فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند است. با وجود این کاندیداهای ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ در اولین جلسه مناظره، چندان به موضوع اقتصاد دیجیتال نپرداختند و جای خالی توسعه اینترنت در این مناظره حس می‌شد.
در اولین مناظره کاندیداهای ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ به مباحث مختلفی پرداخته شد، هرچند که به نظر کارشناسان بهتر بود کاندیداها نقطه نظرات خود را درباره موضوع‌های مشابهی مطرح می‌کردند تا عیار آنها در قیاس با یکدیگر سنجیده می‌شد. اما یکی از مواردی که کمتر به آن اشاره شد، موضوع فضای مجازی و اینترنت بود. از بین کاندیداها، بیشترین اظهارات درباره فضای مجازی مربوط به ابراهیم رییسی بود که گفت: «من از جوانان و بچه‌ها می‌پرسم، وقتی دارید در اینترنت گیم بازی می‌کنید، چند بار حال شما گرفته می‌شود؟ معلوم است که زیرساخت‌ها درست نیست. پژوهشگری که هنگام پژوهش با مشکل مواجه می‌شود، نشان می‌دهد زیرساخت‌ها کامل نیست و باید کامل شود. ما در تولید محتوای فضای مجازی مشکل داریم. حق بسیاری از خانم‌ها در این قضیه ضایع می‌شود، حتی خانم خانه‌داری که تولید محتوا می‌کند، حقش ضایع می‌شود. در رابطه با فضای مجازی کار بسیاری باید انجام شود. من خودم در این فضا هستم، دو میلیون فالوئر دارم و خیلی از مسائل از این طریق به من می‌رسد.» البته این اظهارات در واکنش به صحبت‌های همتی مطرح شد که پیش از این در مناظره گفت: «آقای رییسی همکاران شما می‌خواستند اینستاگرام را فیلتر کنند.» همتی البته پیش از این هم گفته بود: «من نمی‌دانم برخی دوستان با فیلترینگ سایت‌هایی مثل توییتر به دنبال چه هستند؟ الان من رفتم توییتر برنامه‌هایم را اعلام کنم اما با فیلترشکن باید بروم. همه مسوولان هم در توییتر هستند، این یعنی چه؟ الان هم بحث فیلتر اینستاگرام را مطرح می‌کنند. اینها ضربه به کسب و کار مردم است.» علیرضا زاکانی هم در دو بخش کوتاه به ضرورت توسعه دولت الکترونیک اشاره کرد، اما به همین اشاره بسنده کرده و به زوایای توسعه زیرساخت‌های اینترنت و فضای مجازی نپرداخت. سایر کاندیداهای مورد نظر، از جمله سعید جلیلی، محسن رضایی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن مهرعلیزاده در این جلسه مناظره اظهارات خود را درباره فضای مجازی مطرح نکردند.
زمانی که اینترنت ۱۲۸ کیلویی کافی بود
سال ۸۶ بود که محمد سلیمانی، وزیر وقت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در دولت نهم، اظهار کرد که سرعت اینترنت پرسرعت در ایران کافی است و هیچ مشکلی در این زمینه وجود ندارد. سلیمانی آن زمان بر این نکته پافشاری داشت که پهنای باند ۱۲۸ کیلوبیت اکنون برای بسیاری از سازمان‌ها کافی است و حتی همین مقدار هم چندان مشتری ندارد. او آن زمان معتقد بود که پهنای باند ۵۶ کیلوبیت برای مصارف کاربران اینترنت خانگی و دانشگاه‌ها حتی برای دانلود کتاب‌های ۵۰۰ صفحه‌ای نیز مناسب است و با در نظر گرفتن ۱۷ میلیون خانوار و با لحاظ کردن ضریب نفود ۳۰ درصدی اگر بتوانیم ۱۲۸ کیلوبیت را به این ۳۰ درصد برسانیم، انقلاب عظیمی در عرصه اینترنت پرسرعت به وجود آورده‌ایم. انقلابی که تا زمان پایان وزارت او به وقوع نپیوست. بعد از آن اظهارات عجیب و شکایت‌هایی که فعالان حوزه اینترنت و کاربران داشتند، به نظر می‌رسید که وزیر دولت دهم، برای جلب رضایت کاربران و فعالان این بخش کمی پا را فراتر گذاشته و محدودیت‌های حوزه اینترنت را کمتر کند، اما رضا تقی‌پور نیز آب پاکی را روی دستان دوستداران اینترنت ریخت و با پیروی از راه وزیر قبلی اظهار کرد که همین سرعت ۱۲۸ برای کاربران اینترنتی کافی است. با برنامه‌هایی که رضاتقی‌پور، وزیر پیشنهادی دولت دهم، برای وزارت ارتباطات و اطلاعات داده بود و با توجه به واکنش کارشناسان به برنامه‌های او گمان می‌رفت که وی قصد دارد دست به تحولات بزرگی در حوزه ارتباطات و مخصوصا بخش آی‌تی کشور بزند. در بخشی از برنامه‌های پیشنهادی او و در قسمت اینترنت آن آمده بود که مبحث اینترنت پرسرعت (Broadband) یکی از موارد مهمی است که باید مورد توجه بیشتر واقع شود و به همین دلیل و در راستای گسترش استفاده از آن در کشور اقداماتی نظیر ادامه سالم‌سازی و گسترش خدمات اینترنت، استفاده بهینه از این فناوری برای توسعه همه‌جانبه، متصل کردن مراکز و دستگاه‌های مختلف کشور به اینترنت، افزایش ظرفیت اینترنت کشور به حد مورد نیاز، افزایش ضریب نفوذ کاربران داده‌ها و افزایش تعداد پورت‌های پرسرعت واگذار شده صورت خواهد گرفت. اما تقی‌پور، بعد از تکیه زدن به صندلی وزارت ارتباطات و اطلاعات نظرش در خصوص توسعه اینترنت پرسرعت در کشور تغییر کرد. تقی‌پور، سرعت پهنای باند اینترنت را برای کاربران خانگی کافی دانسته و اظهار کرد که اگر پهنای باند اینترنت با سرعت ۱۲۸ کیلوبیت بر ثانیه با کیفیت بالا در اختیار کاربران خانگی قرار گیرد، مشکلی در این رابطه وجود نخواهد داشت. بسیاری از کارشناسان با اظهار ناخرسندی از تکرار مجدد این اظهارات، همان زمان اظهار کردند که سرعت یکی از فاکتورهای کیفیت است و در واقع این سرعت است که کیفیت را تعیین می‌کند. محدود کردن اینترنت پرسرعت در کشور در آن سال‌ها در شرایطی صورت می‌گرفت که همان زمان کشورهایی مانند فرانسه اینترنت را با سرعت ۲۰ مگابیت بر ثانیه و سوئد ۱۰۰ مگابیت بر ثانیه در اختیار کاربران خانگی قرار می‌دادند. حالا رضا تقی‌پور که زمانی اینترنت ۱۲۸ کیلوبیتی را برای کاربران کافی می‌دانست، مسوول فضای مجازی ستاد ابراهیم رییسی شده است، البته اگرچه باید توجه داشت که ملاک حال افراد است، اما سابقه تقی‌پور نشان می‌دهد که پیش از رسیدن به سمت مورد نظر وعده‌هایی می‌دهد که ممکن است به آنها جامه عمل نپوشاند و این یکی از نگرانی‌های این روزهای فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور است.
داستان کهنه‌نشدنی فیلترینگ
یکی دیگر از مواردی که مورد بحث فعالان حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در این روزهای قبل از انتخابات ۱۴۰۰ قرار گرفته، موضوع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی است. در حالی که شبکه‌های اجتماعی از اینستاگرام و توییتر و پیام‌رسان تلگرام با ظرفیت کانال‌های اطلاع‌رسانی به محلی برای تبلیغات نامزدهای انتخابات تبدیل شده‌اند، همچنان تلگرام و توییتر فیلتر است و سایه فیلترینگ به‌طور کامل از روی اینستاگرام هم برداشته نشده. تا جایی که محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت روحانی، درباره احتمال رفع فیلتر توییتر گفت: با آغاز شیوع کرونا برای حفظ سلامتی مردم، تبلیغات انتخاباتی نیز مانند بسیاری از چیزهای دیگر بر بستر فضای مجازی شکل گرفته و ستادهای انتخاباتی و نامزدهای انتخابات نیز امروز از فضای مجازی استفاده می‌کنند. اینکه در گذشته انتقاداتی به استفاده از برخی پلتفرم‌ها بود اما امروز از آنها استفاده می‌شود خبر خوبی است و باید از آن استقبال کرد. ما برای استفاده از شبکه‌های مجازی بد و بیراه شنیدیم. ما سه چهار سال برای استفاده از این پلتفرم‌ها بد و بیراه شنیدیم امروز همان‌هایی که انتقاد می‌کردند، از این فضا استفاده کرده و ترویج می‌کنند. نباید برای استفاده از این بستر امروز آنها را تخطئه کرد. باید از این فرصت برای حرف درست، کار درست و حضور جریان‌ساز درست استفاده کرده و قدر دانست. باید از این کار تعریف کرد. مردم در فضای مجازی هستند و این فرصت بی‌نظیری برای صحبت کردن مسوولان با مردم و شنیدن صحبت‌های آنها است. آذری جهرمی با تاکید بر اینکه استفاده نامزدهای انتخابات از این فضا فرصت خوبی است، تصریح کرد: «زمانی که خودشان از این بستر استفاده می‌کنند می‌تواند نشان از افق رو به جلویی باشد.»
با وجود این، هنوز مشخص نیست که برنامه کاندیداهای این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری برای مدیریت فضای مجازی و بهره‌گیری از اقتصاد دیجیتال چیست. آنطور که آذری جهرمی تاکید می‌کند، فرصت اقتصاد دیجیتال در دولت آینده فرصت بسیار بزرگی برای رشد است، زیرا ما پتانسیل داخلی را داریم و این جای خالی را می‌توانیم به راحتی پر کنیم. این مقام مسوول گفت: هر کاندیدای ریاست‌جمهوری که برنامه اقتصادی داشته باشد و به این ظرفیت نگاه کند مجبور است 5G و FTTH را توسعه بدهد، چرا که اگر در این مسیر پیش نرود جلوی توسعه دولت خود را می‌گیرد. مسیر اقتصاد دیجیتال یک مسیر برگشت‌ناپذیر است، در سال ۹۶ سهم اقتصاد دیجیتال ۲.۷ درصد بود که در سال ۹۹ به ۶.۴ درصد رسید و رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد.
